گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

بسیار شنیده ایم که شیعیان را به نام جعفری و از مکتب حق شیعه به نام مذهب جعفری اسم برده می شود در این مقاله با استفاده از کلمات دُرربار حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه در کتاب شریف امام شناسی به دنبال پاسخ این سوال هستیم که چرا مذهب شیعه را جعفری گویند؟

وجود أئمّه طاهرین- سلام الله علیهم أجمعین- سرزمین پهناور و گسترده علم و عقل و درایت و فطانت و هدایت مى‏ باشد؛ عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه مطالبی گرانبها درباره گستره علم و درایت امام صادق علیه السلام دارند که از نظر می گذرد

چرا اکثر علوم اسلامی در زمینه معارف و خصوصا فقه اهل بیت از ناحیه امام صادق علیه السلام صادر شده است؟ سوالی است که در این مقاله عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه آن را رمزگشایی کرده و بدان پاسخی مبسوط بیان می دارند

خداوند متعال طبق آیات قرآن، اطاعت رسول خدا صلی الله علیه و آله را واجب شمرده است. باید دید منظور از اطاعت رسول خدا چیست و در کدام مورد و مصداق باید از او اطاعت نمود؟ مقاله پیش روی در مقام پاسخ به این پرسش است.

اگر الآن ما متحقّق به حقّ باشیم والله همین الآن ظهور مى ‏کند، ولى ما با این اعمال خودمان او را کنار مى ‏زنیم، او را از صحنه خارج مى‏ کنیم، اگر هم ظهور کند با هزار ایراد بر کارهاى او ایراد مى ‏گیریم. بخشی از سخنان گهربار علامه طهرانی رحمة الله علیه درباره ظهور امام زمان علیه السلام. بقیه در ادامه مطلب

در زمانى که متوکّل حضرت امام هادى علیه السّلام را از مدینه طلبید، حضرت امام حسن عسکرى علیه‌السّلام هم همراه پدر بودند. و همیشه آنحضرت با پدرشان در سامرّاء بودند تا وقتى که پدر به رفیق أعلى واصل شد.

چقدر خوب است امام را از زبان امام بشناسیم؛ امام رضا علیه السلام امام را اینگونه معرفی می فرماید: ... امام همچو ابر پرباران است و چون باران ریزان. امام خورشید درخشنده و زمین هموار (جهت زرع و کشت و برکات) و چشمه جوشان و محلّ تجمّع آبهاى خوشگوار در صحراهاى سوزان و بى ‏پایان است. امام چون باغ مصفّاى دلنشین در کویر بى ‏آب و علف هواها و وساوس شیطانى است. امام امین و رفیق و چون پدرى مهربان و برادرى دلسوز است... 

هشتم ماه صفر سالروز وفات حضرت سلمان فارسی رضوان الله علیه است؛ شخصیّتی که امیرمؤمنان علیه السّلام فرمودند: سلمان باب خداوند در زمین است ، هر کس او را بشناسد مؤمن و هر کس او را إنکار نماید کافر می باشد وحقّاً سلمان از ما أهل بیت است. حالات پایانی عمر و حکایت دفن وی شنیدنی است

حضرت امام موسى کاظم علیه السّلام ایَّام امامتش را در میان دو زندان سپرى نمود: زندان خانه‏اش که بعید از تماس با مردم از خوف بنى عباس بود، و زندان بنى عباس که شدید الظُّلم و الظُّلمة بوده است.

از جمله فرمایشات حضرت سیّد الشّهداء أبا عبد الله الحسین بن علىّ بن أبى طالب علیهم السّلام است که روزى به عنوان خطبه براى اصحاب خود ایراد نمودند:

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: 

على اکبر (علیه السلام) امید دل حضرت امام حسین علیه السلام بود. هم شاخه از یک درخت، و هم پیوند از یک ساق بود، طرز تفکّر و مرام و مقصدش عین آن حضرت بود. کَأنَّهُ هُوَ، بَلْ إنَّهُ هُوَ در اینجا مصداق دارد لهذا در قیامت مقامى پیدا مى‏کند که شهدا و صدّیقین هم ندارند. (امام شناسى، جلد ‏15، صفحه 334)

