گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

کتاب در دل خود میراث ماندگار عالمان راستین را به همراه دارد که طالب علم با آن أنس گرفته و با او به صحبت می نشیند و از آن گنجینۀ مکتوب که میراث گذاشتگان است جواهر علوم و معارف و اخلاق را بدست آورده و صید می نماید. حضرت علّامه علامه طهرانی رضوان الله تعلی علیه به کتاب و مطالعۀ آن بسیار علاقمند بوده و هر فرصتی را برای مطالعه و کتابخوانی مُغتنم می شمردند و به آداب برخورد با کتاب بسیار مقید بودند. مقاله ذیل سیره ایشان در امر مطالعه و کتابداری است.

آیت الله حسن زاده آملی در درس خود می‌فرمود: « شبی کشاورزی از آمل میهمان من شد به او شام دادم و رختخواب پهن کردم او خوابید و من به مطالعه مشغول شدم ساعتی گذشت بیدار شد نگاهی به من انداخت و چیزی نگفت. باز مقداری خوابید و

صدّیقۀ کبرى فاطمه زهرا سلام الله علیها، أخبار و روایات پدر بزرگوارش را تحت عنوان مجموعه و کتابی جمع آوری کرده بود، ابن مسعود می گوید: مردى نزد حضرت زهرا علیها السلام رفت و گفت: آیا از پدرت رسول خدا یادگارى دارى که به من عنایت نمائى؟

یکی از ارادتمندان مرحوم آقای حدّاد رضوان الله علیه مرحوم حاج سید مصطفی خمینی رحمة الله علیه بودند ارادتی همراه با ادب و استماع که ظهور و بروز آن را می توان در حالات و سکنات و نحوه مناجات آن بزرگوار مشاهده نمود؛ اوّل آبان سالروز رحلت ایشان است که چند سطری را به مراوادات و ارتباط ایشان با حضرت حدّاد و علّامه طهرانی اختصاص می دهیم.

عارف کامل مرحوم علاّمه طهرانی رحمة الله علیه فرمودند: حفظ سلامتى بدن واجب است باید سلامتى خود را حفظ کرده و نسبت به تغذیه کوتاهى نکنید.

یکی از وظایفی که حکومت اسلام و در راس آن ولایت فقیه هنگام تشکیل حکومت اسلامی بر عهده دارد و باید آن را مدام رصد نماید مراقبت و مواظبت بر کیفیت زندگی افراد تحت حکومت و برخورداری آنان از تغذیه سالم و اسلامی و در مقابل پرهیز جامعه از اسراف و تبذیر و زندگی اشرافی و تغذیه ناسالم است؛ در این مقاله پربار به نظرات مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه در اینباره پرداخته شده است

امام صادق علیه السلام می فرمایند:

وقتی می خواهید چیزی بخرید، خوبش را بخرید (هم از جهت حلال و حرام و هم از جهت مرغوبیت) چرا که برای هر یک از خرید خوب و بد دو تا دعا وجود دارد! به کسی که کالای خوب می خرد (از ناحیه ملائکه) گفته می شود: هم در چیزی که خریدی هم در فروشنده آن برکت باد و به کسی که کالای نامرغوب می خرد گفته می شود در چیزی که خریدی و از کسی که خریدی برکت مباد.

کلمات عرفاى بالله داراى رموز و اشارات و کنایاتى است که فهم آنها اختصاص به خود آنها و همطرازانشان دارد. علامه طهرانی رحمة الله علیه قائل بودند: عرفان حافظ مُخّ اسلام و تشیّع است و بر این مدّعی شعری را از حافظ درباره امام زمان علیه السلام آورده و تفسیر می کنند

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: به عقیده حقیر اشعار ابن فارض (ابن فارض در عرب در حکم حافظ در میان ایرانیان است) از خواجه حافظ قوى‏ تر است؛ امّا اشعار خواجه از أشعار ابن فارض لطیف‏ تر مى‏ باشد. امّا در سیر و سلوک و بدایت و نهایت هر دو به درجه أعلاى از عرفان رسیده ‏اند و أسفار أربعه را تمام نموده‏ اند.

