گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

وصیت حضرت زهرا سلام الله علیها مبنی بر خاکسپاری در شب و مخفیانه سندی بر مظلومیت آن بانوست؛ در این مورد گرچه روایاتی موجود است اما اشارات برخی از اولیای الهی در سال های اخیر قابل ملاحظه است

بسم الله الرحمن الرحیم

نشان از بی نشان (نظر علامه طهرانی درباره محل دفن حضرت زهرا سلام الله علیها)

بعد از وفات ، تـربـت مـا در زمیـن مجـوى                    در سینه‏هاى مردم عارف مزار ماست

حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به حضرت علی علیه السلام سفارش نمودند که قبرشان را پنهان سازند تا دلیل و شاهدی بر ستم‌های روا شده بر او باقی گذارند و مخالفت و مبارزه خویش را با غاصبان و خلافکاران جاوید سازند. آن حضرت نیز وی را شبانه دفن کردند و موضع قبرش را پنهان ساختند.

در مورد محل دفن حضرت فاطمه سلام الله علیها چهار قول وجود دارد:

اول: برخی مزارش را در بقیع می‌دانند؛ از جمله اربلی در کشف الغمه و سیدمرتضی در عیون المعجزات. اهل سنت نیز بر این باورند. آنان مزاری را که در کنار مرقد چهار امام قرار دارد، مدفن فاطمه زهرا می‌دانند.

علامه مجلسی می‌نویسد: چون علی، فاطمه را به مصلّا آورد و نماز خواند، دست‌ها را به سوی آسمان بلند کرد و گفت پروردگارا! اینک فاطمه دختر پیامبر توست که او را از ظلمات دنیا به سوی نورانیّت آخرت حمل کردم. در این وقت، منادی ندا در داد که بقعه بقیع، محل دفن است و به سوی آن بروید. وقتی امیرالمؤمنین به آنجا رسید، دید قبری ساخته و لحدی پرداخته‌اند. پس پیکر فاطمه را آنجا به خاک سپرد.

ابن جوزی هم می‌نویسد: فاطمه در بقیع مدفون است و این مطلب را شاید از آنجا استفاده کرده‌اند که علی بن ابی‌طالب صورت چهل قبر جدید را در بقیع احداث کرد و چون مخالفان خواستند قبور جدید را مورد تعرّض قرار دهند، آن حضرت عصبانی شد وآنها را تهدید به قتل کرد و با این وصف مشخص می‌شود که یکی از مزار‌ها به فاطمه سلام الله علیها تعلق دارد.
علامه نور الدین سمهودی می‌گوید: ارجح آن است که تربت شریفش در بقیع است.(1)

ولی گفته‌اند قبری که در بقیع وجود دارد، قبر فاطمه بنت اسد است نه حضرت فاطمه سلام علیها.

دوم: عده‌ای چون ابن سعد، صاحب طبقات، خاطرنشان کرده‌اند که فاطمه در خانه عقیل دفن شده ‌است.(2)
سوم: بعضی گفته‌اند آن بانو در روضه رسول خدا صلی الله علیه و آله دفن است.

مجلسی از محمد بن همام نقل کرده که وی گفت: علی، فاطمه را در روضه پیامبر مدفون ساخت، ولی آثار قبر را از بین برد. باز مجلسی از کنیز زهرا، فضه، نقل کرده است: در روضه پیامبر بر فاطمه نماز خواندند و او همان جا دفن شد.
شیخ طوسی می‌گوید: از جمله شواهدی که می‌توان برای این احتمال اقامه کرد، حدیثی است که از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: "بین قبر من و منبرم، روضه‌ای از روضه‌های بهشت وجود دارد".

