گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: حقیر که منزلمان در طهران بود، بسیار به زیارت امامزاده حضرت عبد العظیم سلامُ الله علیه مشرّف مى ‏شدیم، من تا به حال یاد ندارم

جناب شیخ مفید (ره) در کتاب خویش پیام جامع، آموزنده وجالبی را از هشتمین امام معصوم حضرت علی ابن موسی الرضا علیه السلام آورده است که آن بزرگوار آن پیام را به وسیله حضرت عبدالعظیم الحسنی علیه السلام به شیعیان ودوستداران اهل بیت علیهم السلام فرستاده اند.

مرحوم آیت الله بهجت رضوان الله علیه: اهل تهران اگر هفته ای یک مرتبه به زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی نروند،

مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه نقل می کنند: پینه ‏دوزى بود سر کوچه حمّام وزیر که منزل ما در آنجا بود، و ما کفش هاى خود را براى پینه و وصله به او میدادیم. یک روز با حالت گریه به منزل آمد و این قضیّه را براى پدرم که عالم محلّه بود تعریف کرد، و من صغیر بودم و خوب به خاطر دارم.

بسیار شنیده ایم که شیعیان را به نام جعفری و از مکتب حق شیعه به نام مذهب جعفری اسم برده می شود در این مقاله با استفاده از کلمات دُرربار حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه در کتاب شریف امام شناسی به دنبال پاسخ این سوال هستیم که چرا مذهب شیعه را جعفری گویند؟

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ خَازِنِ الْعِلْمِ الدَّاعِی إِلَیْکَ بِالْحَقِّ النُّورِ الْمُبِینِ اللَّهُمَّ وَ کَمَا جَعَلْتَهُ مَعْدِنَ کَلامِکَ وَ وَحْیِکَ وَ خَازِنَ عِلْمِکَ وَ لِسَانَ تَوْحِیدِکَ وَ وَلِیَّ أَمْرِکَ وَ مُسْتَحْفَظَ [مُسْتَحْفِظَ] دِینِکَ فَصَلِّ عَلَیْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَصْفِیَائِکَ وَ حُجَجِکَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ. 

وجود أئمّه طاهرین- سلام الله علیهم أجمعین- سرزمین پهناور و گسترده علم و عقل و درایت و فطانت و هدایت مى‏ باشد؛ عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه مطالبی گرانبها درباره گستره علم و درایت امام صادق علیه السلام دارند که از نظر می گذرد

چرا اکثر علوم اسلامی در زمینه معارف و خصوصا فقه اهل بیت از ناحیه امام صادق علیه السلام صادر شده است؟ سوالی است که در این مقاله عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه آن را رمزگشایی کرده و بدان پاسخی مبسوط بیان می دارند

مرحوم قاضى (رضوان الله علیه) مى‏ فرمود: بعضى از افراد زمان ما مسلّماً ادراک محضر مبارک آن حضرت (امام زمان علیه السلام) را کرده‏ اند، و به خدمتش شرفیاب شده ‏اند. یکى از آنها در مسجد سهله در مقام آن حضرت که به مقام صاحب الزّمان معروف است، مشغول دعا و ذکر بود که 

مقاله پیش رو قسمتی از کتاب -امام جعفر صادق علیه السلام مغز متفکر جهان شیعه- می باشد. این کتاب نوشته شده توسط مرکز مطالعات اسلامی استراسبورگ است. بد نیست بدانید 25 دانشمند در این مجمع در مورد شیعه دوازده امامی تحقیق کرده اند. در بخشهایی از کتاب مطالبی از امام صادق علیه السلام ثبت گردیده که این دانشمندان معتقدند جواب آن متعلق به قرن بیستم می باشد و خود متحیراند که چگونه امام صادق علیه السلام درچهارده قرن قبل چنین اشارات علمی داشته اند. از شما تقاضا می کنیم این مطلب را با دقت مطالعه فرمایید.

مرحوم سید نعمت الله جزایری می فرمود که به جهت تحصیل مراتب علم و کمال در اطراف بلاد اسلام گردش کردم. بعد شنیدم که علامه مجلسی در شهر اصفهان طلوع کرده، رفتم به اصفهان که از علوم ایشان اقتباس نمایم.

