گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

عارف بی بدیل حضرت آقای قاضی اعلی الله مقامه می فرمودند: درسلوک الی الله، انسان هیچ وقت نباید مایوس شود و از دیرکرد نتیجه نباید

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: عرفان نه اینکه توى سجّاده است و شب است و مناجات است و تاریکى؛ عرفان یعنى توى بازار، یعنى توى دانشکده، یعنى توى خیابان،

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه (در باب تشخیص درستی و نادرستی روایات شیعه) می فرمودند: متکفّل تشخیص هویّت، و شخصیّت، و مذهب، و نام و نشان، و کیفیّت هریک از راویان را جدا جدا، علم رجال است، که از زمان نجاشى و شیخ طوسى و کشّى و علّامه حلّى، تا برسیم به زمان خودمان که جامع‏ترین و مفیدترین رجال را من حیث المجموع مجتهد خبیر و فقیه بصیر: 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: حقیر که منزلمان در طهران بود، بسیار به زیارت امامزاده حضرت عبد العظیم سلامُ الله علیه مشرّف مى ‏شدیم، من تا به حال یاد ندارم

مرحوم آیت الله بهجت رضوان الله علیه: اهل تهران اگر هفته ای یک مرتبه به زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی نروند، جفا کرده اند. (پایگاه تنظیم و نشر آثار آیت الله بهجت ره)

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: اگر سپاه نبود در همین جنگ ایران و عراق بکلّى مملکت از دست می‏رفت... و همین

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله علیه می فرمودند:  آقاى حدّاد می ‏گفتند: یک ‏مرتبه مرحوم آقاى قاضى به کربلا مشرّف شدند و تشریف آوردند به منزل ما، و یک دستمال ابریشمى از جیبشان درآوردند، و دستمال را بوسیدند و گفتند: «سیّد هاشم، میدانى این دستمال را چه کسى به من داده؟» گفتم: چه کسى داده؟ گفتند: «سیّد مرتضى‏ کشمیرى‏ به من داده!»

موحد کبیر و عارف بی نظیر مرحوم حداد رحمة الله علیه می فرمودند: تو که از دست مردم فرار میکنى، براى آنستکه اذیّت آنها به تو نرسد یا اذیّت تو به آنها نرسد؟! صورت دوّم خوب است نه صورت اوّل. و صورتى بهتر نیز هست و آن اینکه خود و آنها را نبینى.

آیت الله حاج سید علی خامنه ای حفظه الله: عرفان، همان مرحوم قاضی است؛ مرحوم ملاحسینقلی همدانی است؛ مرحوم

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

در این راه هر چه به شما دادند و کف دستتان نهادند، ببینید و بریزید. همیشه باید کف دست شما متمایل به زمین باشد که هر چه در او نهادند بریزد و نماند که شما را نگه می‌دارد

حجّة الاسلام حاجّ شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

یکی از بزرگانی که مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله علیه در حرم مطهّر امام هشتم علیه السلام گاهی بر سر مزارشان رفته و فاتحه می خواندند و حقیر خود شاهد بر آن بودم جناب شیخ بهاء الدّین عامِلی رحمة الله علیه معروف به "شیخ بهائی" بود که از وی به "عالِم جامع کمالات" یاد می کردند. (12 شوّال المعظّم سالروز رحلت آن عالم ربّانی است)

حجّة الاسلام حاجّ شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

یکی از کتاب هایی که سیّدنا الاستاد حضرت علّامه طهرانی اعلی الله مقامه در بدو ورود ما به حوزه بدان سفارش فرمودند و تاکید بر تعلّم و مباحثه و مطالعه آن داشتند، "گلستان سعدی" بود که به باور بسیاری از اهل فنّ، تاثیرگذارترین کتابِ نثر در ادبیات فارسی‌ بشمار می رود. 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: 

