گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

شانزدهم ماه شوّال المکرّم سالروز ارتحال یکی از عالمانی است که خدماتش به جهان اسلام خصوصاً تشیّع بر هیچ اهل تحقیقی پوشیده نیست و تعابیر علامه طهرانی رحمة الله علیه در منزلت وی گویای آن است؛ بدین مناسبت حکایتی از ملاقات مرحوم قاضی رضوان الله علیه با فاضل مامقانی ذکر می گردد.

مرحوم علاّمه آیت الله حاج سیّد محمّد حسین حسینی طهرانی از مرحوم علاّمه طباطبائی أعلی الله مقامهما نقل می کنند:

مرحوم قاضى (اعلی الله مقامه) در لغت عرب بى نظیر بود؛ گویند: چهل هزار لغت از حفظ داشت. و شعر عربى را چنان مى ‏سرود که اعراب تشخیص نمى‏ دادند سراینده این شعر عجمى است.

روزى در بین مذاکرات، مرحوم آیة الله حاج شیخ عبد الله مامَقانى رَحمةُ اللهِ علیه به ایشان مى ‏گوید: من آنقدر در لغت و شعر عرب تسلّط دارم که اگر شخص غیر عرب، شعرى عربى بسراید من مى‏ فهمم که سراینده عجم است؛ گرچه آن شعر در اعلى درجه از فصاحت و بلاغت باشد.

مرحوم قاضى یکى از قصائد عربى را که سراینده ‏اش عرب بود شروع به خواندن مى ‏کند. و در بین آن قصیده، از خود چند شعر بالبَداهَه اضافه مى‏ کند، و سپس به ایشان مى ‏گوید: کدام یک از اینها را غیر عرب سروده است؟ و ایشان نتوانستند تشخیص دهند. (مهرتابان، ص: 27)

در شرح حال مرحوم مامقانی وی نوشته اند:

(آیت الله) عبدالله مامقانی معروف به علامه مامقانى و فاضل مامقانى؛ عالم امامى، فقیه اصولى، مرجع تقلید، رجالى، محدّث و ادیب بود. وی از بزرگان علماى امامیه و حاوى فروع و اصول بود. اصلش از مامقان آذربایجان است. علامه مامقانى در ربیع ‏الاول ۱۲۹۰ق در نجف اشرف چشم به جهان گشود. در پنج سالگى شروع به فراگیرى قرآن کرد. صرف و نحو و مقدمات و سطوح فقه و اصول را در محضر پدرش و شیخ هاشم ارونقى ملکى و شیخ غلامحسین دربندى و شیخ حسن میرزا (م۱۳۱۳ق) فراگرفت تا در فقه و اصول سرآمد شد. در ۱۳۰۸ق به حوزه‏ درس اصول استدلالى و در ۱۳۰۹ق به حوزه‏ درس فقه استدلالى پدر بزرگوارش راه یافت و «تقریرات» هر دو درس خارج را نگاشت. قوه استنباط و اجتهاد وى بارها از طرف پدرش تأیید شد و او را به دریافت اجازه مفتخر کرد. آن‏گاه وى خود به تدریس و تحقیق و تألیف پرداخت و شاگردان بسیارى بر گردش جمع شدند. او از پدرش روایت کرده و شیخ محمد حرز نیز از وى روایت کرده است. علامه عبدالله مامقانی که مرجع تقلید بسیارى از مردم آذربایجان بود، در شانزدهم شوال سال ۱۳۵۱ هجری قمرى در نجف اشرف درگذشت و در جوار حضرت على علیه السلام به رحمت حق پیوسته در مقبره والدش که داراى گنبد و قبه عالى است، به خاک سپرده شد.