گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

همانطور که خورشید را طلوع و غروبی است و هر دو از آیات الهی اند، پایان عمر  بزرگان هم جلوه ای دیگر از جلوات پروردگار و غروبی است که طلوع دیگری را نوید می دهد، به مناسبت نهم ماه صفر سالروز ارتحال حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه نگاهی بر ساعات پایانی عمر با عظمت آن آیت الهی می اندازیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

چگونگی ساعات آخر عمر حضرت علامه طهرانی ره

منبع: کتاب آیت نور ۶۲۳ تا ۶۲۷

سنّ شریف حضرت آقا به هفتاد و یک سال رسیده است. بواسطه عوارض کسالت قلبى، أطبّا ایشان را از کار زیاد و شرکت در مجالس عمومى منع نموده‏اند، و به همین علّت تمام ملاقاتها و کارهاى دیگرشان را به حدّاقل ضرورت رسانده‏اند تا بتوانند هر چه بیشتر کار تألیفشان ـ که اینک به مجلّد سوّم «الله شناسى» رسیده است ـ را با تلاشى بى‏وقفه به پیش ببرند.

ماه محرّم سال یکهزار و چهارصد و شانزده هجرى قمرى فرا مى‏رسد. عطر و بوى حسینى و شور و شوق عاشورائى همه جا را پر کرده است. گرچه ارواح اولیاء خدا همواره بمصداقِ... فَأُولَـآءِکَ مَعَ الَّذِینَ... با معصومین معیّت دارد و بمصداق یَحْزَنُونَ بحُزْنِنَا در مصائب أئمّه سوگوارند ولو بظاهر بروزى هم نداشته باشند، ولى حال آقا در این أواخر به گونه‏اى است که به مقتضاى مقام جمع الجمعى، ظهور و بروز و حالت رقّت و بکائشان در عزادارى آل الله بیشتر است. به هنگام برقرارى مجلس و ذکر مصیبت توسّط منبرى یا مرثیه خوان، در ایوانِ خانه، کنار محلّ کفشهاى عزاداران مى‏نشینند و به پهناى صورت در مصائب اجداد مظلومشان اشک مى‏ریزند و با حرارت به سینه مى‏زنند.

روزها به سرعت میگذرد و ماه شدّت غم و حزن آل رسول مى‏رسد: ماه صفر که در امتداد محرّم است و در پایانش عظیم‏ترین و دردناک‏ترین مصیبت اتّفاق مى‏افتد: فقدان رسول مکرّم اسلام حضرت ختمى مرتبت محمّد بن عبدالله صلواتُ الله و سلامُه علیه و على آله الطّاهرین.

حسینیّه منزل حضرت آقا همچون سالهاى قبل که در مدّت دو ماه محرّم و صفر سیاهپوش و کتیبه خورده است ـ همانند روزهاى شهادت أئمّه علیهم السّلام ـ حال و هواى دیگرى دارد و هاله‏اى از غم و اندوه همه جا را در بر گرفته است.

عصر روز جمعه هشتم ماه صفر، مجلسى با حضور حضرت آقا در حسینیّه منزلشان برگزار میباشد؛ پس از قدرى سکوت و آرامش، آقا به صِهر أرشدشان حجّة الإسلام والمسلمین آقاى حاج سیّد جعفر علم الهدى فرمودند مقدارى قرآن تلاوت و سپس آنرا بیان کنند.

ایشان «آیة الکرسىّ» را تلاوت کردند و سپس شروع به شرح و بیان آن نمودند.

گوشها به تفسیر قرآن بود و نگاهها متوجّه جمال نورانى آقا. التهاب عجیبى بود. حال ظاهرى آقا ناآرام مى‏نمود و به شدّت براى حفظ آرامش ظاهرى خویش تلاش داشتند.

