گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

آیت الله حاج سید محمد محسن حسینی طهرانی فرزند مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیهما نقل می کردند:

حدوداً هشت ساله بودم که در سفرى بعد از ۱۵ خرداد سنه چهل و دو به اتّفاق مرحوم والد (علامه طهرانی)، به مشهد مشرّف شدیم و یکی از آقایان طهران هم با ما بود. آن موقع مرحوم آقا- رضوان الله علیه- هنوز کم‏ و بیش با بعضى از جریانات و افراد وابسته به وقایع سنه چهل و دو من‏جمله آقاى مطهرى ارتباط داشتند و مسائل را تعقیب مى‏ کردند و در بعضى از جلسات شرکت مى‏ کردند. اغلب جلسات بعد از نیمه شب برگزار مى ‏شد.

امام صادق علیه السلام:

إِنَّا لَنُحِبُّ مَنْ کَانَ عَاقِلًا فَهِماً فَقِیهاً حَلِیماً مُدَارِیاً صَبُوراً صَدُوقاً وَفِیّاً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَصَّ الْأَنْبِیَاءَ بِمَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَمَنْ کَانَتْ فِیهِ فَلْیَحْمَدِ اللَّهَ عَلَى ذَلِکَ وَ مَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ فَلْیَتَضَرَّعْ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْیَسْأَلْهُ إِیَّاهَا.

مَأْمُونٍ الرَّقِّی‏ مى ‏گوید: خدمت امام صادق علیه السلام بودم که سهل بن‏ حسن خراسانى وارد شد و به آن حضرت سلام کرد و نشست آنگاه عرض کرد: شما مهر و رحمت دارید. شما اهل‏ بیت امامت هستید. چگونه از حق خویش باز ایستاده ‏اید، با این که صد هزار شمشیرزن آماده به رکاب در خدمت ‏شما هستند. امام صادق علیه السلام فرمود:

السلام علیکم حاج آقای شاهرخی خواستم نظر جنابعالی را در مورد آیت الله کمیلی جویا بشم.آیا می توان برای سیر وسلوک به ایشان مراجعه کرد؟ پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

خدا می فرماید: وَالَّذِینَ جَاؤُوا مِن بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ وَ لَا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلًّا لِّلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ ﴿حشر/10﴾ از مهمترین خواسته های اهل ایمان در دنیا این است که در دل هایشان نسبت به دیگر مومنان کینه ای نداشته باشند؛ مردم مؤمن در دنیا چیزی را از خدا می‌خواهند که آن چیز را خدا در بهشت به مردمان بهشتی می‌دهد. چرا که خدا در بهشت کینه را از دل های اهل بهشت برمی دارد ﴿وَ نَزَعْنا ما فی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلِّ﴾ (اعراف/43) در واقع مومنان در دنیا با صفات اهل بهشت زندگی می کنند یعنی دنیا را بهشت خود می کنند

از سلمان‏ فارسى‏ نمى ‏پرسند: چرا مانند أمیرالمؤمنین نیستى؟! مى‏ پرسند: آیا تمام استعدادها و قوائى را که خداوند بخصوص تو داده است، در راه رضاى او اعمال کردى یا نه؟!

قال الله تعالی: مَا عِندَکُمْ یَنفَدُ وَ مَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ... (نحل/96)

بقا از راه علم با عمل می‌گذرد. اگر کسی عالم است باید بکوشد عمل صالح را ضمیمه علم کند و اگر کسی عالم نیست هر دو جزء را باید تهیه کند، این ترغیب به بقاست از راه علم

یکى از عالى ‏ترین ثمره استاد همین است که شاگرد را خودسر و یَله نمى ‏گذارد؛ حسین منصور حلّاج* استاد نداشت؛ و همین موجب خطرات براى وى شد. به مناسبت 14 ذی القعده سالروز قتل منصور حلّاج و عاقبتش، مطالبی نفیس و مفید را از کتاب روح مجرّد نقل می کنیم

