گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

به مناسبت اوّل شهریور و روز پزشک این مقاله که حاوی تأثیر امام صادق علیه السلام بر علم پزشکی و تدریس آن است از زبان متفکّران غربی به نقل از کتاب شریف امام شناسی تألیف مرحوم علاّمه طهرانی قدّس سرّه تقدیم می گردد.

پرفسور دکتر سجادی، به تحقیق یکی از برترین های چشم پزشکی دنیاست که به خاطر یک جلسه مداوا، به خیل ارادتمندان و شاگردان سلوکی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه پیوست؛ کتاب "آیین رستگاری" حاصل جلسات توجیهی سلوکی علامه با ایشان است که از نفیس ترین بیانات علامه به حساب می آید که برای هر طالب و سالکی مطالعه آن ضروری است؛ فرزند دوم علامه در مقدمه این کتاب از نحوه این آشنایی می گوید.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه: از آثار بارگاه و حرم ایشان پیداست که شخصیت با عظمتی در اینجا مدفون هستند و ایشان نسبتِ حضرت رقیه را به سید الشهدا علیه السلام به عنوان دختر، تایید می کردند و از جاهایی که در سفر به شام همراه با حضرت حاج سید هاشم حداد اعلی الله مقامه الشریف به زیارت می رفتند، مزار خانم رقیه سلام الله علیها بوده است.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: چقدر زیباست که ایرانیان امروزه که در اثر غرب زدگى مبتلا به آداب و رسوم ملى باستانى، و عیدهاى مجوسى و زردشتى شده ‏اند، و غالبا در ایام نوروز براى خود و خانواده خود لباس نو تهیه مى ‏کنند و جشن و سرور دارند، این بدعت زشت را ترک نموده، و عید غدیر را که ستون ایمان است

تمام احکام و سُنن إلهیه از مصدر وحی باید متضمّن یک واقعیت و حقیقت والای معرفتی جهت اصلاح نفسانی و رشد مراتب عقل انسانی و تجرّد نفس از کثرات آفاقیه و أنفسیه باشد خواه آن مرتبت از معرفت بر ما روشن و آشکار باشد و یا پنهان و مخفی؛ از این روی عید در فرهنگ قرآن و اسلام دارای ریشه ای عمیق و معنایی دقیق و رسا و سازنده دارد، سخنرانی حاضر از حجة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی است که بر متن دُرر بار کتاب امام شناسی جلد نهم با موضوع "عیدِغدیر" ایراد گردیده است.

چه راهکاری را باید در دستور قرار داد تا هیجانات افراد یک جامعه خصوصا جوانانشان را مدیریّت کرد تا هم از وجود غرائضشان که از نعمت های خدادادی برای تعالی و تکامل است بهره مند باشند هم از خطرات و آسیب های افراطی و تفریطی آن در امان باشند، مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه راهکاری را برخاسته از متن دستورات دین پیشنهاد می دهند

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

اگر دخترى (هنگام ازدواج) در نیّتش آن باشد که: در خانه شوهر، شوهر را در تحت اختیار خود درآورد؛ و در امر و نهى، و آمد و رفت بر او مسلّط گردد؛ و با حیله‏ها و تزویرهاى زیرکانه و ظریفانه، بالاخره امور وى را بدست گیرد، و خود را حاضر بر پذیرش قیمومت مرد بر زن ننموده؛ و حاضر براى تسلیم و اطاعت و انقیاد نشود و بطور کلّى چنین معتقد باشد که زن باید بر مرد مسلّط باشد

یکی از برترین و عالیترین دستورات اسلام مساله حجّ و عمره است که توحید و آثار آن را بر جان نشانده و تثبیت می نماید که از همین روی مورد توجه تمامی انبیاء و اولیای الهی است. در این میان پرداختن به حجّ و عمره رسول خدا صلی الله علیه و آله از نگاه عرفای بالله مهم بوده است که مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه آن را قلمی کردند. مطالب ایشان با اندکی ویرایش در چند بخش تقدیم می گردد

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: استعمال مخدرات مطلقا حرام است ودر پاسخ کسانی که می‌گفتند: بزرگان در گذشته می‌کشیده‌اند! می‌فرمود: ضررش مانند الان برایشان معلوم نبوده است و گرنه نمی‌کشیدند

عارف کامل مرحوم آیت الله علامه طهرانی رحمة الله علیه از آنجایی که نگاهی جامع به تعالی کشور بر پایه سیر الی الله از حیث فردی و جمعی داشتند، برای این منظور و پیشگیری از برخی موانع و معظلات فرهنگیِ غیر قابل جبران، در همان ابتدای انقلاب که فرصتی مناسب پدید آمده بود، اموری را در ضمن پیشنهاداتی جامع به سمع رهبر کبیر انقلاب رساندند...