بیست دقیقه‏اى گذشت؛ تفسیر به کلمه «قیّوم» رسیده بود؛ ناگهان انقلاب حال آقا تشدید شد و تعادل خود را از دست دادند؛ با اینکه چهار زانو نشسته سر به پائین افکنده بودند، ناگهان به زمین نزدیک شدند و نزدیک بود

فروغلطند، که خود را نگه داشته و سریعا دست مبارک را به جیب بردند تا قرص قلب زیر زبانى را که همراه داشتند در آورند، شیشه دارو از دستشان افتاد. کسى جرأت حرکت نداشت. یکى از اطبّاء که در مجلس بود از جا پرید و قرص را در آورده در دهان آقا گذارد.

فضاى حسینیّه دگرگون شد؛ اشکها جارى و زمزمه‏ها بلند، و فریاد گریه سکوت را مى‏شکست. بدن آقا روى تختى چوبین از در خانه خارج شد. به هنگام خروج آقا با تبسّمى فرمودند: بلند بگو لا إله الاّ الله ! کوچه به خاطر لوله‏گذارى کنده و خاکها انباشته بود، به سرعت این مسیر پر تلاطم طى شد و آقا روانه بیمارستان شدند.

دقائقى بعد در صحن بیمارستان بودیم و نگران و دعاگو و اشک ریزان. خبر به سرعت به دوستان دیگر رسید و گروه گروه راهى بیمارستان شدند.

همان شب گوسفندى قربانى و جلسات دعا و گریه و توسّل به علىّ بن موسى الرّضا علیه آلاف التّحیّة و الثّنآء بر پا شد. آقازادگانشان سریعا خود را به مشهد رساندند. موجى از تأثّر و نگرانى تمامى جمع دوستان و علاقمندانشان را که در سراسر کشور گسترده‏اند در بر گرفت.

روز بعد اندکى حالشان سبک شد که نوعى امید را در جمع یاران به دنبال داشت. ولى دیگر این طائر قدسى پر گشوده بود و آسمانیان لحظه شمارى دیدار روح مطهّرش را داشتند و تلاشهاى بى وقفه پزشکان ثمرى نداشت.

باور نکردنى بود. همه چیز را در تخیّل خود رقم مى‏زدیم جز فراق استاد و معلّم توحید و ولایت را. چه دردناک بود پخش این خبر: «آقا از دستمان رفت» !گرچه در آخرین لحظه که براى بردن آقازاده ارشدشان به بیمارستان و دیدار از حضرت آقا إقدام شد فرمودند: به قرآن تفأّل زدم این آیه آمد: لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ؛ آقا دیگر دعوت حق را لبّیک گفته‏اند.

بدن مطهّرشان بعد از غروب به منزل آورده شد و در میان حیاط منزل بیرونى‏شان، بر مغتسلى که تهیّه شده بود قرار گرفت. همه جا حضور

ارادتمندان داغدار بود و ذکر مصیبت سالار شهیدان أباعبدالله الحسین علیه السّلام و اشک و شور حسینى لحظه‏اى قطع نمى‏شد. آنگاه که پارچه از روى آن چهره منوّر کنار رفت، ضجّه و ناله فضا را پر کرد، و پیکر نورانى پیر عشق غسل داده شد.

عجب لحظات جانکاهى و عجب حال و هوائى ! برخى از بزرگان علما براى تودیع با پیکر مطهّرشان در همین ساعات به منزل آمدند؛ از آن جمله حضرت آیة الله العظمى بهجت بودند که در مشهد بسر مى‏بردند.

آن شب پس از مراسم تکفین، محارم نیز ساعتى با آن نازنین بدن خلوت کرده و تودیع نمودند.

تا صبح تلاوت قرآن بود و ذکر مصائب حضرت امام حسین علیه السّلام، و صبحگاهان بدنشان به مسجد شهداى مشهد ـ مسجد بنّاهاى سابق ـ منتقل شد. و در آنجا نیز با حضور عالمان وارسته و طلاّب و فضلاى حوزه علمیّه مشهد و دوستان و یاران، با تلاوت قرآن و ذکر توسّل مقدّمات تشییع فراهم شد.

پس از آن پیکر مطهّرشان با شکوهى فراوان به سمت حرم مطهّر تشییع گردید.

تابوتشان در حرم مطهّر و بالاى سرحضرت بر زمین نهاده شد و پس از زیارت أمین الله و ذکر توسّل، به صحن آزادى باز گردانده شد و نماز میّت بر بدنشان توسّط آیة الله العظمى بهجت اقامه گردید.