در روز هشتم ماه شوّال سنه یک هزار و سیصد و چهل و پنج هجرى قمرى، تمام بِقاع متبرّکه و مشاهد مشرّفه ائمّه بقیع حضرت إمام حسن مُجتبى، و حضرت إمام زین العابدین، و حضرت إمام محمّد باقر، و حضرت إمام جعفر صادق علیهم السّلام را با بقیه بِقاع از قبور تمامى أصحاب و تابعین و أرحام و أزواج رسول الله،و صلحاء و أبرارى که از حَدِّ إحصاء بیرون است؛ همگى را خراب و با خاک یکسان کردند. دور تا دور بقیع 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: جای جای بقیع محل دفن صحابی خالص رسول الله صلی الله علیه و آله است، در بقیع که مى ‏روید بدانید همه آن پر است از قبرهاى امام‏زاده‏ ها و اهل بیت و اقوام و اصحاب پیامبر صل‏ی لله علیه و آله، لذا هرگز با کفش وارد نگردید چون قدم به قدم آن ممکن است قبر محترمى باشد.

عارف کامل مرحوم حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: آنچه ما در اخبار و روایات داریم: قیام و اقدام یهودیان، چون مخالف حقّ و مخالف عدالت هستند، و به علّت آنکه مردمى ستمگر و تجاوز پیشه میباشند، پا نخواهد گرفت. و خیال اسرائیل صغیر و سپس اسرائیل کبیر را با خود، با شمشیر امام ما: امام زمان عجّل الله تعالى فرجه الشّریف به گور خواهند برد، و اگر...

می فرمودند: گرچه مسلّماً از نوابغ دهر و از فلاسفه عالی مقام بوده و در خطابه و عربیّت ممتاز بوده، و سعى وافرى در تشکیل حکومت واحده و مرکزى براى مسلمین داشته است؛ ولى...

عارف کامل مرحوم علمه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: در قسمتى از نامه مرحوم سیّد عبدالحسین‏ لارى*‏، در جواب سؤال از ساخته ‏هاى دست خارجیان و واردات لباس و غذا آمده است: «علاوه بر نهى صریح: «وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ‏» (قسمتی از آیه 2 سوره مبارکه إنعام) امروز آنچه پول از بلاد اسلامیّه به بلاد خارجه مى‏ رود، اعانت به اعداء دین و استعداد کفار است براى ریختن خون اسلام و مسلمین؛ 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه:

عید گرفتن نه به معناى ساز و دهل زدن است، و نه به معناى شیرینى خوردن و رنگارنگ پوشیدن، و تفریح و تفرج بهیمانه کردن، بلکه به معناى یک درجه از تزکیه و تطهیر بالاتر، و یک صیقل بهتر به نفس دادن تا آماده برکات و نزول موآئد آسمانى گردد...

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: کسی می خواسته از مرحوم آیت الله بروجردی رضوان الله علیه قرآن بگیرد و می پرسد: آیا قرآن خدمت شما هست؟ ایشان قرآنشان را از جیبشان در می آورند و فورا می فرمایند: ما در خدمت قرآنیم.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: اینکه در آیۀ شریفه آمده که: لیلة القدر خیرٌ من ألف شهرٍ، یک واقعیّت است بدون هیچ مبالغه و اغراقی، عمل در این شب انسان را به مقدار هزار ماه جلو برده و عقبات را از سر راه سالک برمی دارد. شب قدر از منّت های الهی بر امّت حضرت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله و سلم است که در آن با عمل کم، سیری سریع و رشدی عالی داشته باشند و در یک شب بتوانند راهی را که امم دیگر در مدتی زیاد طیّ می نمودند طیّ نمایند.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: دستورات وارده چون صد رکعت نماز، نماز هفت قل هو الله، قرائت سورۀ دخان و روم و عنکبوت، قرائت صد مرتبه سورۀ قدر، زیارت حضرت سیدالشهداء علیه السلام و حضرت اباالفضل العباس و حضرت علی اکبر و سائر شهداء علیهم السلام و قرآن بر سر گرفتن از اعمال و دستورات سلوکی (عمومی) شب های قدر است. 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: حالات و ملکاتی که انسان در شب قدر دارد در طول ایّام سال منعکس می شود. کسی که در شب قدر در عالم وحدت است، در طول سال نیز این معنا در او مشهود است و کسی که در عالم کثرت مُتغوّل است در طول سال نیز به همین معنا مبتلا می شود، حتی اگر فرض کنیم کسی در شب قدر توجّهش به فرزندش زیاد است این حال به تمام سال وی تسرّی می نماید. 