پنجم ماه صفر منسوب به شهادت دردانه ابی عبدالله علیه السلام بی بی حضرت رقیه سلام الله علیهاست. یادداشت ذیل از زبان علامه طهرانی رحمة الله دراینباره است

هر قدر دانش بشرى جلو مى‏ رود، ارزش تعالیم اسلام و عظمت رهبران آن نمایان ‏تر مى ‏گردد نوع بشر تازه به خطرات آلوده کردن محیط زیست، و به خصوص زمین و رودخانه و دریا پى برده است اما عقلاى گذشته چون امام صادق علیه السلام در هزار و دویست سال قبل از این پى برده بودند که نوع بشر بایستى طورى زندگى نماید که پیرامون خود را آلوده نکند... مقاله ای به مناسبت روز جهانی محیط زیست از مکتوبات علامه طهرانی رحمة الله علیه

در عصر حضرتش علمائى از رجال حدیث به ظهور رسیدند که یگانه تکیه گاه شیعه بر احادیث آنان نه تنها در آن زمان، بلکه در اعصار آتیه بوده‏اند. آنان در محضر حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام مقام والاترى را حائز بوده‏ اند...

یکی از برترین و عالیترین دستورات اسلام مساله حجّ و عمره است که توحید و آثار آن را بر جان نشانده و تثبیت می نماید که از همین روی مورد توجه تمامی انبیاء و اولیای الهی است. در این میان پرداختن به حجّ و عمره رسول خدا صلی الله علیه و آله از نگاه عرفای بالله مهم بوده است که مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه آن را قلمی کردند. مطالب ایشان با اندکی ویرایش در چند بخش تقدیم می گردد

در وقت شهادت حضرت امام ابو الحسن الرّضا علیه السّلام حضرت امام جواد محمّد تقى علیه السّلام هفت ساله بوده ‏اند. شیعیان در آن هنگام براى آشامیدن آب زلال و گواراى علوم و عرفان او به سوى او از هر جانب شتافتند

طرز و شکل أخذ علوم از حضرت شبیه طرز و شکل أخذ علوم در حوزه‏ هاى علمیّه امروزه نبوده است که با مناقشه در دلیل و مأخذِ کلام، بحث را طىّ کنند... دنبالۀ این مبحث شیرین که از میان نوشتجات حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه استخراج شده در ادامه می آید

(شیخ) مفید گفته است: به قدرى علوم حضرت (امام صادق علیه السلام) گسترش پیدا کرد، و از وى نقل گردید که براى اخذ آن قافله ‏ها به راه مى ‏افتاد، و در بلاد انتشار پیدا مى ‏نمود. علماء از احدى از اهل بیت او آن قدر که از وى نقل ‏کرده ‏اند، نقل ننموده ‏اند. زیرا اصحاب حدیث چون اسامى راویان موثّق را که از او روایت کرده‏ اند، با وجود اختلافشان در آراء و مقالات إحصاء نموده‏ اند، چهار هزار مرد یافته ‏اند.

فضائل امیر مومنان علیه السلام از شمار بیرون است؛ یکی از مهمترین آن واقعۀ "ردّ الشّمس" است تا جایی که بزرگان اهل تسنن داستان ردّ الشّمس را براى أمیر المؤمنین ذکر کرده ‏اند، پانزدهم ماه شوّال المکرّم بر اساس برخی روایات روز وقوع رد الشمس است که آنرا بر اساس نقل علامه طهرانی رحمة الله علیه در کتاب امام شناسی نقل می کنیم

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: حقیر أمثال سعدى‏ و عطار و محیى الدین عربى را در اوائل عمر سنّى و در اواخر که در اثر مطالعات بسیار و یا تابش نور عرفان حقیقت را دریافته‏ اند شیعه می دانم.