طرز و شکل أخذ علوم از حضرت شبیه طرز و شکل أخذ علوم در حوزه‏ هاى علمیّه امروزه نبوده است که با مناقشه در دلیل و مأخذِ کلام، بحث را طىّ کنند... دنبالۀ این مبحث شیرین که از میان نوشتجات حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه استخراج شده در ادامه می آید

(شیخ) مفید گفته است: به قدرى علوم حضرت (امام صادق علیه السلام) گسترش پیدا کرد، و از وى نقل گردید که براى اخذ آن قافله ‏ها به راه مى ‏افتاد، و در بلاد انتشار پیدا مى ‏نمود. علماء از احدى از اهل بیت او آن قدر که از وى نقل ‏کرده ‏اند، نقل ننموده ‏اند. زیرا اصحاب حدیث چون اسامى راویان موثّق را که از او روایت کرده‏ اند، با وجود اختلافشان در آراء و مقالات إحصاء نموده‏ اند، چهار هزار مرد یافته ‏اند.

مرحوم میرزا علی اکبر مرندی عارف گمنامی که مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیهما به مصالحی پرده از آن چهره تابناک برگرفت؛ مرحوم مرندی از روی آن اخلاص و صفا و صداقتی که داشتند فرموده بود: از فردا مردم به اینجا هجوم می آورند و فکر می کنند ما چیزی داریم.  آقا آسید محمدحسین چرا این کار را کردید؟

شانزدهم ماه شوّال المکرّم سالروز ارتحال یکی از عالمانی است که خدماتش به جهان اسلام خصوصاً تشیّع بر هیچ اهل تحقیقی پوشیده نیست و تعابیر علامه طهرانی رحمة الله علیه در منزلت وی گویای آن است؛ بدین مناسبت حکایتی از ملاقات مرحوم قاضی رضوان الله علیه با فاضل مامقانی ذکر می گردد.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه (در باب تشخیص درستی و نادرستی روایات شیعه) می فرمودند: متکفّل تشخیص هویّت، و شخصیّت، و مذهب، و نام و نشان، و کیفیّت هریک از راویان را جدا جدا، علم رجال است، که از زمان نجاشى و شیخ طوسى و کشّى و علّامه حلّى، تا برسیم به زمان خودمان که جامع‏ترین و مفیدترین رجال را من حیث المجموع مجتهد خبیر و فقیه بصیر: 

یکی از شخصیّت های تاثیرگزار در زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله و شکل گیری و توسعه اسلام و اهداف آن، جناب حمزة بن عبدالمطّلب علیه السّلام است شخصیّتی که علاوه بر عمو، برادر رضاعی پیامبر نیز بود؛ در این مختصر صفحاتی را از زندگی آن مرید و دلسوز پیامبر ورق می زنیم

فضائل امیر مومنان علیه السلام از شمار بیرون است؛ یکی از مهمترین آن واقعۀ "ردّ الشّمس" است تا جایی که بزرگان اهل تسنن داستان ردّ الشّمس را براى أمیر المؤمنین ذکر کرده ‏اند، پانزدهم ماه شوّال المکرّم بر اساس برخی روایات روز وقوع رد الشمس است که آنرا بر اساس نقل علامه طهرانی رحمة الله علیه در کتاب امام شناسی نقل می کنیم

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله علیه می فرمودند:  آقاى حدّاد می ‏گفتند: یک ‏مرتبه مرحوم آقاى قاضى به کربلا مشرّف شدند و تشریف آوردند به منزل ما، و یک دستمال ابریشمى از جیبشان درآوردند، و دستمال را بوسیدند و گفتند: «سیّد هاشم، میدانى این دستمال را چه کسى به من داده؟» گفتم: چه کسى داده؟ گفتند: «سیّد مرتضى‏ کشمیرى‏ به من داده!»

مرحوم علامه طهرانی از مرحوم آیت‌اللـه‌ بروجردى رحمة الله علیه بسیار به عظمت یاد کرده و از سیره عملى و محاسن اخلاقى ایشان مطالب زیادى بیان مى‌کردند و ایشان را مؤمن واقعى مى‌دانستند. 13 شوال روز ارتحال ایشان است

عالم جامع کمالات شیخ بهاء الدّین عاملى معروف به شیخ بهائى در کتاب «کشکول» راجع به بایزید بسطامى مطالبى دارد و گوید: وى سقّاى حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام بوده است بدون شکّ و اشکال. 

