گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: این زائرانی که در حرم مطهّر امام رضا علیه السلام به لقاء خداوند پیوستند اینها در حکم شهیدند و این اتّفاق گرچه به تقدیر الهی و به دست برخی از اشقیاء بود، ولی این یک روی سکّه است؛ روی دیگر سکّه آنست که ایشان به خداوند لبّیک گفته بودند و خداوند هم لبّیک ایشان را اجابت فرمود...

امام صادق علیه السلام:

إِنَّا لَنُحِبُّ مَنْ کَانَ عَاقِلًا فَهِماً فَقِیهاً حَلِیماً مُدَارِیاً صَبُوراً صَدُوقاً وَفِیّاً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَصَّ الْأَنْبِیَاءَ بِمَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَمَنْ کَانَتْ فِیهِ فَلْیَحْمَدِ اللَّهَ عَلَى ذَلِکَ وَ مَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ فَلْیَتَضَرَّعْ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْیَسْأَلْهُ إِیَّاهَا.

مَأْمُونٍ الرَّقِّی‏ مى ‏گوید: خدمت امام صادق علیه السلام بودم که سهل بن‏ حسن خراسانى وارد شد و به آن حضرت سلام کرد و نشست آنگاه عرض کرد: شما مهر و رحمت دارید. شما اهل‏ بیت امامت هستید. چگونه از حق خویش باز ایستاده ‏اید، با این که صد هزار شمشیرزن آماده به رکاب در خدمت ‏شما هستند. امام صادق علیه السلام فرمود:

پیرامون بارگاه حرم معصومین علیهم السلام و ساخت و سازها و مخارج و موقوفات و هدایایی که برای آن می شود، شبهاتی مطرح است؛ حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه در کتاب شریف امام شناسی مجلد یازدهم مطالبی بسیار گرانبها مرقوم فرمودند که پاسخی منطقی و تحلیلی به مطالبی از این قبیل خواهد بود

علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه نقل می کنند: جناب آقاى حاج سید هادى روحانى مطلب دیگرى از مرحوم آیةالله حجّت بیان کردند که شایان توجّه است،- چون همشیره بزرگ آقاى روحانى، عیال پسر مرحوم حجّت (یعنى آقاى آقا سید محسن) بوده ‏اند، فلهذا از داخله مرحوم حجّت کاملًا مطّلع بودند- از جمله آنکه:

*23 جمادی الاول سالروز رحلت مرحوم آیت الله حاج سیّد محمّد حجّت کوه کمره ای است

آقا سیّد محمّد حجّت کوه کمرى أعلَى اللهُ مقامَه الشّریف که از مراجع پاکیزه و عالیقدر حوزه علمیّه قم بوده‏ اند، که وقتى یک نفر مرد دهاتى از باب وجوه شرعیّه یک اسکناس پنج تومانى در دست ایشان گذاشت. ایشان چون آن وجه را گرفتند دست آن مرد را رها نمی کردند...

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

عالى ‏ترین اسوه و الگوى فناى در ذات حقّ تعالى امام حسین علیه السلام بود که نه تنها در روز عاشورا از هر چه بود گذشت، بلکه نفس مقدّسش در راه خدا اینطور بود. سیّدالشّهداء علیه السّلام در روز عاشورا سیّدالشّهداء نشد؛ قبلًا هم همینطور بود، نفسش اینگونه بود. روز عاشورا روز تجلّى و ظهور بود، روز انکشاف بود که بر اهل عوالم و خلائق روشن کرد آنچه را که باید روشن نماید.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

چای روضه مجلس امام حسین علیه السلام برکت دارد و این چای از برکات مجلس روضه متبرک شده و مورد عنایت است و خوردن دارد.

