به مناسبت اوّل شهریور و روز پزشک این مقاله که حاوی تأثیر امام صادق علیه السلام بر علم پزشکی و تدریس آن است از زبان متفکّران غربی به نقل از کتاب شریف امام شناسی تألیف مرحوم علاّمه طهرانی قدّس سرّه تقدیم می گردد.
بسم الله الرحمن الرحیم
تأثیر امام صادق علیه السلام بر علم پزشکی و تدریس آن
منبع: امام شناسى، ج17، ص: 147 تالیف علامه طهرانی قدّس سرّه
(حضرت علامه طباطبائی رضوان الله علیه می فرمایند:) ما که رهبران اسلام را برگزیدگان خدا و علوم آنان را منشعب از علم الهى مىدانیم هنگام برخورد با پیشگوئی هاى علمى آنان دچار تعجّب نمى شویم، ولى محقِّقان غیر مسلمان که مى خواهند همه چیز را از دریچه علوم مادّى و بشرى بررسى کنند دچار بهت و حیرت مى شوند به طورى که نمى توانند تحیّر خود را پنهان کنند.
چندى قبل مجلّه خواندنی ها اقدام به ترجمه و انتشار کتابى به نام «مغز متفکر جهان شیعه» کرد. کتاب مزبور به وسیله گروه دانشمندان و محققین (مرکز مطالعات اسلامى استراسبورگ [Strasbourg یکى از شهرهاى فرانسه، مرکز ایالت آلزاس، در کنار رود رن، داراى 195000 نفر جمعیّت، کلیساهاى مجلّل و با شکوه دارد (فرهنگ عمید. اطلاعات عمومى)] که عموماً مسیحى هستند تألیف و منتشر گردید. در کتاب نامبرده زندگانى پیشواى ششم حضرت امام جعفر صادق علیه السلام و علوم آن حضرت مورد بررسى و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نویسندگان محقِّق و دانشمند این کتاب که هر یک در رشته اى از علوم تخصّص دارند، سخنان امام صادق را با علوم و اکتشافات امروزه تطبیق نموده و همه حیرت زده و سرگردانند که امام صادق علیه السلام این علوم را از چه منبعى فراگرفته است. در اینجا براى نمونه چند بخش (در این مقاله فقط بخش مورد نظر ذکر می گردد) از کتاب مزبور را نقل مى کنیم:
... راجع به تدریس علم طبّ در محضر درس محمد باقر علیه السلام دو روایت مثبت و منفى وجود دارد. و بعضى مى گویند که در آنجا علم طبّ تدریس مى شد، و بعضى تدریس علم پزشکى را از طرف محمد باقر علیه السلام انکار کرده اند. ولى تردیدى وجود ندارد وقتى خود جعفر صادق شروع به تدریس کرد علم طب را درس مى داد نظریّههاى علمى جعفر صادق علیه السلام روى علم طب اثر گذاشت و پزشکان در قرن دوم و سوم هجرى از نظریه هاى طبى جعفر صادق علیه السلام استفاده مى کردهاند. [«خواندنیها» شماره 37 سال 33]
گفتیم که نمى دانیم آیا محمد باقر علیه السلام علم طب را تدریس مى کرده یا نه؟ و پسرش آن علم را در محضر او فرا گرفته یا خیر؟ ولى تردیدى نداریم که خود جعفر صادق علم پزشکى را تدریس مى کرده و در آن علم چیزهائى آورده که پزشکان در شرق قبل از او نیاورده بودند. و منظورمان از شرق عربستان نیست براى اینکه عربستان داراى علم پزشکى نبوده و بعد از اسلام آن علم از جاهاى دیگر به عربستان سرایت کرد. اگر قبول کنیم که جعفر صادق علیه السلام علم طب را در محضر پدرش آموخته لازمهاش آن است که پدر آن علم را از جائى فرا گرفته باشد و نمىدانیم از کجا فرا گرفته است؟ [«خواندنیها» شماره 37 سال 33]
ما مى دانیم که جعفر صادق علیه السلام حرفه پزشکى نداشته که آن قواعد را ضمن کار استنباط کند و لذا این فکر به نظر مى رسد که آن قواعد را از جائى آموخته و هرگاه در محضر درس پدر آن قواعد را آموخته باشد باز این سؤال به نظر مى رسد که پدرش آن قواعد را از کجا فراگرفته است.