حجّة الاسلام حاجّ شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

یکی از بزرگانی که مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله علیه در حرم مطهّر امام هشتم علیه السلام گاهی بر سر مزارشان رفته و فاتحه می خواندند و حقیر خود شاهد بر آن بودم جناب شیخ بهاء الدّین عامِلی رحمة الله علیه معروف به "شیخ بهائی" بود که از وی به "عالِم جامع کمالات" یاد می کردند. (12 شوّال المعظّم سالروز رحلت آن عالم ربّانی است)

مرحوم آقا شیخ‏ هادی‏ طهرانی‏ در علمیت از بزرگان نجف بود و یک قدری صراحت در کلام داشت و خیلی ‏ها هم از این نظر از او خوششان نمی‏آمد تا جاییکه در اواخر عمر حتی تکفیرش هم کردند،! معمولا چنین است که هر کسی که افراد زورشان به او نمی ‏رسد تکفیر و مرتدش می کنند! 

هشتم شوّال مصادف با سالروز هتک حرمت و تخریب قبور ائمۀ بقیع سلام الله علیهم است، جنایت شنیعی که در سال 1344 هجری قمری اتّفاق افتاد که دل هر انسان آزاده‌ ای را به درد می‌آورد، این اتفاق تلخ منجر شد تا بزرگان نسبت به آن حساسیّت فوق العاده نشان دهند و برای دیگران پیام تسلیت مخابره نمایند و مجالس عزا اقامه کنند. مقاله پیش روی دربارۀ ماهیت قبرستان بقیع و فضائل و آثار آن از صدر اسلام تا حال به قلم حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی نگاشته شده است.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: 

در روز هشتم ماه شوّال سنه یک هزار و سیصد و چهل و پنج هجرى قمرى، تمام بِقاع متبرّکه و مشاهد مشرّفه ائمّه بقیع حضرت إمام حسن مُجتبى، و حضرت إمام زین العابدین، و حضرت إمام محمّد باقر، و حضرت إمام جعفر صادق علیهم السّلام را با بقیه بِقاع از قبور تمامى أصحاب و تابعین و أرحام و أزواج رسول الله،و صلحاء و أبرارى که از حَدِّ إحصاء بیرون است؛ همگى را خراب و با خاک یکسان کردند. دور تا دور بقیع 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: جای جای بقیع محل دفن صحابی خالص رسول الله صلی الله علیه و آله است، در بقیع که مى ‏روید بدانید همه آن پر است از قبرهاى امام‏زاده‏ ها و اهل بیت و اقوام و اصحاب پیامبر صل‏ی لله علیه و آله، لذا هرگز با کفش وارد نگردید چون قدم به قدم آن ممکن است قبر محترمى باشد.

می فرمودند: گرچه مسلّماً از نوابغ دهر و از فلاسفه عالی مقام بوده و در خطابه و عربیّت ممتاز بوده، و سعى وافرى در تشکیل حکومت واحده و مرکزى براى مسلمین داشته است؛ ولى...

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه:

عید گرفتن نه به معناى ساز و دهل زدن است، و نه به معناى شیرینى خوردن و رنگارنگ پوشیدن، و تفریح و تفرج بهیمانه کردن، بلکه به معناى یک درجه از تزکیه و تطهیر بالاتر، و یک صیقل بهتر به نفس دادن تا آماده برکات و نزول موآئد آسمانى گردد...

یکی از شاگردان حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه نقل می کرد: قبل از ماه مبارک رمضان خدمت حضرت علامه رسیدم ایشان یک دستوراتی درباره ماه رمضان و روزه و کیفیت آن و خلاصه حالات سالک الی الله در این ماه فرمودند،

مقالۀ پیش روی حاصل یک دوره کارگاه تخصّصی برای مدیران تربیت بدنی سراسر کشور است که توسط استاد شاهرخ همدانی در شهر تبریز در سال 1432 قمری برگزار شده است که متن آن به مناسبت هفدهم شوّال المکرم روز پیروزی مسلمانان در جنگ خندق بدست امیر مومنان علی علیه السلام و  روز پهلوانی تقدیم می گردد