ابو عامر، واعظ اهل حجاز، گوید: رفتم به خدمت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام و سؤال کردم که یا ابن رسول اللَّه! چه ثواب دارد کسى که زیارت کند حضرت امیر المؤمنین علیه السلام را و تعمیر نماید تربت آن حضرت را؟ فرمودند: اى ابو عامر! خبر داد مرا پدرم از پدرش از جدّش از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام که حضرت سیّد المرسلین فرمودند به من که: 

مواعظ و نصایح إمام صادق علیه السلام در موضوعات مختلفه و از جهات متعدّده بسیار مى ‏باشد ولیکن در اینجا به آنچه که اختصاص به ارزش و تحصیل علم و عمل بدان دارد بسنده کرده و آن را از کتاب گهربار امام شناسی از تالیفات مرحوم علامه آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی اعلی الله مقامه تقدیم می کنیم

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: «جماعتى بر حضرت رضا علیه السّلام وارد شدند و گفتند: ما شیعیان على هستیم، حضرت چند روز آنها را نپذیرفتند و اجازه ورود ندادند، و سپس داخل شدند. حضرت فرمود: واى بر شما، شیعیان امیرالمؤمنین علیه السّلام حسن و حسین و سلمان و ابوذر و مقداد و عمّار و محمّد بن ابى بکر (فرزند خلیفه اوّل اهل سنّت که بارها می گفت" به من بگویید محمد بن علی) هستند که ابداً مخالفت اوامر آن حضرت را ننموده ‏اند» (امام شناسى، ج‏3، ص: 94)

به مناسبت اوّل شهریور و روز پزشک این مقاله که حاوی تأثیر امام صادق علیه السلام بر علم پزشکی و تدریس آن است از زبان متفکّران غربی به نقل از کتاب شریف امام شناسی تألیف مرحوم علاّمه طهرانی قدّس سرّه تقدیم می گردد.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: میثم تمّار مردى است خرما فروش چند سبد خرما دارد و در دکّه ‏اى نزدیک مسجد کوفه مى ‏گذارد و مى ‏فروشد، در اثر تسلیم و اطاعت آن قدر مقام و منزلت یافت که امام خود را به نورانیّت و به ولایت شناخت و امیر المؤمنین علیه السّلام ساعاتى چند در دکّان او مى ‏رفتند و مى ‏نشستند 

مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه در کتاب گرانسنگ و بی نظیر و نفیس امام شناسی در بیان برخی از ابعاد فرهنگی امام رضا علیه السلام به مساله ترویج علم در زمان ایشان پرداختند و سطوری را قلمی کردند که از محضر شما خوانندگان می گذرد

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: روضه را باید با تکیه به صوت و حزین خواند و از مستمعین اشک گرفت. فرزند ارشد ایشان نقل می کنند که یکبار منبر رفته بودم و مر حوم علّامۀ والد در آن مجلس تشریف نداشتند، بعداً از حقیر پرسیدند: اشک هم گرفتید ؟ 

یکی از محورهای کلامی ائمه اطهار سلام الله علیهم منازعاتی است که یا دشمنان و یا با دوستان و اقرباء خود داشتند یکی از این منازعات منازعه امام سجاد علیه السلام با عمویشان جناب محمد بن حنفیه در باب امامت و ولایت است که ما آن را از کتاب امام شناسی نقل می کنیم

عارف کامل حضرت علامه آیت الله حاج سید محمد حسین طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: گرچه از نعمت هاى الهیّه از بدو عمر تا خاتمه آن سرشار و از هر گونه،‏ غرق‏ در بحارش‏ بوده ‏ایم، ولى اینک آن نتیجه و شالوده و جوهره آن که براى ما باقى است و بدان خوشنودیم و دلشاد و مسرور و با ابتهاج، فقط و فقط محبّت این سرور و آقاست. (امام شناسى، ج‏18، ص: 463)

مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه از استادشان نقل می کنند: حضرت آقا (مرحوم حاج شیخ محمد جواد انصاری همدانی)- روحى فداه- فرمودند: سلطان محمّد خدابنده زن خود را سه طلاقه نمود در یک مجلس؛ (مطابق مذاق عامه که مى‏ گویند حرمت مى‏ آورد و حلّیت او محتاج به محلّل است) بعداً پشیمان شد، خواست زن خود را بگیرد، به هر یک از علماى عامه مراجعه کرد، گفتند: مفرّى نیست از آنکه اوّل محلّل بگیرى! گفت: 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه: علّامه حلّى از برجستگان نوادر دهر است، که نام او تا ابدیّت بر صفحه تحقیق و تدقیق نوشته شده، و چنان بحر محیط علم، و دریاى بیکران معرفت و تحقیق است که همه فقهاى شیعه از آن زمان تا به حال به کتب فقهیّه او همچون تَذکره و تَحْرِیر و مُخْتَلَف و مُنْتَهَى و قَوَاعِد و تَبْصِره نیازمندند. (امام شناسی ج 9 ص 140)