فرزند دوّم مرحوم علّامه طهرانی نقل می کنند: (در سفری که مرحوم آقای حدّاد رضوان الله علیه به شهر اصفهان داشتند) یک شب (هنگام غروب برای نماز) رفتیم پشت سر مرحوم حاج آقا رحیم‏ ارباب (اصفهانی)‏- خدا رحمتشان کند- بسیار مرد فاضل و دانشمندى بود و شاگرد مرحوم آخوند کاشى بود و یادم است غروبى بود آنجا روى پشت بام نماز مى ‏خواند عمامه نداشت

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: اوقاتى که حقیر در نجف اشرف براى تحصیل اقامت داشتم، به محضر حضرت علّامه حاج شیخ آقا بزرگ‏ طهرانى‏- أعلى الله تعالى مقامه الشَّریف- زیاد تردّد داشتم، بالأخصّ در پنجشنبه‏ ها و جمعه ‏ها. زیرا ایشان استاد بنده در علم درایه و رجال و حدیث بودند،

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: آقاى حاج میرزا محمّد باقر آشتیانى‏* (که از علماى با فهم و با ادراک و دلسوز بودند) نقل کردند از والد معظّمشان آقاى حاج‏ میرزا احمد آشتیانى، که براى حفظ، این جملات را در مواقع مختلفه مکرّراً بخواند: «الحَمدُ لِلّهِ الّذى آوانا و أیّدَنا بنَصرِه، و رَزَقَنا مِن الطّیِّباتِ، و لَولا رَحمَةُ رَبِّنا لَکُنّا مِن المُتَخَطِّفینَ لِلنّاسِ.» (مطلع انوار، ج‏4، ص: 44)

قال الله تعالی: ذلِکَ بِأَنَّ اللّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ وَ أَنَّ اللّهَ هُوَ الْعَلِیُّ الْکَبیرُ (حج/62)

﴿ذلِکَ بِأَنَّ اللّهَ هُوَ الْحَقُّ﴾، این کلام دارای حصر است؛ یعنی حقّ منحصراً برای خداست، غیر خدا چیزی حقّ نیست اما نه اینکه چیزی هست و حقّ نیست بلکه اصلا چیزی نیست که بخواهد حقّ باشد یا باطل. پس خدا حقّی است که مقابل ندارد،

در روز جمعه بیست و یکم شهر جمادى الاولى، یکهزار و چهارصد و یک هجریّه قمریّه در شهر مقدّس مشهد، به بازدید جناب مستطاب حضرت صدیق ارجمند، و سرور گرامى: آیة الله حاج سیّد على لواسانى دامت برکاته، فرزند برومند آیة الله آقاى حاج میرزا أبو القاسم لواسانى، فرزند مرحوم آیة الله آقاى حاج سیّد محمّد لواسانى، فرزند مرحوم آیة الله آقاى سیّد ابراهیم لواسانى رحمة الله علیهم أجمعین به منزلشان شرفیاب شدم. در ضمن مذاکرات،

نقل است که مرحوم حاج میرزا جواد آقاى ملکى تبریزى رضوان الله علیه مدّت چهارده سال ملازم جمال الاولیاء و العرفاء مرحوم آخوند مولى حسینقلى همدانى رضوان الله علیه بوده ‏اند. مرحوم حاج میرزا جواد آقا مى ‏فرمودند: 

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: کتاب «لقاء الله» ایشان (عارف کامل مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریری اعلی الله مقامه) آتشى مخصوص دارد و براى فتح باب سالکین إلى الله، کلید و رمز موفّقیّت است. (روح مجرد، ص: 285، پاورقی) حقیر تا به حال از جهت اتقان مطلب و ایجاز، 

و عن الحسین بن بشار قال : کتبت إلى أبی الحسن (الرضّا) علیه ‌السلام : إن لی قرابة قد خطب إلى وفی خلقه سوء قال: لا تزوجه إن کان سیئ الخلق (بحارالانوار ج 103 ص 235)

کسی که دارای سوء خلق است، هرچند از امتیازات دیگری برخوردار باشد، صلاحیّت تشکیل خانواده را ندارد. حسین بن بشّار واسطی می گوید: به حضرت رضا  علیه السلام  نامه ای نوشتم و عرضه داشتم که یکی از بستگانم برای خواستگاری از دخترم نزد من آمده است، ولی بداخلاق است. چه کنم؟ حضرت در پاسخ فرمودند: اگر بداخلاق است به او زن ندهید؛

یکی از پر افتخارترین علمای مکتب اسلام و تشیع، مرحوم شیخ محمد حسین کاشف الغطاء رحمة الله علیه است که پیوسته ذکر خیر ایشان در لسان و مکتوبات مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه با کلماتی درربار به چشم می خورد، به مناسبت 18 ذی القعده سالروز ارتحال آن عالم ربانی مطالبی بس قابل تامل و تفکر از نظر می گذرد که بصیرت افزایی را به همراه دارد

یکی از نگرانی های مسلمانان عقب ماندگی آنها نسبت به بیگانگان اسلام است که برخی موارد به صورت طعنه بر پیکر اسلام و مسلمانان می نشیند و در بسیاری موارد مورد سوال خصوصاً جوانان واقع می شود. یادداشت پیش روی پاسخی صریح و آسان به این پرسش از عالمی وارسته و آزاداندیش آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی رحمة الله علیه است.