مواعظ و نصایح إمام صادق علیه السلام در موضوعات مختلفه و از جهات متعدّده بسیار مى ‏باشد ولیکن در اینجا به آنچه که اختصاص به ارزش و تحصیل علم و عمل بدان دارد بسنده کرده و آن را از کتاب گهربار امام شناسی از تالیفات مرحوم علامه آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی اعلی الله مقامه تقدیم می کنیم

مرحوم حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه در بیان مختصری از حالات عارف بی بدیل مرحوم حاج سید احمد کربلائی رضوان الله علیه در کیفیّت مناجات وی حکایت بسیار زیبائی را نقل می کنند که عین آن را تقدیم می کنیم.

27 شوّال المعظّم سالروز وفات آقا حاج سید احمد کربلایی است

حجّت الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی: 

مرحوم علامه آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی اعلی الله مقامه می فرمودند: مرحوم آیة الله حاج شیخ أبو الحسن شعرانى*‏ تَغمَّده اللهُ فى بِحار رضوانِه و بحبُوحاتِ نعیمِه‏ حکیم محقّق و فقیه مدقّق هم‏ عصر که وجودش لطفى بود از ناحیه حضرت حقّ سبحان، و فقدانش ضایعه ‏اى عظیم بر اسلام و تشیّع و عالم بشریّت و انسانیّت؛ (الله شناسى، ج‏3، ص: 102)

و در جای دیگری می فرمایند:

آیة الله سیّد رضى شیرازى، نوه مرحوم میرزا حسن شیرازى‏ بزرگ رحمة الله علیهما نقل می کند: نکته بسیار آموزنده ‏اى که از ایشان (مرحوم علامه شعرانی) به یاد دارم و هیچ‏وقت از خاطرم نمى ‏رود براى شما نقل مى ‏کنم:

یکی از مسائلی که در چند دهه اخیر مورد اختلاف بین فقهاء واقع شده مساله رویت است که آیا مراد رویت با چشم عادی و ظاهری است یا رویت با چشم مسلّح را هم شامل می شود؛ قطعا باید یکی از این دو طریق صحیح باشد و اثبات یکی موجب بطلان دیگری است؛ در این مقاله به اثبات طریق صحیح رویت پرداخته شده است.

قال الله تعالی:  وَ اذْکُرْ أَخا عادٍ إِذْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ بِالْأَحْقافِ وَ قَدْ خَلَتِ النُّذُرُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ (الاحقاف/21)

مفسّر کبیر قرآن حضرت علّامه طباطبایی در پاسخ به عارف کامل علّامه طهرانی رحمة الله علیهما که سوال می کنند: مراد از أحقاف در این آیه مبارکه چیست؟ می فرمایند: قریه ‏هائى بوده است بین سرزمین عراق و بین سرزمین یمن، که در آنجا هود پیغمبر، مردم را که قوم‏ عاد بودند دعوت کرد، و نپذیرفتند؛ و خداوند آنان را با فرستادن بادهاى سَموم هلاک کرد و فعلًا از آن سرزمین ها چیزى باقى نیست و همه از بین رفته ‏اند. (مهر تابان، متن، ص: 161)

*29 شوّال المکّرم طبق برخی روایات روز هلاکت قوم عاد به امر الهی است

مرحوم حاج شیخ محمد تقی آملی(نور الله قبره الشریف) می فرمودند: من خواب دیدم، دشمن به حمله کرده است و به من پرخاش می کند. ناچار شدم که دست او را بگیرم. دستش را گاز گرفتم و ناگهان از شدت درد، بیدار شدم، دیدم دستم در دهان خودم قرار دارد .فهمیدم دشمن من، خودم هستم و کسی به سراغ من نمی آید.این نفس است که دشمن من است.ما از بیرون آسیب نمی بینیم،هرچه می بینیم از درون است. (40 قطب عرفانی ص 166)

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: مرحوم آقا شیخ محمّد تقىّ آملى از علماى برجسته طهران و از طراز اوّل بودند، چه از نقطه نظر فقاهت و چه از نقطه نظر اخلاق و معارف. تدریس فقه و فلسفه مى ‏نمودند، «منظومه سبزوارى» و «أسفار» را تدریس مى‏ کردند؛ 