قال الله تعالی: : یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿2﴾ کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿صفّ/3﴾ قال الله تعالی: الَّذِینَ یُجَادِلُونَ فِی آیَاتِ اللَّهِ بِغَیْرِ سُلْطَانٍ أَتَاهُمْ کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ وَ عِندَ الَّذِینَ آمَنُوا... ﴿غافر/35﴾؛ این دو آیه در کنار هم می فرماید: بی ‌دلیل حرف زدن، علاوه بر آنکه مغضوب خداست مغضوب مؤمن هم هست؛ چون مؤمن متخلّق به اخلاق الهی‌ است، در گفتار و رفتارش سنّت الهی را رعایت می‌کند نه خیالات و منفعت نفس را. مؤمن اگر سخنی بگوید: اوّلا، تقوا را در نظر دارد، ثانیا، سَدید (محکم و با دلیل) می گوید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلًا سَدِیدًا ﴿احزاب/70﴾

سلام علیکم ممنون از مطلب مفید و راهگشایتان. سوالی هم از حضور شریفتان داشتم: منظور از سالکان مجذوب چیست؟ باتشکر پاسخ از حجت الاسلام و المسملین شیخ محمد شاهرخ همدانی

آیت الله خامنه ای أیّده الله: حالا این را هم ما عرض بکنیم به نقل از مرحوم پدربزرگ ما، مرحوم آقا سید هاشم نجف آبادی که از مردان فقیه مؤمن و اهل سلوک و معنویت بود. ایشان راجع به مرحوم آقا سید احمد کربلائی همین را نقل میکرد. ایشان میگفت - به ظاهر خودش دیده بود - آقا سید احمد کربلائی نیمه شب که صدایش را بلند میکرد و گریه میکرد، از داخل کوچه، مردم صدای ایشان را می شنیدند. منزل ایشان سر راه بود و طلبه ها 

عارف کامل مرحوم سید احمد کربلایی استاد عرفان مرحوم قاضی رحمة الله علیهما: بر بنده بندگیست و روزی و سایر مصالح او بر عهدۀ آقای اوست و أقبح قبایح دست برداشتن از بندگی و اهتمام او در امور خویش است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز جنگ خندق (احزاب) درباره‏ أمیرالمؤمنین علیه‏ السّلام فرمودند: «شمشیر على در روز خندق از عبادت جنّ و انس تا روز قیامت بالاتر است.» تفسیرهای گوناگونی برای این عبارت پیامبر شده است، که در این میان دیدگاه توحیدی و عرفانی حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه بسیار آسمانی و پرمحتواست

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: روزى مرحوم مطهّرى‏ به حقیر مى ‏گفتند: من و آقا سیّد محمّد حسینى بهشتى در قم در ورطه هلاکت بودیم، برخورد و دستگیرى علّامه طباطبائى ما را از این ورطه نجات داد. (روح مجرّد، ص 160)

وقتی در تقسیم بندی اموری که از ناحیه خدای متعال از آن نهی شده ایم به مکروهات می رسیم، بر اساس القائات نفس و وساوس شیطان شروع می کنیم به توجیه که خب حرام که نیست یا اینکه مکروه مجوز انجام دارد و یا آنچه که از کودکی به گوشمان خورده که انجام چند مکروه به اندازه یک حرام هم نیست و آنقدر توجیه می کنیم تا انجام دهیم بعد از مدتی برایمان عادت می شود و بر آن اصرار می کنیم اما نمی دانیم چه به سرمان می آید؛ به یادداشتی از حجّة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی برخوردیم که در این زمینه بسیار مختصر و رسا، هشداری برای نفس امّاره به سوء است. البته این موضوع تحت عنوان "عشق مجنون" در سه بخش به زودی تقدیم می گردد

سوال بنده این است که حقیر در مطالعه ی آثار بزرگان یا زندگینامه ی آنان گاها با بعضی اسامی مواجه می شوم که آن اسامی مربوط به انسان هایی شهره به انحراف، هستند و همیشه با خود می گفتم که شاید این نام شخصی غیر از آن افراد منحرف هستند و یا اینکه گزارشگر دقیق نیست یا خدایی نکرده دروغ گفته. خواستم این مطلب را با شما در میان بگذارم...پاسخ از حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