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: من ایشان (مرحوم شهید مصطفی چمران) را هیچ وقت ملاقات نکردم ولی هر وقت اسمش را شنیدم دلم باز شد و با روحش به پرواز می رفتم ایشان از ابرار بودند از مخلَصین بودند. خدا رحمتش کند خدا رحمتش کند خدا رحمتش کند. 

یکی از سالکان راه خدا نقل می کند: یکبار محضر استاد علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه بودیم، شخصی این شعر معروف را خواند که :

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:من هر وقت بخدمتشان (استادم علامه طباطبایی) مى ‏رسیدم، بدون استثناء براى بوسیدن دست ایشان خم مى‏ شدم، و ایشان دست خود را لاى عبا پنهان مى ‏کردند؛ و چنان حال حیاء و خجلت در ایشان پیدا مى ‏شد که مرا منفعل مى ‏نمود. یک روز عرض کردم:

یکی از شاگردان و دلدادگان عالی مقدار مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف مرحوم آیة الله شهید مطهری رحمة الله علیه بود. در مقاله حاضر به ارتباط وثیق مرحوم آیت الله شهید مطهری رحمة الله علیه و ارادت ایشان به علامه طهرانی اعلی الله مقامه سخن به میان آمده است.

عارف کامل مرحوم حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: آنچه ما در اخبار و روایات داریم: قیام و اقدام یهودیان، چون مخالف حقّ و مخالف عدالت هستند، و به علّت آنکه مردمى ستمگر و تجاوز پیشه میباشند، پا نخواهد گرفت. و خیال اسرائیل صغیر و سپس اسرائیل کبیر را با خود، با شمشیر امام ما: امام زمان عجّل الله تعالى فرجه الشّریف به گور خواهند برد، و اگر...

وقتی نام انگلیس و اسرائیل بمیان می آید خیلی ها می خواهند بدانند سرانجام ایندو کشور چه خواهد شد. مقاله پیش روی به قلم حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی به دیدگاه سیاسی اجتماعی حضرت علامه طهرانی درباره ماهیت اسرائیل و سرانجام آن می پردازد.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: حقیر أمثال سعدى‏ و عطار و محیى الدین عربى را در اوائل عمر سنّى و در اواخر که در اثر مطالعات بسیار و یا تابش نور عرفان حقیقت را دریافته‏ اند شیعه می دانم.

حجّة الاسلام حاجّ شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

یکی از کتاب هایی که سیّدنا الاستاد حضرت علّامه طهرانی اعلی الله مقامه در بدو ورود ما به حوزه بدان سفارش فرمودند و تاکید بر تعلّم و مباحثه و مطالعه آن داشتند، "گلستان سعدی" بود که به باور بسیاری از اهل فنّ، تاثیرگذارترین کتابِ نثر در ادبیات فارسی‌ بشمار می رود. 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: دستورات وارده چون صد رکعت نماز، نماز هفت قل هو الله، قرائت سورۀ دخان و روم و عنکبوت، قرائت صد مرتبه سورۀ قدر، زیارت حضرت سیدالشهداء علیه السلام و حضرت اباالفضل العباس و حضرت علی اکبر و سائر شهداء علیهم السلام و قرآن بر سر گرفتن از اعمال و دستورات سلوکی (عمومی) شب های قدر است. 