شاهد دیگر اینکه نوشته‌اند: علی در روضه نبی اکرم صلی الله علیه و آله بر فاطمه نماز خواند، سپس پیامبر را مخاطب ساخت و فرمود: سلام من بر تو و دخترت باد یا رسول الله که در جوارت دفن است.(3)

چهارم: عده‌ای گفته‌اند: فاطمه را در خانه‌اش دفن کردند که قرائن و روایات زیادی این قول را تأیید می‌کند؛ از جمله اینکه حضرت علی پس از دفن بدن فاطمه، از جای برخاست و رو به قبر پیامبر گفت: "درود من و دخترت بر تو باد ای فرستاده الهی که اکنون دخترت در جوار تو فرود آمده است" و می‌دانیم که خانه فاطمه در مجاورت روضه پیامبر قرار داشت.(4)
شیخ صدوق (م 389) می‌نویسد: برایم ثابت شده که فاطمه را در خانه‌اش به خاک سپبرده‌اند و پس از آنکه مسجد را توسعه دادند، قبر آن بانو در مسجد واقع شد. من سالی که به سفر حج رفتم، در مدینه رو به سوی خانه فاطمه ـ که از استوانه رو به روی باب جبرئیل تا پشت خظیره مرقد نبوی است ـ کردم و در آنجا زیارت فاطمه را به جای آوردم.(5) سید محسن امین عاملی نوشته است: آن حضرت در خانه‌اش به خاک سپرده شد و این قول به صواب نزدیک‌تر است.

شیخ طوسی یادآور می‌شود: قبر فاطمه را در خانه پیامبر می‌توانی زیارت کنی و برخی او را در خانه‌اش مدفون می‌دانند. این دو قول از نظر من، به هم نزدیک‌اند و بهتر است حضرت در هر دو مکان زیارت شوند، ولی روایت دفن فاطمه در بقیع از صحت دور است.(6)

علامه شیخ محمد علی العمری، رهبر فقید شیعیان عربستان است که اسفند ماه سال 1389 از دنیا رحلت کرد. این عالم نستوه با وجود تحمل 45 سال زندان آل سعود، یک قرن از خدا عمر گرفت و وجودش برای اهل تشیع در عربستان مایه خیر و برکت بود، تا جایی که حسینیه العمری واقع در شهر مدینه، تنها محلی در سرزمین حجاز است که شیعیان در آن احساس آرامش می‌کنند

آیت‌الله محمدصادق نجمی، عضو هییت علمی بعثه مقام معظم رهبری در این باره می‌گوید: «در ماه رمضان 1426 قمری (حدود هشت سال پیش) در مدینه با شیخ العمری دیدار کردم. وی گفت: زمانی که ما کودک بودیم، قبر حضرت زهرا سلام الله علیها در خانه‌اش مشخص بود و ارتفاع آن به یک متر می‌رسید.

با اندکی تحقیق در جوامع روایی نیز این نتیجه حاصل می‌شود که از میان سه قول تدفین حضرت زهرا سلام الله علیها در یکی از سه مکان «قبرستان بقیع»، «روضه پیامبر» و «خانه حضرت زهرا»، احتمال خاکسپاری ایشان در منزل خودشان از اقوال دیگری قوی‌تر است. در بیشتر کتاب‌های معتبر شیعه از جمله «کافی»، «تهذیب» و «من لایحضره الفقیه» -که جزو کتب اربعه شیعه هستند- این قول با طرق روایی مختلف از امیرالمؤمنین، امام باقر، امام صادق و امام رضا علیهم‌السلام نقل شده است. (7)

شیخ صدوق(ره) نقل کرده است که احمد بن محمد بن ابی نصر می‌گوید: از حضرت ابوالحسن، علی بن موسی الرضا علیه السلام درباره‌ قبر حضرت فاطمه علیها السلام پرسش کردم، حضرت فرمود: «دفنت فی بیتها فلما زادت بنو امیه فی المسجد صارت فی المسجد»؛ آن حضرت در خانه خود به خاک رفت، پس چون بنی‌امیه مسجد را توسعه دادند، آن خانه هم جزء مسجد شد. (8)