حضرت آیت الله خامنه ای أیّده الله: 

آقای (علّامه) طهرانی با کتاب روح مجرّد مرحوم حدّاد را که کسی غیر از خواصّ نمی شناخت به عالم معرفی کرد... امر تهذیب امر مهمّی است، خواندن کتاب هایی همچون روح مجرّد، نور مجرّد (یادنامه مرحوم علّامه طهرانی)، مهرتابان (یادنامه علّامه طباطبایی) که روش های زندگی بزرگان را نشان می دهد برای طلّاب بسیار مؤثّر و راهگشاست؛ نه برای طلّاب بلکه غیر طلّاب هم باید به سمت تهذیب بروند؛ مخصوصا جوانان. (جلسه ملاقات بیت مرحوم علّامه طهرانی با مقام معظّم رهبری با حضور حجة الاسلام مرویّ تولیت آستان قدس رضوی علیه السّلام، تاریخ 9 فروردین 1397 شمسی، مشهد مقدّس)

سالک وارسته مرحوم حاج اسماعیل دولابی رحمة الله علیه: کمال انسان در این است که خانواده‌اش از او خشنود باشد. کمال مرد در آن است که خانواده‌اش از او راضی باشد. هر زنی که مردش از او راضی باشد آن عزیز خداست، هر مردی هم که زنش از او راضی باشد آن مرد عزیز خداست، کمال زن و مرد در این است و بقیه‌ اش سخنی دیگر است. چنین زن و مردی را خدا از همه اعمالشان راضی است. خوب رفتار کردن با زن هنر دین است. مردی که با زنش خوب رفتا کند همه جا آقاست. زن هم وقتی مردش از او راضی باشد می‌تواند همه کارهایش را به خوبی انجام دهد. نمونه کامل یک زن و شوهر مؤمن حضرت علی و حضرت زهرا (سلام الله علیهما) می‌باشند که یک روح و یک جان بودند در دو پیکر.

یکی از مشکلات سیر بشر تقابل خواست و اراده او با مشیت و اراده خداست، همان چیزی که از او به توحید در ربوبیت تعبیر آورده می شود و الا که توحید در خالقیت را همه اذعان دارند و بدان پایبندند؛ در این یادداشت به این موضوع پرداخته شده است

سلام. حدود 7 سال است که تمرین سکوت ذهن و نفی خواطر میکنم.اما نهایتا 10 15 ثانیه بیشتر نمی توانم ذهنم را کنترل کنم.در این حال حالتی چون شناور شدن به من دست میدهد که دیگر برایم عادی شده.چرا در این مدت نتوانستم بر ذهنم غلبه کنم؟ پاسخ از استاد حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

آنچه از دستورات سلوکی در لسان عرفای شامخ الهی جاری می شود همگی برگرفته از متن آیات و روایات است. یکی از این دستورات سجدۀ طولانی و مداومت بر قرائت سورۀ مبارکۀ قدر است که آثار آن را در یادداشت پیش روی می خوانیم

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: شرع مقدّس بناى خود را بر امور باطنیه یعنی توجّه تامّ به خدا و مراقبت شدید در اخلاق و تزکیه نفس قرار داده و در امور ظاهریّه بنا بر «اصالة الطهارة و الحلیّة*» و نظائر آن گذارده است. احتیاطات زیاد و بى جا سالک را از توجّه به خدا و سیر تکاملى خود به عالم اطلاق و تجرّد باز مى ‏دارد و

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

یکروز یکى از رفقا (و از شاگردان مرحوم حداد) در عالم رویا دیده بود: هوا به شدّت گرم است و رفقا هم در منزل ایشان کم و بیش مجتمعند و همه تشنه، و از شدّت تشنگى لَه لَه میزنند. در اینحال آقا حاج سیّد هاشم (حداد) وارد شد با همان پیراهن عربى بلند و سر برهنه، و یک قالب تمام یخ در زیر بغل دارد و هى فریاد میزند: 

ذلّ و خاکسارى در برابر حضرت پروردگار در سیره و سیماى حضرت علّامه طهرانی قدّس‌سرّه‌الشّریف کاملاً مشهود بود. ایشان ملازمت با فقر و عبودیّت را کیمیاى دولت وصال مى‌دانستند و در پرهیز از هوى و تکبّر و عملى که بخواهد ایشان را از دیگران متمایز کند، در سلسله أهل علم و طریقت کم‌نظیر بودند.