عارف کامل حضرت علامه طهرانی اعلی الله مقامه خاطره ای را در کیفیت احتجاج با یک مرد مطّلع سنّی مذهب در حقانیّت و افضیّلت امیر المومنین علیه السلام در امر خلافت و وصایت در سفر به حجّ خانه خدا و زیارت قبرستانی که حضرت خدیجه سلام الله علیها و اجداد پیامبر صلی الله علیه و آله در آنجا مدفون اند، نقل می کنند که بسیار زیباست؛ می فرمایند:

مجموعۀ حاضر از تألیفات ارزشمند حضرت علّامه آیة الله حاج سیّد محمّد حسین حسینى طهرانى رحمة الله علیه است که به صورت مواعظ و منبرهائى در ماه مبارک رمضان سال یک هزار و سیصد و نود هجرى قمرى در مسجد قائم طهران براى عموم مؤمنین و حضّار ایراد کرده ‏اند، این کتاب در پنج بخش تقدیم می گردد

این مقاله بخشی از کتاب گرانسنگ روح مجرد است که به مصاحبت حضرت علامه طهرانی با مرحوم حداد رضوان الله تعالی علیهما و بیان برخی حالات مرحوم آقای حداد در ماه رمضان، اختصاص دارد:

أولیاء کامل الهی که روح و حقیقت توحید حضرت پروردگار برجان آنان نشسته است، گفتار و کردار و تمام حرکات و سکنات آنان حکایت از توحید دارد. با آنکه لیلاً و نهاراً به یاد قطب عالم امکان حضرت بقیّة  الله الأعظم  أرواحنا له  الفداء بوده و از حقیقت و ولایت آن حضرت کسب  نور می کنند، أمّا وجود آن حضرت را أبداً جدا و منحاز از خدای متعال ندیده و همواره به جنبۀ ربط او به حضرت پروردگار نظر دارند.

جوانی زیبایی توست، جوانی تمام خوبی ها و استعدادهای پیدا و پنهان توست، جوانی کوه معرفت و اخلاق و ادب را درنوردیدن و در اوج ایستادن است، آری جوانی نردبان تعالی توست، مقاله پیش روی سخنی با جوانان است به قلم حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه مى ‏فرمودند: ما باید خون شهداى‏ مظلوممان را پاس بداریم، و با چنگ و دندان آن را حفظ نموده و در حراست و قوام آن کوتاهى نورزیم. می فرمودند: کسانی که از عراقی ها کشته می شوند هیچ کدام شهید نیستند، ولی کسانی که از ایران به خاطر اطاعت از ولیّ فقیه و دفاع از حکومت اسلام به جبهه رفته اند و کشته شده اند همه شهیدند.

یکی از پرمحتواترین و رساترین اشعار توحیدی که در رثای حضرت اباعبد الله الحسین علیه السلام سروده شده شعر معروف (حسین است و بس) سروده حضرت علامه آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی اعلی الله مقامه الشریف است، حجت الاسلام شاهرخ همدانی خاطرات و نکات ارزنده ای را ذیل این شعر یادداشت کردند که از نظر می گذرد.

این همه گرفتار در امواج نفس و دنیا و گناه، این همه حیران و سرگشته این همه طوفان زده ی در حال غرق از …؛

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه همواره از احمدشاه قاجار تجلیل می کردند و در عباراتشان وقتی نامی از او می بردند

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: ماه رجب، ماه فنای الهى است، راهش این است که در این ماه، غیر خدا را نباید انسان داخل کند.

آیت الله حاج سیّد محمّد محسن حسینی طهرانی نقل می کنند: یادم هست در یک وقتى خدمت مرحوم آقاى حدّاد بودیم گاهگاهى ایشان حکایت‏ هایى را از امیرکبیر نقل میکردند، ایشان هم خیلى معجِب بودند به این شخص و به خصوص به این (خصوصیّاتش)*، در هر صورت ایشان از او به عِنوان شخصى که اقدام بر خیر میکند یاد می‏کردند. 

بیست و هفتم آذر تحت عنوان وحدت حوزه و دانشگاه نام گزاری شده است که باید به درستی فهمید مراد از این وحدت چیست و چه هدفی در پس آن دنبال می شود؟ عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه که سطحی و بدون مطالعه از کنار چیزی عبور نمی کردند این مساله را مورد دقت و ارزیابی قرار دادند که به مناسبت این روز به آن پرداخته می شود

علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: در شب سوّم ربیع الثّانى یکهزار و چهارصد و دوازده هجریّه قمریّه، أخ الزّوجه حقیر: حجّة الاسلام آقاى حاج سیّد حسن معین شیرازى دامت‏ معالیه در بنده منزل در مشهد مقدّس بودند، و خواب جالبى را نقل نمودند که ذکرش مقرون به لطف است...