به یاد دارم در جلسه ای که به خاطر شهادت حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیها برپا بود و محضر سیدنا الاستاد علامه طهرانی رحمة الله علیه بودیم سخن از محل دفن آن حضرت به میان آمد که حقیر از دو لب علامه شنیدم که فرمودند: من قطع دارم که قبر فاطمه زهرا سلام الله علیها در خانه آن حضرت است (همانجایی که امروزه به خانه آن حضرت معروف است و مردم به این عنوان آن را زیارت می کنند)؛ آنگاه ایشان در مقام ظاهر حکایتی را از یکی از علما نقل کردند که در کتاب امام شناسی هم آن را اینچنین مرقوم فرموده اند:

از جناب محترم ثقة المحدّثین آقاى حاج شیخ فاضل تبریزى- أطال الله بقائه- که فعلًا بحمد الله تعالى در حال حیات و در ارض مقدّس رضوى علیه السلام اقامت دارند و بنده نیز از منبر نیکو و سخن ولائى جنابش بهره‏مند شده‏ام نقل شده که:

در سفرى که در ماه جمادى الثّانیه 1395 یا 1396 هجریّه قمریّه به مکّه و مدینه براى اداى عمره مشرّف شده بودم، روزى که براى زیارت مرقد مطهّر رسول‏أکرم صلى الله علیه و آله وارد حرم شدم دیدم عمله‏ها براى مرمّت اساس مرقد مطهّر داخل محوّطه شبّاکِ قبر مى‏شوند؛ من هم مقدارى آجر برداشتم و به دنبال عمله‏ها به درون محوّطه وارد شدم، چشمم به شکل قبور افتاد، با دقّت مشاهده نمودم، در پشت سر قبور، قبرى دیدم که کنار محراب نماز گزاران بنا شده، و روى آن این عبارت نوشته شده است: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله علیه و آله: فاطِمَةُ مُهْجَةُ قَلْبِى، وَ ابْنَاهَا ثَمَرَةُ فُؤَادِى، وَ بَعْلُهَا نُورُ بَصَرِى، وَ الْأئِمّةُ مِنْ وُلْدِهَا امَنَاءُ رَبّى، حَبْلٌ مَمْدُودٌ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْخَلْقِ. مَنْ تَمَسّکَ بِهِمْ نَجَا، وَ مَنْ تَخَلّفَ عَنْهُمْ هَوَى.

 «فاطمه جان و روح من است، و دو پسرانش میوه دل منند، و شوهرش نور چشم من است، و امامان از فرزندانش امینان پروردگار منند، که ریسمانى کشیده شده میان او و خلائقش مى‏باشند. کسى که به آنان چنگ زند و تمسّک جوید نجات مى‏یابد، و کسى که از آنان تخلّف ورزد و اعراض کند در درّه هلاک سقوط مى‏نماید» (9)

یکی از رفقای ما و از شاگردان مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه برای حقیر نقل می کرد:

در سفری که همراه ایشان به مدینه طیبه مشرف شده بودیم روبروی باب جبراییل و در کنار خانه حضرت زهرا سلام الله علیها عصایشان را به زمین زدند و فرمودند: قبر مادر ما اینجاست و فرموده بودند: ما هر گاه مدینه مشرف می شویم مادرمان فاطمه زهرا سلام الله علیها را اینجا زیارت می کنیم.

آری:

نیازمند بلا گو رخ از غبار مشوی                  که کیمیای مراد است خاک کوی نیاز

شیخ محمد شاهرخ

منابع:

1. اخبار مدینه (خلاصة الوفاء باخبار دار المصطفی) ص291.

2. طبقات، ابن سعد، ج 8، ص 20؛ اخبار مدینه، ص 290.

3. بحارالانوار، ج 43، ص185.

4. نهج البلاغه، ترجمه فیض الاسلام، ص652، خطبه195.

5. من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج2، ص469 و 906.

6. بحارالانوار، ج 97، ص 196 ـ 197؛ فاطمه زهرا، علامه سید محمد حسین فضل الله، ص96

7. سایت فطرت

8. عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 311

9. امام شناسى، ج ‏13 ص 448