امام صادق علیه السلام :تَزاوَرُوا فإنّ فی زِیارَتِکُم إحْیاءً لِقُلوبِکُم ، و ذِکرا لأحادِیثِنا ، و أحادِیثُنا تُعَطِّفُ بعضَکُم عَلى بعضٍ ، فإن أخَذتُم بها رَشَدتُم و نَجَوتُم ، و إن تَرَکتُمُوها ضَلَلتُم و هَلَکتُم ، فَخُذُوا بها و أنا بِنَجاتِکُم زَعِیمٌ .

(ای مومنان) یکدیگر را ملاقات کنید که دیدار شما از یکدیگر موجب زنده شدن دلهاى شما و یاد کرد احادیث و مطالب ما مى شود و احادیث ما شما را به هم مهربان مى کند؛ اگر به آنها عمل کنید، کمال و نجات مى یابید و اگر رهایشان کنید، گمراه و هلاک مى شوید. پس به احادیث ما عمل کنید که در این صورت من ضامن نجات شما هستم. (کافی، ج4، ص186)

عارف کامل و عالم ربّانی حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: پول را هرچى گیر می ‏آورید در مصالح خودتان خرج کنید! مصالح می‏دانید معنایش چیست؟ یعنى کمال، یعنى انسانیّت، شَرفتان، عزّتتان، عصمتتان، اخلاقتان، تربیتتان که با آن پول حفظ بشود، هرچى مصرف کنید گناه ندارد؛ امّا اگر نه، یک خُرده جلوى پول را باز کنید با آن عزّت و شرف و عصمت و اخلاق را حفظ نکنید و لو مختصر باشد، جلویش را بگیرید! پول خودتان را بیجا خرج کردید!

نماز خلوت بنده است با خداى خود، و راز و نیاز گفتن و تعریف و تمجید نمودن و استمداد و استنصار کردن و غرق انوار جمال و عظمت او شدن. انسان چون به خود نگرد در خود دو امر می‏بیند:

حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی:

صوفی إبنُ الوقت باشد ای رفیق

از خصوصیات بارز اولیاء الهی و مؤمنان راستین وقت شناسی و نظم در امور است. مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله علیه را همگان بدین صفت میستودند و انصافا کم نظیر بودند. چقدر قابل تأمّل است که علی علیه السلام در آخرین وصایای خود به فرزندان و تمام شیعیان، سفارش به نظم فرموده و آن را همردیف تقوا به حساب می آورند. [نهج البلاغه، فیض، نامه ۴۷، ص ۹۷۷]

اگر امیرمومنان علیه السلام می خواستند رساله عملیّه ای بنویسند، تمام احکام این رساله دائر مدار دو حکم بیش نبود: خدا دوست دارد خدا دوست ندارد. این یادداشت به جایگاه احکام در مسیر تربیتی توحیدی و سیر الی الله اشاره دارد

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:آقا سیّد محسن! (فرزند دوم علامه) خیال نکن من به آقاى حدّاد هم نظر استقلالى میکردم، نظر من به ایشان

توکّل چیست؟ مقام رضا کدام است و فرق رضایت و تسلیم با یکدیگر چیست؟ اینها سوالاتی است که حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی در یکی از سخنرانی هایشان بدان پرداخته اند و اینک متن آن از نظر می گذرد

سلام.آیا علامه طهرانی برای کسب قوت قلب و قوت نفس ذکری از اسمای الهی را توصیه کرده اند؟اگر توصیه نکرده اند آیا ذکری وجود دارد؟ پاسخ از استاد حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

حجة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

شروع در بسیاری از امور با دلگرمی و میل و رغبت است اما بعد از مدتی به سردی می گراید؛ راه خدا و عبادت از این مقوله جدا نیست خصوصاً اینکه در این بین دیگران و عملکرد آنها را ملاک قرار داده باشیم؛ در مقاله پیش رو به برخی از عوامل دلسردی در راه خدا و عبادت و نسبتش با دیگران و راه کارهای درمانی آن پرداخته شده است.