*21 محرم الحرام سالروز رحلت علامه حلی رحمة الله علیه است

مفسر کبیر قرآن حضرت علامه طباطبایی: استاد ما مرحوم قاضی می فرمودند: امام حسین علیه السلام تجلّی خداست و اینطور نیست که همیشه باشد سالی یک بار برای اهل معرفت تجلی می کند.

از طبرى نقل است که أبو مِخْنَف از عَقَبه بن أبى العِیزاز روایت کرده است که حسین علیه السّلام اصحاب خود و اصحاب حرّ را در بى ضَه مخاطب قرار داده‏ و بدین خطبه مشغول شد:

چون ابن زیاد از کار کربلا و قتل و اسارت فارغ شد به مسجد آمده و خطبه خواند و گفت: شکر خدائى را که حقّ را ظاهر ساخت و اهل حقّ را پیروز نمود و امیرالمؤمنین یزید و پیروان او را یارى کرد و کذّاب فرزند کذّاب را کشت. هنوز عبید الله بن زیاد از این جمله نگذشته بود که 

بیست و یکم ماه ذی الحجة الحرام که به حق ماه ولایت است روز نزول آیه اولی الامر است آیه ای که تکلیف مسلمین را بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله در امر ولایت و خلافت به صراحت روشن می فرماید و در عین حال خصوصیات او را در اطاعت همان خصوصیات رسول خدا می داند که در ادامه به طور اجمال ولی گویا به آن پرداخته می شود

پیرامون بارگاه حرم معصومین علیهم السلام و ساخت و سازها و مخارج و موقوفات و هدایایی که برای آن می شود، شبهاتی مطرح است؛ حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه در کتاب شریف امام شناسی مجلد یازدهم مطالبی بسیار گرانبها مرقوم فرمودند که پاسخی منطقی و تحلیلی به مطالبی از این قبیل خواهد بود

از سلمان‏ فارسى‏ نمى ‏پرسند: چرا مانند أمیرالمؤمنین نیستى؟! مى‏ پرسند: آیا تمام استعدادها و قوائى را که خداوند بخصوص تو داده است، در راه رضاى او اعمال کردى یا نه؟!

قال الله تعالی: ذلِکَ بِأَنَّ اللّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللّهَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبیرُ (حج/62)

﴿ذلِکَ بِأَنَّ اللّهَ هُوَ الْحَقُّ﴾، این کلام دارای حصر است؛ یعنی حقّ منحصراً برای خداست، غیر خدا چیزی حقّ نیست اما نه اینکه چیزی هست و حقّ نیست بلکه اصلا چیزی نیست که بخواهد حقّ باشد یا باطل. پس خدا حقّی است که مقابل ندارد،

یکی از پر افتخارترین علمای مکتب اسلام و تشیع، مرحوم شیخ محمد حسین کاشف الغطاء رحمة الله علیه است که پیوسته ذکر خیر ایشان در لسان و مکتوبات مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه با کلماتی درربار به چشم می خورد، به مناسبت 18 ذی القعده سالروز ارتحال آن عالم ربانی مطالبی بس قابل تامل و تفکر از نظر می گذرد که بصیرت افزایی را به همراه دارد

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز جنگ خندق (احزاب) درباره‏ أمیرالمؤمنین علیه‏ السّلام فرمودند: «شمشیر على در روز خندق از عبادت جنّ و انس تا روز قیامت بالاتر است.» تفسیرهای گوناگونی برای این عبارت پیامبر شده است، که در این میان دیدگاه توحیدی و عرفانی حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه بسیار آسمانی و پرمحتواست