مرحوم آیت الله حاجّ شیخ عبدالکریم حائری مؤسّس حوزه علمیه قم: بسیارى می ‏گویند که: مرد آن است که از قول و گفتار خود نگذرد، ولى من می گویم که مرد آن است که از گفتار و قول خود بگذرد. (مطلع انوار، ج‏1، ص: 194)

یکى از عالى ‏ترین ثمره استاد همین است که شاگرد را خودسر و یَله نمى ‏گذارد؛ حسین منصور حلّاج* استاد نداشت؛ و همین موجب خطرات براى وى شد. به مناسبت 14 ذی القعده سالروز قتل منصور حلّاج و عاقبتش، مطالبی نفیس و مفید را از کتاب روح مجرّد نقل می کنیم

مرحوم حداد اعلی الله مقامه الشریف می فرمودند: من تا به حال از آقا شیخ هادى شیخ زین العابدین‏ (مرندی) تقلید می کردم، و از این به بعد از او (سیّدالطّائفتین علّامه آقای حاج سیّد محمّدحسین حسینی طهرانی) تقلید می کنم! در ادامه حکایاتی از شدت زهد و ورع مرحوم آقا شیخ زین العابدین مرندی به نقل از مرحوم علّامه طهرانی ذکر می گردد

رفتن به آستان و حرم معصومین علیهم السلام و تقرّب به ضریح آن حضرات خصوصیات و آثاری دارد که در جای دیگر نیست گرچه هیچ جایی خالی از روح و حقیقت امام علیه السلام نیست؛ در نوشتار پیش روی حضرت علامه طهرانی رحمة الله در یکی از سخنرانی ها به آن خصوصیات و آثار اشاره دارند و به برخی از آداب زیارت و عظمت جایگاه زائر می پردازند.

رعایت ادب در زیارت معصومین علیهم السلّام، در بهره مندی زائر بسیار دخالت دارد. این آداب در روایات ما بیان شده و تعیّن آن را می توان در سیرۀ اولیاء راستین الهی مشاهده نمود و طبق آن عمل نمود؛ آنچه پیش روی شماست، سیرۀ عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه در زیارت حرم مطهّر امام رضا علیه السلام است.

با سلام اینکه گفته می شود که معصومین باید بطلبند تا به زیارت آنها مشرف شویم تا چه اندازه درست است، چون افراد ظالمی مثل شاهان پهلوی نیز به زیارت آمده اند، آیا ممکن است بعضی زیارت ها مارا طلبیده باشند و بعضی زیارت ها مارا نطلبیده باشند ولی رفته باشیم؟ از کجا بفهمیم که زیارتمان مورد قبول واقع شده؟ با تشکر. پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه  می فرمودند: مرحوم شهید آیت الله حاج شیخ محمّد صدوقی

آیت الله خامنه ای أیّده الله: حالا این را هم ما عرض بکنیم به نقل از مرحوم پدربزرگ ما، مرحوم آقا سید هاشم نجف آبادی که از مردان فقیه مؤمن و اهل سلوک و معنویت بود. ایشان راجع به مرحوم آقا سید احمد کربلائی همین را نقل میکرد. ایشان میگفت - به ظاهر خودش دیده بود - آقا سید احمد کربلائی نیمه شب که صدایش را بلند میکرد و گریه میکرد، از داخل کوچه، مردم صدای ایشان را می شنیدند. منزل ایشان سر راه بود و طلبه ها 

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: حضرت آیة الله حاج سیّد احمد فَهرى زنجانى* دامت برکاته ... که از شاگردان اخیر مرحوم قاضى، و از ارادتمندان مرحوم حاج شیخ محمّد جواد انصارى همدانى است. مردى است فاضل و عالم و خوش فهم، و در ترویج دین کوشا و ساعى. در مراجعت از نجف مدّتى در باختران در مسجد جامع مشغول تدریس و اقامه جماعت و تبلیغ بود؛ سپس در طهران، و پس از آن در زمان انقلاب اسلامى ایران از طرف رهبر کبیر فقید به شام عازم

عارف کامل مرحوم سید احمد کربلایی استاد عرفان مرحوم قاضی رحمة الله علیهما: بر بنده بندگیست و روزی و سایر مصالح او بر عهدۀ آقای اوست و أقبح قبایح دست برداشتن از بندگی و اهتمام او در امور خویش است.