مَأْمُونٍ الرَّقِّی‏ مى ‏گوید: خدمت امام صادق علیه السلام بودم که سهل بن‏ حسن خراسانى وارد شد و به آن حضرت سلام کرد و نشست آنگاه عرض کرد: شما مهر و رحمت دارید. شما اهل‏ بیت امامت هستید. چگونه از حق خویش باز ایستاده ‏اید، با این که صد هزار شمشیرزن آماده به رکاب در خدمت ‏شما هستند. امام صادق علیه السلام فرمود:

پیرامون بارگاه حرم معصومین علیهم السلام و ساخت و سازها و مخارج و موقوفات و هدایایی که برای آن می شود، شبهاتی مطرح است؛ حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه در کتاب شریف امام شناسی مجلد یازدهم مطالبی بسیار گرانبها مرقوم فرمودند که پاسخی منطقی و تحلیلی به مطالبی از این قبیل خواهد بود

در روز جمعه بیست و یکم شهر جمادى الاولى، یکهزار و چهارصد و یک هجریّه قمریّه در شهر مقدّس مشهد، به بازدید جناب مستطاب حضرت صدیق ارجمند، و سرور گرامى: آیة الله حاج سیّد على لواسانى دامت برکاته، فرزند برومند آیة الله آقاى حاج میرزا أبو القاسم لواسانى، فرزند مرحوم آیة الله آقاى حاج سیّد محمّد لواسانى، فرزند مرحوم آیة الله آقاى سیّد ابراهیم لواسانى رحمة الله علیهم أجمعین به منزلشان شرفیاب شدم. در ضمن مذاکرات،

آیت الله خامنه ای أیّده الله: حالا این را هم ما عرض بکنیم به نقل از مرحوم پدربزرگ ما، مرحوم آقا سید هاشم نجف آبادی که از مردان فقیه مؤمن و اهل سلوک و معنویت بود. ایشان راجع به مرحوم آقا سید احمد کربلائی همین را نقل میکرد. ایشان میگفت - به ظاهر خودش دیده بود - آقا سید احمد کربلائی نیمه شب که صدایش را بلند میکرد و گریه میکرد، از داخل کوچه، مردم صدای ایشان را می شنیدند. منزل ایشان سر راه بود و طلبه ها 

عارف کامل مرحوم سید احمد کربلایی استاد عرفان مرحوم قاضی رحمة الله علیهما: بر بنده بندگیست و روزی و سایر مصالح او بر عهدۀ آقای اوست و أقبح قبایح دست برداشتن از بندگی و اهتمام او در امور خویش است.

بیست و هفتم شوّال المکرّم سالروز رحلت مرحوم آیت الله حاج سیّد احمد کربلایی استاد عرفان مرحوم حاج سیّد علی قاضی رضوان الله تعالی علیهماست. به همین مناسبت مختصری از احوال آن بزرگ مرد الهی تقدیم دوستداران توحید و معرفت می گردد که به قلم نورانی حضرت علّامه طهرانی اعلی الله مقامه متبرّک گشته است.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

و امّا راجع به علم و فقاهت، و تضلّع در علوم رسمى همین بس که: در سنّ حدود چهل سالگى او (مرحوم حاج سید احمد کربلائی استاد عرفان مرحوم قاضی) را نامزد براى مرجعیّت شیعیان نمودند؛ و همه متّفقاً او را به نبوغ علمى و تقواى روحى قبول داشتند؛ ولى معذلک خود او حاضر نشد؛ نه فتوى دهد و نه رساله بنویسد و حتّى از نماز جماعت هم در ملا عام، همچون استاد قاضى و استاد علّامه طباطبائى رضوان الله تعالى علیهم أجمعین خوددارى کرد. (توحید علمى و عینى، ص: 23)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز جنگ خندق (احزاب) درباره‏ أمیرالمؤمنین علیه‏ السّلام فرمودند: «شمشیر على در روز خندق از عبادت جنّ و انس تا روز قیامت بالاتر است.» تفسیرهای گوناگونی برای این عبارت پیامبر شده است، که در این میان دیدگاه توحیدی و عرفانی حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه بسیار آسمانی و پرمحتواست