سپس با هزار درد و اندوه، در قسمت جنوب شرقى صحن عتیق رضوى ـ صحن انقلاب ـ در آستانه کفشدارى شماره چهار به خاک سپرده شدند.

در این جا سخن را با همان ابیات و صلواتى که حضرت آقا رحمة الله علیه یادنامه استاد کامل خویش حضرت حدّاد رضوان الله تعالى علیه را به پایان برده‏اند خاتمه میدهیم، تا این یادنامه که از زبان خود ایشان است با سخن خودشان خاتمه یافته باشد.

«گفتار خود او و از او سخن گفتن، هر دو براى من بهجت‏آور است؛ این در صورتى است که او غائب باشد، و آن در صورتیکه حاضر باشد.

هر دوتاى از آنها در نزد من نیکوست و بدانها مسرور میشوم، ولیکن شیرین‏ترین آن دو، گفتارى است که با دیدارش موافق باشد.»

اللَهُمَّ صَلِّ وَ سَلِّمْ وَ زِدْ وَ بارِکْ عَلَى سَیِّدِ الْمُرْسَلینَ وَ خاتَمِ النَّبیّینَ مُحَمَّدٍ، وَ عَلَى أخیهِ وَ وَصیِّهِ وَ صاحِبِ سِرِّهِ وَ لِوآئِهِ وَ وَزیرِهِ وَ وَلىِّ کُلِّ مُوءْمِنٍ وَ مُوءْمِنَةٍ مِنْ بَعْدِهِ وَ خَلیفَتِهِ فِى اُمَّتِهِ: عَلىِّ بْنِ أبى‏طالِبٍ أمیرِالْمُؤْمِنینَ، وَ عَلَى الْبَتولِ الْعَذْرآءِ الصِّدّیقَةِ الْکُبْرَى فاطِمَةَ الزَّهْرآءِ، وَ عَلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلىٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ موسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلىِّ ابْنِ موسَى وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلىٍّ وَ عَلىِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلىٍّ وَ الْخَلَفِ الْقآئِمِ الْمَهْدىِّ عَجَّلَ اللَهُ تَعالَى فَرَجَهُ وَ سَهَّلَ مَنْهَجَهُ وَ جَعَلَنا مِنْ شیعَتِهِ وَ تابِعیهِ وَ ناصِریهِ وَ الذّآبّینَ عَنْهُ وَ الْمُحامینَ لِدَوْلَتِهِ وَ شَوْکَتِهِ.

اللَهُمَّ الْعَنْ أعْدآئَهُمْ وَ مُخالِفیهِمْ وَ مُعانِدیهِمْ وَ غاصِبى حُقوقِهِمْ وَ مُنْکِرى فَضآئِلِهِمْ وَ مَناقِبِهِمْ إلَى یَوْمِ الدّینِ.

اللَهُمَّ أعْلِ دَرَجَةَ اُسْتاذِنا وَ وَلیِّنا وَ مُرَبّینا وَ الهادى إلَى الْحَقِّ صِراطَنا: الْمَرْحومِ الْمَبْرورِ (الْحآجِّ السَّیِّد محمّدٍ الحسین الحسینىّ الشّیعىّ الإمامىّ الحجازىّ الطّهرانىّ) وَ اجْعَلْنا مِن سالِکى سَبیلِهِ وَ الثّابتینَ عَلَى مَنْهَجِهِ فى صِراطِکَ الْمُسْتَقیمَ، وَ اجْعَلْنا مِنَ الْمُوَفَّقینَ لإدآءِ شُکْرِهِ وَ مِنَ الْمُوءَدّینَ لِحُقوقِهِ، وَ احْشُرْهُ فى زُمْرَةِ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الأطْیَبینَ الأکْرَمینَ. اللَهُمَّ اجْعَلهُ عِنْدَکَ فى أعْلَى عِلّیّینَ، وَاخْلُفْ عَلَى عَقِبِهِ فى الْغابِرینَ، وَ ارْحَمْنا بِرَحْمَتِکَ یا أرْحَمَ الرّاحِمینَ.