بیستم مهر، روز بزرگداشت عارف و شاعر بی نظیر جناب حافظ شیرازی لسان الغیب است؛ فردی که هر اهل دلی با او و غزل های عارفانه اش اُنسی بی شمار دارد؛ در آنچه به دنبال می آید عشق و علاقۀ وافر مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه به جناب خواجه شیراز از نظر می گذرد.

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: برای تفأّل به دیوان خواجه ابتداء فاتحه و صلواتی نثار روح خواجه کنید و بعد تفأّل بزنید. غزلی که قسمتی از آن در اوّل صفحه آمده جواب است ولی غزل بعد هم باید خوانده شود که شاهد و مؤیّد برای غزل اوّل است؛

مفسّر عظیم الشأن قرآن حضرت علامه طباطبایی رضوان الله علیه: گفتار خواجه بر طبق حال است ای کاش کسی میتوانست غزلیات او را بر طبق حالات سلوکی تنظیم کند؛ چه کسی میتواند غزلیات حافظ را شرح کند؟ یا بعبارتی تنها کسی میتواند شعر حافظ را بفهمد که خود به درجات حافظ رسیده باشد. هیچگاه علامه طباطبایی کسی را در کمال شعر و عرفان هم ردیف حافظ نمیدانست.

از برجسته ترین شاعران نامی ایران و جهان جناب خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین شیرازی ملقب به حافظ است که وی را باید از برترین عرفای شیعه به شمار آورد تا جاییکه حضرت علامه طهرانی ره ایشان را شیخ العرفاء و سند الواصلین‏ می نامیدند؛ مقاله پیش روی به مناسبت روز بزرگداشت حضرت حافظ علیه الرحمة تقدیم می گردد.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: چندین سال (از روی کار آمدن حکومت بعث) می گذرد که أحمد حسن البکر حکومت را به معاون و خویشاوندش صدّام حسین تَکریتى واگذار می کند. از این تاریخ فصل تازه‏ اى در تاریخ عراق پیدا می شود. زیرا در این زمان بود که حکومت انقلابى اسلامى ایران‏ بر پاشده، و گویا بر کنار رفتن أحمد حسن البکر و روى کار آمدن صدّام که مظهر خباثت و سفّاکى و شقاوت است براى اعلان و اقدام جنگ تحمیلى

روزى شهید محراب آیت اللَّه مدنى به خادمش می گوید: هوس کباب کرده ‏ام، مى ‏توانى چلوکباب تهیه کنى؟ البته سعى کن از جایى بخرى که تمیز و غذایش خوشمزه و لذیذ باشد.

غیرت دینی در راستای زمینه سازی و به ثمر نشاندن معارف  حقّۀ الهیه و برپایی احکام دین در سایه تشکیل حکومت اسلامی، یکی از تکالیف و اولویّت های سلوک علمای ربّانی است؛ بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه زمینه را برای پیاده شدن فرائض وحیانی از جمله تشکیل نماز جمعه به عنوان یک نماد قدرت و وحدت مناسب می بینند و بر این امر آنقدر اصرار می ورزند تا این مهم توسط رهبر کبیر انقلاب عملی می شود؛

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: ایشان (آیت الله خامنه ای) به حمد الله فردى است مجاهد و عامل و مدبّر و متدیّن و بنده گرچه تا به حال (قبل از رهبری) ایشان را ملاقات نکرده ‏ام؛ ولى (در اوائل انقلاب)‏ یک روز که مرحوم شهید مطهّرى آمده بودند به منزل ما، از ایشان سؤال کردم: 

آیت الله حاجّ سیّد محمّد محسن حسینی طهرانی:

مرحوم دکتر حسابى‏، آدم خوبى بود، خدا او را بیامرزد، آدم درستی بود، آدم خیّر و با نیّت و بسیار فاضل و دانشمند بود. در فرضیه ‏هایى که ارائه دادند و به اثبات رساندند، چون از ایشان سؤال کرده بودند چه عاملی شما را به این فرضیه رسانید؟ گفته بودند: هر چه که من به آن رسیدم فقط الهام بود! هیچ چیز دیگر نبود، الهام، الهام! نشسته بودم یک مرتبه مى دیدم یک مطلبی به ذهنم آمد و فلان مشکل حل شد. (منبع: متن جلسات شرح دعاى ابو حمزه ثمالى، ص: 2186)

با گذشت بیش از سه دهه از انقلاب اسلامی به تصریح کارشناسان اسلامی هنوز سیستم بانکداری نامشروع است حقیقتی که حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه همیشه بر آن پافشاری داشتند و امروزه دیگران بدان تصریح می کنند. در این یادداشت به اختصار به تعامل با بانکها از منظر علامه طهرانی نگاه شده است. دهم شهریور روز بانکداری اسلامی است

حاج سعید عاکف محقّق و نویسنده برترین کتب دفاع مقدّس:

شهید اندرزگو که بنیانگذار کبیر انقلاب نیمی از انقلاب را مدیون وی می داند و شهید طهرانی مقدّم که عنوان پدر موشکی ایران را دارد را دارای ارتباط‌ هایی با مرحوم علّامه طهرانی بودند. (سخنرانی به مناسبت سالگرد شهید چمران، 30 خرداد سال 1398 مشهد مقدّس)

یکم شهریور ماه، منسوب است به دانشمند بزرگ و طبیب نامدار جهان اسلام، شیخ الرئیس بوعلی سینا است  که به "روز پزشک" نام گرفته و فرصتی است که اندکی از خدمات و زحمات بسیار جامعۀ فرهیخته أطبّاء، تقدیر شود؛ مقالۀ حاضر به این عنوان است.

به مناسبت اوّل شهریور و روز پزشک این مقاله که حاوی تأثیر امام صادق علیه السلام بر علم پزشکی و تدریس آن است از زبان متفکّران غربی به نقل از کتاب شریف امام شناسی تألیف مرحوم علاّمه طهرانی قدّس سرّه تقدیم می گردد.

پرفسور دکتر سجادی، به تحقیق یکی از برترین های چشم پزشکی دنیاست که به خاطر یک جلسه مداوا، به خیل ارادتمندان و شاگردان سلوکی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه پیوست؛ کتاب "آیین رستگاری" حاصل جلسات توجیهی سلوکی علامه با ایشان است که از نفیس ترین بیانات علامه به حساب می آید که برای هر طالب و سالکی مطالعه آن ضروری است؛ فرزند دوم علامه در مقدمه این کتاب از نحوه این آشنایی می گوید.

حجّة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی: در یکی از جلسات عصر جمعه ای که محضر حضرت علامه طهرانی اعلی الله مقامه بودیم در مورد این مطلب صحبت می فرمودند که تمام نعمت ها و استعدادهایی که خدای متعال در اختیار انسان قرار می دهد برای این است که آنها را در مسیر سیر و سلوک الهی و کمال نفس و متحقّق شدن به مراتب توحید و معرفت خدا بکار گیرد که به مناسبت سخن از جناب بوعلی سینا به میان آمد

روح دین عبادت است و بهترین عبادت نماز است. خداوند براى آنکه مؤمنین در موقع عبادت حضور قلب داشته باشند مکانهائى را معیّن فرموده که در آنها نماز گزارند؛ ملکوت مسجد، به حقیقت نورانی مسجد و آداب ظاهری و باطنی آن می پردازد. سی و یکم مرداد روز جهانی مسجد است.