جهاتی در اتّصاف حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام به اسم و صفت غریب و غربت تأثیر دارد که در این مقاله به  نقل از حضرت آقای حاج سید هاشم حداد رحمة الله علیه روایت می شود که یک جهت در بین تمام انبیا و اولیای الهی و حتی مومنین و بندگان خاص خدا مشترک و چهار جهت دیگر خاص حضرت رضا علیه السلام است. 

جذبات و انوار ملکوتی ساحت مقدس امام علی بن موسی الرضا علیه السلام بر کسی پوشیده نیست و هر کسی را به فراخور سعه و ظرفیت و از طرفی میزان خلوص و صدقش شامل می شود گرچه در این میان جذبات خاصه شامل اولیاء خداست؛ یکی از این جذبات خاصّه که مورد تایید علامه طباطبایی رحمة الله علیه بوده، در مورد علامه طهرانی اعلی الله مقامه است که آن را مرور می کنیم.

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: وقتی برای زیارت به حرم امام رضا علیه السّلام مشرّف می شوید اگر از زیارت فارغ شدید و هنوز وقت باقی بود، کناری بنشینید و گنبد را تماشا کنید. می فرمودند:

همانطور که خورشید را طلوع و غروبی است و هر دو از آیات الهی اند، پایان عمر  بزرگان هم جلوه ای دیگر از جلوات پروردگار و غروبی است که طلوع دیگری را نوید می دهد، به مناسبت نهم ماه صفر سالروز ارتحال حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه نگاهی بر ساعات پایانی عمر با عظمت آن آیت الهی می اندازیم.

خبر رحلت عالم ربّانى، و سالک مجاهد روحانى، آیت الله آقاى حاج سید محمّد حسین حسینى تهرانى را با اندوه و افسوس بسیار دریافت کردم و عمیقاً متأسّف و مصیبت زده شدم!

ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻌﻈﻢ ﺭﻫﺒﺮﯼ ﺩﺭ یکی از ﺩﯾﺪﺍﺭهای فروردین ماه ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ ﺍﺯ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ أﺭﺷﺪ و اساتید ﺣﻮﺯﻩٔ ﻋﻠﻤﯿﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ، ﺿﻤﻦ تجلیل از شخصیت ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﻼﻣﻪ ﻃﻬﺮﺍﻧﯽ اعلی الله مقامه و ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﻧﮕﺮﺵ ﻫﺎ ﻭ ﺟﻬﺖ ﮔﯿﺮﯾﻬﺎﯼ ﻋﻠﻤﯽ ﻭ ﺳﯿﺎﺳﯽ ایشان، نسبت به نظر علامه مبنی بر عدم جواز اطلاق لفظ "امام" به رهبر کبیر و فقید انقلاب، ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ: " این یک نظری برخاسته از مبنای فقهی ایشان بوده است و  دربارۀ شاگردان حضرت علامه فرموده بودند: شاگردان ایشان از طلّاﺏِ ﻣﻬﺬّﺏ ﻭ أﻫﻞ ﻣﻌﻨﻮﯾّﺖ ﻭ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻧﺪ.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه می فرمودند: این مرد (علامه طباطبایی)، جهانى از عظمت بود؛ عیناً مانند یک بچه طلبه در کنار صحن مدرسه روى زمین مى‏ نشست و نزدیک به غروب در مدرسه فیضیّه مى‏ آمد، و چون نماز بر پا مى ‏شد مانند سائر طلّاب نماز را به جماعت مرحوم آیة الله آقاى حاج سیّد محمّد تقى خونسارى مى‏ خواند. آنقدر متواضع و مؤدّب، و در حفظ آداب سعى بلیغ داشت که من کراراً خدمتشان عرض کردم: آخر این درجه از ادبِ شما و ملاحظات شما ما را بى ادب مى ‏کند! شما را بخدا فکرى بحال ما کنید!...