قال الله: وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَى ﴿ضحی/2﴾

خدای متعال به شب آن هم به بخش پایانی آن یعنی سحر قسم می خورد اولا، قسم خدا در مقام انکار و در مقابل بینه نیست تا بخواهد چیزی را نفی کند چنانچه قسم انسان ها در محاکم در مقابل بینه و برای انکار است بلکه قسم خدا به خود

موحّد کم نظیر مرحوم حاج سیّد هاشم حداد رضوان الله علیه:

احیاء شب قدر را باید تا طلوع شمس ادامه داد، چون برخی مواهب را بین الطّلوعین تقسیم می کنند که اگر انسان بخوابد از آن محروم می شود.

عارف کام مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: شخصی از حضرت آقای حداد رضوان الله تعالی علیه سوال کرد آیا تا به حال امام زمان علیه السلام را دیده اید؟ فرمودند: کور باد آن چشمی که اول صبح نگاهش به آقا امام زمان علیه السلام نیافتد.

حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی:

استاد ما آیت الله علوی بروجردی (نواده مرحوم آیت الله بروجردی رحمة الله علیه)  برای حقیر نقل کردند که مرحوم سلطان الواعظین رحمة الله علیه که شخص متتبعی بود برای خود من نقل کرد که در روایات دیدم که وقتی حضرت زینب سلام الله علیها وارد مدینه شد زنان قریش به دیدنش رفتند خبر به حضرت ام البنین سلام الله علیها رسید ایشان هم رفت اما وقتی به خیمه حضرت زینب رسید چون قریشی نبود تواضع و ادب کرد و داخل نشد! 

حجّة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

لذّت مؤمن در اطاعت خداست؛ اطاعت گاهی در امتثال امر است گاهی در امتثال نهی؛ بنابراین روزه نگرفتن برای شخص بیمار همانقدر باید شیرین بنماید که روزه گرفتن برای شخص سالم، اگر شیرینتر نباشد! چراکه ترک کام دل است و بدست آوردن کام دوست.

در ماه مبارک رمضان شاگردان براى ادراک نماز مغرب بجماعت ایشان مى ‏رفتند، و چون بعضى تا ذهاب حُمره مشرقیّه از سَمت الرّأس مبادرت به نماز نمى‏ کردند، لذا از ایشان تقاضا مى‏ کردند که قدرى صبر کنند؛ و ایشان هم صبر مى ‏کردند، ولى سماور روشن بود و مرحوم قاضى بمجرّد استتار قرص، افطار مى ‏کرده ‏اند. در دهه اوّل و دوّم ماه رمضان، مجالس تعلیم و انس در شب‏ها بود؛ در حدود چهار ساعت از شب گذشته شاگردان بمحضر ایشان مى ‏رفتند و دو ساعت مجلس طول مى‏ کشید. ولى در دهه سوّم، مجلس تعطیل بود و مرحوم قاضى دیگر تا آخر ماه رمضان دیده نمى ‏شدند؛ و هر چه شاگردان بدنبال ایشان مى‏ گشتند در نجف، در مسجد کوفه، در مسجد سهله، و یا در کربلا، ابداً اثرى از ایشان نبود. و این رویّه مرحوم قاضى در همه سال بود تا زمان رحلت. (مهرتابان)

از آیت‌ الله آمیرزا جواد آقای ملکی تبریزی (اعلی اللّه مقامه) سؤال کردند: آقا! چطور می‌ شود یک عدّه در ماه مبارک رمضان از این ماه خسته می‌ شوند و منتظرند زود تمام شود، امّا یک عدّه به آن عشق می‌ ورزند؟ فرمودند: برای اینکه ماه رجب‌ المرجب از گناه پاک نشدند.