حضرت علّامه آیت الله حاج سّید محمّد حسین حسینی طهرانی اعلی الله مقامه درباره آزادسازی شهر پاوه می فرمودند: وقتی از رادیو شنیدم که شهید چمران در (پاوه) در محاصره هستند با فرزندان و رفقا به مسجد (مسجد قائم در طهران) رفتیم و برایشان دعا کردیم تا آزاد شوند.

حجّة الاسلام حاجّ شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

حضرت استاد علّامه طهرانی رضوان الله علیه از اخلاص رزمندگان جنگ تحمیلی تجلیل می کردند؛ در این میان مجاهدت های آزادگان را ستایش می کردند و در چند مورد دیده شده بود که در شنیدن خاطراتشان منقلب شده بودند. به یاد دارم که منزل یکی از این آزادگان عزیز در نزدیکی بیت شریف حضرت علّامه بود؛ وقتی خبر دادند که ایشان آزاد شده همراه برخی آقازادگان و دامادها و قلیلی از شاگردانشان به استقبال وی رفتند.

مرحوم شهید چمران همیشه به همسرش خانم جابر میگفت: من شمعم و میسوزم ولی تو به شمس و آفتاب میرسی! همسرشان میگوید: یکبار از او سوال کردم مرادت از این کلام چیست؟ شهید چمران میگوید: تو میرسی به یکی از اولیاء الله که خیلی بزرگ است وقتی به ایشان میرسی

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: من ایشان (مرحوم شهید مصطفی چمران) را هیچ وقت ملاقات نکردم ولی هر وقت اسمش را شنیدم دلم باز شد و با روحش به پرواز می رفتم ایشان از ابرار بودند از مخلَصین بودند. خدا رحمتش کند خدا رحمتش کند خدا رحمتش کند. 

سرکار خانم جابر، همسر دکتر چمران رحمة الله علیه از شاگردان سلوکی حضرت علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف بود که همراه عده ای از شیعیان لبنان، از محضر عرفانی علامه استفاده می کردند. به مناسبت سالروز شهادت این شهید والامقام چند خاطره را از زبان همسرشان نقل می کنیم...

فرزند ارشد مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه  نقل می کردند: خانم جابر أهل‌ بیت مرحوم شهید دکتر چمران أیّدها اللـه، براى حقیر نقل مى‌کردند که: «مرحوم علاّمه قسمتى از عمامه خود را به بنده مرحمت نمودند، و من مقدار کمى از مرحمتى حضرت آقا را به خانمى که سالیان سال بچّه‌ دار نمى‌ شد و علاقه شدید به فرزند داشت، دادم، به برکت آن تکّه از عمامه، آن خانم خیلى زود صاحب فرزند شد.» 

همیشه افرادی بوده و هستند که در مسیر تربیت و تاثیر بر افکار قرار گرفته و منجر به انحرافات فکری و در نتیجه کج روی های رفتاری شده اند که معمولا این افراد کسانی هستند که سبقه ی دینی به خود گرفته اما در مقام براندازی دین بوده اند یکی از کسانی که در دهه های اخیر نقش موثری در تضعییف و تخریب عقاید و معارف مخصوصا جوانان داشته است دکتر علی شریعتی است. مقاله پیش روی به قلم حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی، در تبیین هویت و افکار منحرف شریعتی مخصوصا در انظار علمای بالله است.