عارف کامل حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: دعای ندبه دعای خوبی است و حقیقت آن اظهار سوز و گداز و ابراز آتش فراق حضرت صاحب الامر عجّل الله تعالی فرجه الشّریف و تقاضای ظهور موفور السّرور آن حضرت و تشرّف به دیدار طلعت مقدّسشان است و خوب است که سالک همیشه این حال عشق و فراق را در قلبش زنده نگه داشته و با این اسباب قلبش را به یاد آن ولیّ والی عالم امکان حیات بخشد.ولی

یکی از اموری که برای انسان مخصوصا سالکین راه خدا انبساط روحی و سلامت روان را به همراه دارد برنامه ریزی و نظم دقیق در کارها خصوصا در طریق الی الله است که عدم توجّه به آن نا خداآگاه انسان را از اهتمام و میل و سیرش تنزّل می دهد. مقاله حاضر به موضوع وقت شناسی و جایگاه نظم در سیر الی الله اختصاص دارد

موحّد کبیر و عارف بالله مرحوم حاج سیّد هاشم حدّاد رضوان الله علیه: انسان خالص به مقصود می رسد؛ اوّل و آخر سلوک إخلاص است. بدون إخلاص انسان به جایی نمی رسد.

سالکی راه‌ رفته و جان ‌سوخته می ‌گفت:

به غلط نام راه خدا را راه ریاضت نهاده‌اند. این راه راه عشق است و صفا. راه لذّت است و طرب.

چه خوب است هر بار که روضه ضربت امیر مومنان علیه السلام را می شنویم زبان حالمان این باشد: اگر عزراییل به سراغ ما آمد کجاییم؟ با چه کسی هستیم؟ در چه حالی به سر می بریم؟ براستی محراب ما کجاست؟...

دستوراتی که بزرگان به عنوان دستورات سلوکی به شاگردان و سالکان راه خدا می دادند تماما برگرفته از قرآن و روایات صحیحه می باشد؛ یکی از این دستورات مداومت اولیاء خدا بر قرائت سوره مبارکه قدر است که هم خود بدان تحفظ داشتند و هم شاگردان را به آن توصیه می نمودند؛ یادداشت پیش روی عباراتی از حجت الاسلام شاهرخ همدانی درباره دستورالعمل سلوکی قرائت سوره قدر است که مبانی آن از روایات ذکر شده است.

کسانی که در کارهای خود ناموفق بوده و در مسیر باز مانده، در مبرا دانستن خود از هر کوتاهی و دیگران را مقصّر جلوه دادن، اشتراک دارند، در این یادداشت که برگرفته از یکی از سخنرانی های جناب حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی است در ذیل روایتی ناب از امام هادی علیه السلام به این موضوع پرداخته شده است

عارف وارسته مرحوم آیت الله بهجت رضوان الله تعالی علیه: بعضی به حدّی باحیا هستند که با همۀ ناداری و بیچارگی حاضر نیستند نیاز خود را اظهار کنند، آیا نباید همسایه ها و همکارها به اینگونه افراد رسیدگی کنند و از حال آنها اطّلاع داشته باشد؟ (در محضر بهجت ج 2 ص 19)

به نام خدا سلام علیکم اگر معاشرت و رفت وآمد با نزدیکانی مثل خواهر و برادر، صله ای نداشته باشد حتی ممکن است باعث قطع رحم هم بشود آیا مجازیم از آن صرف نظر کرده و یا به حداقل کاهشش دهیم؟ ... باید با همه قطع ارتباط کرد؟؟ با تشکر پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

(در سیر الی الله) بی‌تفاوت نباید باشید، بی‌تفاوتی یعنی خاموشی طلب و خاموشی طلب یعنی سکون و سکون مخالفِ حرکت است و سلوک یعنی حرکت