نهم صفر الخیر سالروز ارتحال عارف کامل حضرت علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف است، به این بهانه جا دارد جان هایمان را نورانی نماییم به یاد و نامش که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: هنگام یاد صالحان رحمت الهی نازل می شود؛ حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی شخصیت استادشان علامه طهرانی را اینبار از نگاه اندیشمندان و صاحب نظران بررسی کردند

در روایت است که سلمان بابی از ابواب الله است، نوشتار پیش روی توضیح مختصری است در حقیقت این بیان که تقدیم همه طالبان علوم و معارف الهی می گردد.

هفتم ماه صفر بنابر روایات صحیحه و مشهور بین اعلام نجف روز شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام است. آن حضرت بواسطه زهرى که جُعْدَه- که دختر أشعث بن قیس‏ کِنْدى است- به دستور معاویه به حضرتش خورانید، به شهادت رسید. جعده دختر امّ فروه خواهر أبو بکر است و دختر عمّه عائشه است.

غیرت دینی در راستای زمینه سازی و به ثمر نشاندن معارف  حقّۀ الهیه و برپایی احکام دین در سایه تشکیل حکومت اسلامی، یکی از تکالیف و اولویّت های سلوک علمای ربّانی است؛ بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه زمینه را برای پیاده شدن فرائض وحیانی از جمله تشکیل نماز جمعه به عنوان یک نماد قدرت و وحدت مناسب می بینند و بر این امر آنقدر اصرار می ورزند تا این مهم توسط رهبر کبیر انقلاب عملی می شود؛

با گذشت بیش از سه دهه از انقلاب اسلامی به تصریح کارشناسان اسلامی هنوز سیستم بانکداری نامشروع است حقیقتی که حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه همیشه بر آن پافشاری داشتند و امروزه دیگران بدان تصریح می کنند. در این یادداشت به اختصار به تعامل با بانکها از منظر علامه طهرانی نگاه شده است. دهم شهریور روز بانکداری اسلامی است

حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی: یکبار به مناسبت بی نظمی که در وقت و نظم حضور در مجالس اتفاق افتاده بود سیدنا الاستاد بسیار جدی به رفقا فرمودند: ترتیب دادن مجلس و در را باز کردن و کتابها را این طرف و آن طرف گذاشتن و سماور را درست کردن ، پرده ها را بالا زدن و اتاق را جارو زدن، تا انداره ای که می توانیم اینها کارایی است که مربوط به ترتیب مجلس است. بعد هم کارهای زیاد دارم نمی رسم.... و بعد هم دیر منزل بیاییم و بعد هم بخوابیم و زود هم بیدار شویم و همه کار ها را بکنیم .فلذا من

حقیقت امر اینست که بعد از دیدار با برکتی که با شما داشتیم تصمیم گرفتم کار در بیرون از خانه را کنار گذاشته و در آرامش خانه فقط به اصلاح نفس و خودسازی آنهم بیشتر با مطالعه مشغول شوم تا انشالله توفیق و صلاحیت تربیت و اصلاح فرزندم را پیدا کنم.در این راه فقط استاد عالم و دلسوزی مثل شما میتواند به من کمک کند... پاسخ از استاد حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

عارف کامل حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه: باید نزد بهترین و متخصّص‏ترین فرد در هر رشته رجوع نمود و خود نیز جهت رعایت و پیگیرى درمان به معروف‏ترین و حاذق‏ترین اطبّاء موجود مراجعه مینمودند و در عین حال از مراجعه به اطبّاء در بلاد کفر و اجانب خصوصاً طبقه علماء و مبلّغین شریعت به شدّت و حدّت نهى و تحذیر مینمودند و می‏فرمودند:

مرحوم علّامه حاج سیّد محمد حسین حسینی طهرانی رحمة اللـه علیه در کتاب شریف امام شناسی در باب زیارت سیدالشهدا علیه السلام روایتی را آوردند که تقدیم میگردد.

یکی از توصیه های حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه به طلاب خواندن روضه در آخر سخنرانی بود و خودشان هم بر همین روش چه در سخنرانی و حتی در کتابت عمل می کردند و می فرمودند: روضه نور منبر است؛ در این مقام روضه ای از علامه درباره حضرت علی اکبر علیه السلام که در تالیفاتشان است نقل می شود.