حضرت إمام محمّد تقىّ علیه السّلام که در سنّ هفت یا نه سالگى به مقام إمامت رسیدند، مسلّم اینطور نبوده که پیوسته نزد پدر بزرگوارشان بنشینند و آن حضرت یک یک أحکام را به ایشان تعلیم دهند، بلکه حضرت إمام رضا علیه السّلام به حضرت إمام محمّد تقىّ علیه السّلام ولایت دادند؛ یعنى قلبشان

عارف کامل مرحوم حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: در تاریخ ولادت امام هادی علیه السلام اقوالی است که قویترین آنها قول به ولادت آن حضرت در ماه رجب است نه پانزدهم ذی الحجة و دعای

عارف و عالم ربانی و کم نظیر ملّا محسن فیض کاشانی اعلی اللّه مقامه: در عالم مکاشفه دیدم که شیطان نه فقط در ماه مبارک رمضان به غل و زنجیر است بلکه از ماه رجب آن بنده‌ای که توبه می‌کند، شیطان برای او در غل و زنجیر است.

یکی از سالکان راه خدا می گفت: در دعای هر روز ماه رجب است که "بَابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ " کسی که رغبت خدا داشته باشد در برایش باز است حتی نیاز به در زدن هم نیست به قول شاعر:

در میخانه که باز است، چرا حافظ گفت

دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند؟

عارف کامل مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی: ماه رجب، یکی از ماه های حرام می باشد و از اوقات دعاست. [این ماه] حتی در زمان جاهلیت نیز به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بودند تا در آن دعا کنند. هم چنین این ماه، ماهِ امیرالمؤمنین است، چنان چه طبق روایاتْ شعبان ماهِ رسول خدا صلی الله علیه و آله و رمضان ماه خدای متعال می باشد». ایشان هم چنین همه سالکان راه حق را بر مواظبت این ماه و بجا آوردن اعمال مخصوص آن توصیه می کنند. (کتاب المراقبات)

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: ماه رجب، ماه فنای الهى است، راهش این است که در این ماه، غیر خدا را نباید انسان داخل کند.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: بزرگان طریق و اولیاء الهی برای حضور در ماه رجب از ماهها قبل، مراقبه و مجاهده و توجّه خودشان را بیشتر می کردند، کمتر صحبت می کردند، و مطالبی

حکیم متألّه آیت الله جوادی آملی حفظه الله: رجب ماه درخواست انسان برای ارتقاء ظرفیت رشد معنوی می باشد؛ درست است بعضی از کارهای بدی که انجام داده ایم، ظرفیت را از ما گرفته است، ولی ظرفیت‌دِه، همچنان بخشنده است؛ لذا از او ظرفیت طلب کنید، استحقاق طلب کنید، لیاقت طلب کنید و بعد از خداوند مسئلت کنید که به این ظرفیت، پاسخ مثبت بدهد و مظروف را عطا کند.

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: بهترین کار برای سالک در آستانه ماه رجب این است که توبه کند این توبه در حکم بولدوزر است که تباهی‌های گذشتۀ آدمی را ویران می‌کند و نشانۀ قبولی‌اش این است که آدمی پس از آن در خود احساس سبکی و نشاط روحی و پاک شدن کند و دستور آن طبق فرمایش رسول خدا صلی الله علیه و آله این است که ابتدا غسل کرد و بعد وضو گرفت و چهار رکعت نماز بجا آورد که در هر رکعت

مرحوم شهید آیت الله حاج شیخ مرتضی مطهری رحمة الله علیه، درباره خاطراتش از ماه رجب می نویسد: «ما که بچه بودیم در منزل خود، انتظار آمدن ماه رجب را می کشیدیم و چند روز مانده به آمدن ماه، همه جا صحبت از این ماه شریف بود. شب اول آن برای مشاهده هلال رجب، در مسجد جمع می شدیم». ایشان هم چنین درباره انتقال فرهنگ اهتمام به سنت های اسلامی چون احترام به ماه رجب، و استفاده از فرصت های آن، در پیامی انتقادی می فرمایند: «این ماه، ماه استغفار و ماه عبادت و روزه است و این سنت ها در میان ما، در حال فراموشی است. بچه های ما کم کم حتی نام ماه های قمری را هم از یاد می برند و نمی توانند آن ها را ذکر کنند، ولی به هر حال تکلیف (بیان سنت های اسلامی) از ما ساقط نمی شود.»