بیست و هفتم شوّال المکرّم سالروز رحلت مرحوم آیت الله حاج سیّد احمد کربلایی استاد عرفان مرحوم حاج سیّد علی قاضی رضوان الله تعالی علیهماست. به همین مناسبت مختصری از احوال آن بزرگ مرد الهی تقدیم دوستداران توحید و معرفت می گردد که به قلم نورانی حضرت علّامه طهرانی اعلی الله مقامه متبرّک گشته است.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

و امّا راجع به علم و فقاهت، و تضلّع در علوم رسمى همین بس که: در سنّ حدود چهل سالگى او (مرحوم حاج سید احمد کربلائی استاد عرفان مرحوم قاضی) را نامزد براى مرجعیّت شیعیان نمودند؛ و همه متّفقاً او را به نبوغ علمى و تقواى روحى قبول داشتند؛ ولى معذلک خود او حاضر نشد؛ نه فتوى دهد و نه رساله بنویسد و حتّى از نماز جماعت هم در ملا عام، همچون استاد قاضى و استاد علّامه طباطبائى رضوان الله تعالى علیهم أجمعین خوددارى کرد. (توحید علمى و عینى، ص: 23)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز جنگ خندق (احزاب) درباره‏ أمیرالمؤمنین علیه‏ السّلام فرمودند: «شمشیر على در روز خندق از عبادت جنّ و انس تا روز قیامت بالاتر است.» تفسیرهای گوناگونی برای این عبارت پیامبر شده است، که در این میان دیدگاه توحیدی و عرفانی حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه بسیار آسمانی و پرمحتواست

هجدهم شعبان المعظّم سالروز رحلت عالم ربانی مرحوم ملا محمد مهدی نراقی اعلی الله مقامه الشریف است که مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه که از نوادگان دختری ایشان به حساب می آیند در کتاب معادشناسی حکایتی بس شگفت را درباره سختی قضاوت و دقت در حساب در روز قیامت و تکلّم با مردگان نقل می کنند که از نظر می گذرد

سلام علیکم زمانی که ماه رمضان ٢٩ روزه است ، ٣٠ رکعت نماز تراویح شب ٣٠ را چطور باید خواند؟ میشود قضا کرد؟ روال حضرت علامه طهرانی به چه صورت بوده است در این مورد؟ با تشکر. پاسخ از استاد حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

رای هر یک از شب های دهۀ آخر ماه مبارک رمضان دعاهای بسیار ارزنده ای است که خواندن آن مورد تاکید بزرگان مخصوصا حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه بوده است. دعای شب سی ام ماه رمضان همراه با ترجمه

بیستم شعبان المعظم سالروز رحلت خطیب شهیر مرحوم حاج سید محمد شیرازی معروف به سلطان الواعظین است. جناب آقای حاج سیّد محسن طهرانی حفظه الله (فرزند دوم مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه) نقل می کردند: 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: (مرحوم حاج سید هاشم حداد رضوان الله علیه در سفر به شهر اصفهان) صبحها پس از اداى نماز صبح در اوّل طلوع فجر صادق در منزل، براى زیارت اهل قبور به قبرستان تخت فولاد مى ‏آمدند، و تمام مدّت بین الطّلوعین را در آنجا بودند؛ و چون قبرستان بسیار وسیع بود، هر روز فقط به ناحیه ‏اى از نواحى آن مى‏ پرداختند. یک روز در اطراف قبر مرحوم میر فندرسکى، و یک‏ روز قبر مرحوم حاج آقا محمّد بیدآبادى، و یک روز قبر مرحوم آخوند کاشى*‏ و مرحوم جهانگیرخان (روح مجرد، متن، ص: 294)

*بیستم شعبان المعظم سالروز رحلت عارف واصل مرحوم آخوند ملا محمد کاشی رحمة الله علیه است.