عارف کامل مرحوم حضرت آیت الله علامه طهرانی رضوان الله علیه می فرمودند: در منزل ایشان (مرحوم آقای انصاری همدانی) چاه آبى بود که رفقا براى تجدید وضو مى‏بایست از آن چاه، آب بکشند و آن هم با تلمبه که وسیله ‏اى بود در قدیم براى آب بالا کشیدن، و در عین حال بسیارى از اوقات آن تلمبه خراب مى‏ شد و رفقا با مشکل مواجه مى ‏شدند، 

مقاله حاضر، نقدی بر اندیشه و بینش جناب فردوسی است که هر ساله در چنین ایامی برای وی بزرگداشت می گیرند فارغ از اینکه در مکتب اهل بیت بزرگداشت فقط و فقط اختصاص به معصومین علیهم السلام دارد چرا که مصداق اتم انسان کامل هستند و بزرگداشت آنان اعلان کمال و رشد و سعادت و نجات بشریت است اما انسانی که تمام وجودش پر است از نقص و عیب و کمی و کاستی اگر در مقام بزرگداشت و در نتیجه الگوبرداری قرار گیرد آنچه نصیب دیگران می شود ناقص و معیوب خواهد بود و قرآن این مساله را محکوم می کند

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: کسی که در مشهد به طوس برای زیارت قبر فردوسی برود، زیارتش از حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام باطل می گردد.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه (در زمان حیات استادشان مرحوم حدّاد رضوان الله علیه) می فرمودند: هرچند وقت یکبار بایستی بروم آقای حدّاد را زیارت کنم، اگر نروم اصلاً من از دنیا می روم، نمی توانم، از دنیا می روم، عشق آنقدر قوی هست که ازدنیا می روم.

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند استاد ما (علامه طباطبایی) نسبت به استاد خود مرحوم قاضى علاقه و شیفتگى فراوانى داشت، و حقّاً در مقابل او خود را کوچک می ‏دید؛ و در چهره مرحوم قاضى یک دنیا عظمت و ابَّهت و اسرار و توحید و ملکات و مقامات می ‏جست. من یک روز به ایشان عطر تعارف کردم، ایشان عطر را بدست گرفته، و تأمّلى کردند و گفتند: 

متفکر شهید آیت الله مطهری رضوان الله علیه: هدف معلم باید بالاتر از آن باشد که یک سلسله معلومات، اطلاعات و فرمول در مغز متعلّم بریزد، آنجا انبار بکند و ذهن او بشود مثل حوضى که مقدارى آب در آن جمع شده است. هدف معلم این است که نیروى فکرى متعلّم را پرورش و استقلال بدهد و قوّه ابتکار او را زنده کند، 

در حالات عالِم وارسته مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی رحمة الله علیه نقل است که بارها دیده بودند که سر قبری می روند و فاتحه می خوانند وقتی پرسیده بودند آیا از خویشان است؟ فرموده بودند: نه صاحب این قبر داستانی از منقبت علی علیه السلام برایم تعریف کرده و بر من حق استادی پیدا کرده است.

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:من هر وقت بخدمتشان (استادم علامه طباطبایی) مى ‏رسیدم، بدون استثناء براى بوسیدن دست ایشان خم مى‏ شدم، و ایشان دست خود را لاى عبا پنهان مى ‏کردند؛ و چنان حال حیاء و خجلت در ایشان پیدا مى ‏شد که مرا منفعل مى ‏نمود. یک روز عرض کردم:

یکی از شاگردان و دلدادگان عالی مقدار مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف مرحوم آیة الله شهید مطهری رحمة الله علیه بود. در مقاله حاضر به ارتباط وثیق مرحوم آیت الله شهید مطهری رحمة الله علیه و ارادت ایشان به علامه طهرانی اعلی الله مقامه سخن به میان آمده است.

مرحوم علامه آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی اعلی الله مقامه می فرمودند: مرحوم آیة الله حاج شیخ أبو الحسن شعرانى*‏ تَغمَّده اللهُ فى بِحار رضوانِه و بحبُوحاتِ نعیمِه‏ حکیم محقّق و فقیه مدقّق هم‏ عصر که وجودش لطفى بود از ناحیه حضرت حقّ سبحان، و فقدانش ضایعه ‏اى عظیم بر اسلام و تشیّع و عالم بشریّت و انسانیّت؛ (الله شناسى، ج‏3، ص: 102)

و در جای دیگری می فرمایند:

خرافات، دوری از حق و حقیقت و عین جهل است! یکی از خرافاتی که متاسفانه هر سالی که می گذرد بیشتر به آن دامن زده می شود مساله سیزده بدر رفتن است مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه درباره خرافات و مخصوصا سیزده بدر تعبیری بس عجیب دارند که در ادامه می آید

یکی از رسوم ایرانیان تعطیلات عید نوروز و سیزده بدر است که مردم برای از بین بردن و خارج کردن نحوست از منزل خود به بیرون و صحرا می روند. در واکاوی و ریشه یابی این رسم، به روایتی برمی خوریم که به خرافی بودن آن تصریح دارد

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: زحمات آیة الله گلپایگانى‏ براى بقاءِ حوزه مقدّسه علمیّه قم بسیار قابل تقدیر است. خودشان براى حقیر مقدارى از آن را در دوران انقلاب و قبل از انقلاب در مجلسى که فقط ما دو نفر بوده ‏ایم بیان فرموده‏ اند و حقیر بعضى از آنها را در نوشتجات دستى خود یادداشت نموده‏ ام. نفس آیة الله گلپایگانى‏ بسیار صاف و درخشان است، و از حقّ در صورت فهمیدن عبور نمى ‏کند و نمى ‏گذرد. (روح مجرد، پاورقی، ص: 131)

از جهتی می توان قیام مرحوم شهید نواب صفوی رحمة الله علیه را نظیر قیام زید بن علی دانست که قطعا باید اذعان نمود قیامی از روی هوی و هوس و رسیدن به مطامع دنیایی و ریاست و قدرت نبوده بلکه اقدامی از سر عِرق دینى و غیرت اسلامی بوده است. در این مقاله که به اختصار تقریر یافته کوشیده شده جایگاه قیام بر اساس ادارک واقع و از منظر معصومین علیهم السلام تبیین گردد.

مرحوم علّامه طهرانى انقلاب اسلامى ایران را یک موهبت الهى براى ملّت شیعه اثنى عشرى ایران مى ‏دانستند، و م ى‏فرمودند: «مردم باید قدر این هدیّه الهى را بدانند و خوب از آن پذیرائى کنند. نکات مثبت را تأیید، و در صدد رفع نکات منفى و اصلاح آن برآیند.

زنی خدمت حضرت زهرا سلام الله علیها رسید و گفت: مادری ناتوان دارم که در نمازش با مشکلی مواجه شده است. مرا فرستاده تا پاسخ سؤالش را دریافت کنم. آنگاه سؤال را طرح و پاسخ را شنید. بار دوم پرسش دیگر طرح کرد و پاسخ شنید تا ده بار سؤال طرح کرد و پاسخ شنید. او که دیگر از کثرت پرسش خود شرمگین شده بود،...

(عارف کامل مرحوم حاج سید هاشم حداد اعلی الله مقامه الشریف) می فرمودند: یک شب که با رفقا به مسجد الخَیف داخل شدیم، دیدم آقاى حاج سیّد احمد (فِهری) زنجانى* با جمیع رفقاى طهرانى و ایرانى گرد هم نشسته، ایشان سخت از وضع طهارت و نجاست حجّاج و مَعابر ناراحت است، و گویا نیز در وقت دخول به مسجد الخَیف ترشّحى از آن آب ها به ایشان شده است، و ایشان را چنان متغیّر نموده بود که: خداوندا! بارالها! می خواهیم دو رکعت نماز با طهارت در مسجد تو به جاى آوریم، ببین مگر این عرب ها و این مردم با این وضع و کیفیّت می گذارند؟!

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: استعمال مخدرات مطلقا حرام است ودر پاسخ کسانی که می‌گفتند: بزرگان در گذشته می‌کشیده‌اند! می‌فرمود: ضررش مانند الان برایشان معلوم نبوده است و گرنه نمی‌کشیدند