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه میفرمودند:  علّت آنکه دین مسیح مانند دین اسلام بزودى در دنیا گسترش یافت و مردم پذیرفتند، همین جنبه ‏هاى عاطفى و رحمت بود که با فطرت مردم سازگارتر بود.

مُفسّر کبیر قرآن حضرت علامه طباطبائی اعلی الله مقامه: (ازدواج نکردن حضرت عیسی علیه السلام) دلیل بر نقصان نیست، بلکه دلیلى بر روحیّت و نورانیّت حضرت عیسى بوده است، چون با این نشأه أبداً تماس حاصل نکرد و ازدواج ننمود و سکنى و خانه نگرفت؛ یک موجودیّت خاصّى داشت. ولى حضرت رسول اکرم جامعیّت داشتند، از آثار و خصائص این نشأه بنحو أوفى برآمدند؛ و بالاخصّ سنّت ازدواج از خصائص رسول الله است‏. (مهر تابان)

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: در سابق علمائى بودند بسیار عالى‏ مثل شیخ مفید... که وقتى انسان تاریخ آنها را نگاه مى ‏کند، مى ‏بیند یک پارچه علم و کمال و درایت و در عین حال قدس و تقوى هم به روح آنها نشسته و دنیا براى آنها یک پشه ارزش نداشته، واقعاً ارزش نداشته ها! و اینها چراغ بودند و جماعت را به سوى همان مقامى که رسول الله و ائمّه پیش‏دار آن بودند، حرکت مى ‏دادند و خود و هر کسى که در طیف شعاع و مغناطیس آنها قرار مى‏ گرفت آنها هم هدایت مى ‏شدند و به مقام کمال مى‏ رفتند. (کیمیای سعادت، سخنرانی درباره حوزه نجف)

عالم وارسته حضرت آیت الله شاه آبادی رحمة الله علیه می­فرمود: «سالک الی الله در صورتی می­تواند به جایی برسد که در ضمن سیر، اوّل مرتبه اتکاء به خانم حضرت صدیقه سلام الله علیها داشته باشد و این محبّت خانم حضرت صدیقه سلام الله علیها است که...

عارف کامل مرحوم حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: اگر دست انسان به یک پرِ چادر فاطمه زهرا باشد، برایش بس است‏

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: از عنایات خاصّه حضرت زینب سلامُ الله علیها، روزى که ( همراه مرحوم حداد ) در حرم مطهّر نشسته بودیم، این بود که حضرت آقا فرمودند:

عارف کامل مرحوم علاّمه طهرانی رحمة الله علیه فرمودند: حفظ سلامتى بدن واجب است باید سلامتى خود را حفظ کرده و نسبت به تغذیه کوتاهى نکنید.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه: این اشعار حافظ در لزوم اطاعت از استاد روحانى است که چه خوب سروده است: ‏

کمال صدق و محبّت ببین نه نقص گناه      که هر که بى هنر افتد نظر به عیب کند

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: به عقیده حقیر اشعار ابن فارض (ابن فارض در عرب در حکم حافظ در میان ایرانیان است) از خواجه حافظ قوى‏ تر است؛ امّا اشعار خواجه از أشعار ابن فارض لطیف‏ تر مى‏ باشد. امّا در سیر و سلوک و بدایت و نهایت هر دو به درجه أعلاى از عرفان رسیده ‏اند و أسفار أربعه را تمام نموده‏ اند.

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: برای تفأّل به دیوان خواجه ابتداء فاتحه و صلواتی نثار روح خواجه کنید و بعد تفأّل بزنید. غزلی که قسمتی از آن در اوّل صفحه آمده جواب است ولی غزل بعد هم باید خوانده شود که شاهد و مؤیّد برای غزل اوّل است؛

مفسّر عظیم الشأن قرآن حضرت علامه طباطبایی رضوان الله علیه: گفتار خواجه بر طبق حال است ای کاش کسی میتوانست غزلیات او را بر طبق حالات سلوکی تنظیم کند؛ چه کسی میتواند غزلیات حافظ را شرح کند؟ یا بعبارتی تنها کسی میتواند شعر حافظ را بفهمد که خود به درجات حافظ رسیده باشد. هیچگاه علامه طباطبایی کسی را در کمال شعر و عرفان هم ردیف حافظ نمیدانست.