هنگامی که مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف از محضر استادشان علامه طباطبایی رضوان الله علیه سوال می کنند که: آیا ائمّه هُدى سلام الله علیهم أجمعین در سنّ کودکى بازى مى‏ کرده اند؟ و مانند سائر اطفال بوده، و از همان بازى‏ها مى‏ نموده اند؟ و آیا مسأله بازى آنان در سِیَر و تواریخ صحیح و روایات صحیحه وارد شده است؟

علّامه طباطبایی در جواب می فرمایند:

حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی نقل می کنند: جناب آقای شعبانی یکی از فضلای محترم استان گیلان از منطقه رودسر و از شاگردان مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی رحمة الله علیه برای حقیر نقل کردند که می فرمودند:

مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه درباره اتّکاء به غیر خدا حکایتی را از مرحوم شیخ الفقهاء و المجتهدین آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی رحمة الله علیه نقل می کنند و می نویسند: 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه در پاسخ یکی از فرزندانشان که پرسیده بود حالا که ما در قم برای تحصیل علوم دینیه مشرف هستیم، به نماز جماعت چه کسى برویم؟ فرموده بودند: در مدرسه فیضیه به نماز آقاى اراکى‏ (که پیرمرد نورانی و معمّری هستند) بروید؛ مرحوم آقاى انصارى رحمة الله علیه از آقاى اراکى‏ تعریف مى کردند. 25 جمادی الثانی سالروز رحلت ایشان است

سالک وارسته مرحوم حاج اسماعیل دولابی رحمة الله علیه: کمال انسان در این است که خانواده‌اش از او خشنود باشد. کمال مرد در آن است که خانواده‌اش از او راضی باشد. هر زنی که مردش از او راضی باشد آن عزیز خداست، هر مردی هم که زنش از او راضی باشد آن مرد عزیز خداست، کمال زن و مرد در این است و بقیه‌ اش سخنی دیگر است. چنین زن و مردی را خدا از همه اعمالشان راضی است. خوب رفتار کردن با زن هنر دین است. مردی که با زنش خوب رفتا کند همه جا آقاست. زن هم وقتی مردش از او راضی باشد می‌تواند همه کارهایش را به خوبی انجام دهد. نمونه کامل یک زن و شوهر مؤمن حضرت علی و حضرت زهرا (سلام الله علیهما) می‌باشند که یک روح و یک جان بودند در دو پیکر.

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه می فرمودند: در این زمان ما، از فقهایی ‏که علم حکمت را خوب آموخته ‏اند مرحوم حاج شیخ محمّد حسن‏ آشتیانى‏ و فرزندش مرحوم حاج میرزا احمد آشتیانى است؛ (مطلع الانوار ج 5 ص 32)

نقطه عطف حیات پر سعادت آن عالم فرزانه به مساله نهضت تنباکو به عنوان بزرگترین نهضت سیاسى ایران بر ضدّ استعمار خارجى برمی گردد 

برخی از فضائل اخلاقی برگرفته از روش و رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله که موجب زینت انسان به کمالات است و در این یادداشت با آنها آشنا می شویم عبارتند از: برخورد یکسان با فرزندان، بردباری در مقابل دشنام، بلندشدن به احترام مومن، بوسیدن دست کارگر و...

تمثال ملکوتی علامه طهرانی رحمة الله علیه در کمال مهربانی و اُنس با کودکان

حرّ بن یزید با آن حضرت همراه بود؛ و در راه و حرکت جدا نمى ‏شد و مى ‏گفت: اى حسین! من با این گفتارم خدا را درباره خودت به یادت مى ‏آورم، که من گواهى مى ‏دهم که اگر جنگ کنى کشته خواهى شد!

چون آن حضرت به صَوب کوفه کوچ مى‏فرمود، فَرَزْدَق بن غالب که از شعراى نامى آن عصر بود، با آن حضرت در راه برخورد نموده و در ضمن ملاقات معروض داشت: اى پسر رسول خدا! چگونه به اهل کوفه اعتماد مى‏ نمائى؛ و اینان همان هائى هستند که پسر عمویت مُسلم بن عقیل و پیروان او را کشتند!؟