یکى از مباحث مطرح شده در ادیان الهى  خصوصا دین مبین اسلام بحث پر دامنه و مورد تأمل شیطان مى باشد. در این مقاله طى چندین اصل  مجموع نظرات مرحوم علامه از خلال آثار ایشان پیرامون حقیقت و ماهیت شیطان از منظر اسلام بدست آمده تا مخاطب را با افکار عالى این عارف و حکیم گرانقدر در این مسأله آشنا سازد. در ادامه قسمت چهارم از این مقاله تقدیم می گردد.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: چوب حرم بوسیدن دارد، چوب‌ کفشدارى حرم بوسیدن دارد، کفش زوّار حرم بوسیدن دارد، خاک پاى زوّار حرم بوسیدن دارد

و از جمله مواعظ آن حضرت است: رُوِىَ أَنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِىٍّ عَلَیْهِمَا السَّلَامُ جَآءَهُ رَجُلٌ وَ قَالَ: أَنَا رَجُلٌ عَاصٍ، وَ لَا أَصْبِرُ عَنِ الْمَعْصِیَه؛ فَعِظْنِى بِمَوْعِظَه! فَقَالَ علیه السلام: افْعَلْ خَمْسَه أَشْیَآءَ؛ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ! فَأَوَّلُ ذَلِکَ: لَا تَأْکُلْ رِزْقَ اللَهِ، وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ! وَ الثَّانِى: 

در وقتى که آن حضرت مى ‏خواستند از مدینه منوّره به مکّه مکرّمه حرکت کنند، وصیّت نامه ‏اى نوشته و آن را به خاتم خود ممهور نمودند؛ و سپس آن را پیچیده و به برادر خود محمّد بن حنفیّه تسلیم نمودند. و پس از آن با او وداع نموده و در جوف شب سوّم شعبان سنه شصت هجرى با جمیع اهل بیت خود به سمت مکّه رهسپار شدند. و آن وصیّت چنین است: 

یکی از مواردی که مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه نسبت به إقامۀ و تثبیت آن بسیار اهتمام داشتند، إحیای عید غدیر خُم به عنوان یک مکتب تربیتی در مقابل نوروز بود؛ مجموعۀ حاضر برگزیده ای از مطالب طرح شده پیرامون "سیره علامه طهرانی در احیای تفکر غدیر" است که از نوشتجات مرحوم علامه طهرانی و فرزند دوّم ایشان و مقالات حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی جمع آوری شده و در ۷ بخش تقدیم میگردد.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه:

در وقت شهادت حضرت امام ابوالحسن الرّضا علیه السّلام حضرت امام‏ جواد محمّد تقى علیه السّلام هفت ساله بوده ‏اند. شیعیان در آن هنگام براى آشامیدن آب زلال و گواراى علوم و عرفان او به سوى او از هر جانب شتافتند، به همان طریق که از پدرانش بهره ‏مند می ‏شدند. و صغر سنّ آن حضرت مانع نشد از مکیدن و به نهایت سیر و سیراب گردیدن از علوم عمیق و پشتوانه دار و بیکران دریاى علم وى. به سبب آنکه امامت الهیّه چون منابعش از خداى عَلّام سرچشمه میگیرد، در آن تفاوتى میان پسر هفت ساله، و یا مرد هفتاد ساله نمیباشد، و این مسأله عیناً مانند مسأله نبوّت است. بنگرید به عیسى که در گاهواره سخن گفت و بنگرید به یحیى که با توان و قدرت کتاب را أخذ نمود و خداوند به او حکم را در حال صباوت عنایت کرد. (امام شناسى، ج‏16-17، ص: 212)

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

بهترین تالیف من بعد از کتاب لمعات الحسین علیه السلام کتاب امام شناسی است که مطالعه جلد 5 آن برای مومنین و مومنات از نان شب هم واجبتر است. (لازم به توضیح است جلد 5 امام شناسی از کاربردی ترین و به روزترن تالیفات حضرت علامه است؛ سیر معارف در این جلد عبارت است از: حقیقت معنای ولایت (ولایت تکوینیه و ولایت تشریعیه)، رابطه ولائی خدا با مومن، ، انسان کامل و صفات آن، انحرافات فرقه ضالّۀ وهابیت و بابیه و پاسخ به شبهات آنها، راه تشرف به محضر امام زمان علیه السلام و...