گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

با سلام اینکه گفته می شود که معصومین باید بطلبند تا به زیارت آنها مشرف شویم تا چه اندازه درست است، چون افراد ظالمی مثل شاهان پهلوی نیز به زیارت آمده اند، آیا ممکن است بعضی زیارت ها مارا طلبیده باشند و بعضی زیارت ها مارا نطلبیده باشند ولی رفته باشیم؟ از کجا بفهمیم که زیارتمان مورد قبول واقع شده؟ با تشکر. پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

هو العلیم. علیکم السلام.  ما دو نوع زیارت داریم:

اول، زیارتی که از روی ایمان و اعتقاد است که این خود دوقسم است زیارت عوام و زیارت خواص

دوم، زیارتی که بیشتر جنبه سفر و سیاحت و نمایش را دارد.

در زیارت قسم اول قطعا طلب از ناحیه معصوم علیه السلام وجود دارد، که طلب هم دو قسم است یک طلب عام است که همه کسانی که موفق به زیارت می شوند را شامل می شود.

هر که خواهد گو بیا هر چه خواهد گو بگو                    کبر و ناز و حاجب و دربان بدین درگاه نیست

نقل است که: شیخ بهایی رحمة الله علیه پس از طراحی حرم، در هنگام ساخت آن، قبل از آن که ساخت حرم به اتمام برسد، برای جناب شیخ سفر مهمی پیش می‌آید.

شیخ سفارش های لازم را به معماران و مسئولان ساخت حرم کرده، بسیار سفارش می ‌کنند که کار را متوقف نکنند و ساخت حرم را پیش برده به اتمام برسانند به جز سر در دروازه اصلی حرم (دروازه ورودی به حرم و ضریح مقدس، نه دروازه صحن) چرا که شیخ در نظر داشته روی آن کتیبه ای را که از اشعار خودش بوده نصب نماید.

به هر حال، سفر شیخ به درازا می‌کشد، هنگامی که از سفر باز می گردد، با تعجب بسیار می‌بیند که ساخت حرم به پایان رسیده، سر در اصلی تمام شده و مردم در حال رفت و آمد به حرم مقدس هستند.

شیخ با دیدن این صحنه، بسیار ناراحت می‌شود و به معماران اعتراض می‌کند: «چرا منتظر آمدن من نماندید؟ چرا صبر نکردید؟» مسئول ساخت عرض می‌کند: «ما می‌خواستیم صبر کنیم تا شما بیایید، اما تولیت حرم نزد ما آمدند و بسیار تأکید کردند که باید ساخت حرم هرچه سریع تر به پایان برسد.

هرچه به او گفتیم که باید شیخ بیاید و خود بر ساخت سر در دروازه نظارت مستقیم داشته باشد، قبول نکردند. وقتی زیاد اصرار کردیم، گفتند: کسی دستور اتمام کار را داده که از شیخ خیلی بالاتر و بزرگ‌تر است. ما باز هم اصرار کردیم و خواستیم صبر کرده، منتظر شما بمانیم. در این زمان تولیت حرم گفتند: خود آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام دستور اتمام کار را داده‌اند.

شیخ بهایی از تولیت در این مورد توضیح می‌خواهند. تولیت حرم نقل می‌کند: چند شب پی در پی آقا امام رضا علیه السلام به خواب من آمده و فرمودند: «کتیبه شیخ بهایی، به در خانه ما زده نشود، خانه ما هیچ گاه به روی کسی بسته نمی‌شود و هر کس بخواهد می‌تواند بیاید»

شیخ با شنیدن این حرف، اشک از چشمانش جاری می‌شود و به سمت ضریح می‌رود و ذکر «یا ستار العیوب» بر لبانش جاری می‌شود. سپس در کنار ضریح آن قدر گریه می‌کند تا از هوش می رود، پس از به هوش آمدن خود چنین تعریف می‌کند: من می‌خواستم یکی از طلسم ها را به صورت کتیبه‌ای بر سر در ورودی حرم بزنم، با این اثر که افرادی که آمادگی لازم را ندارند نمی‌توانند وارد حرم مطهر و حریم مقدس حضرت علی بن موسی الرضا شوند، اما خود آقا نپذیرفتند و در خواب به تولیت آستان از این اقدام ابراز نارضایتی فرمودند. (کتاب دلشدگان، نوشته محمد لک علی آبادی)

اغلب زیارت ها بر اساس همین طلب عام است که حضرت افراد را مورد تفقد قرار می دهند.

قسم دوم از طلب، طلب خاص است که برای مومنان خالص و سالکان راه خدا و اولیای الهی است که با نیتی خالص به زیارت مشرف می شوند.

پس در قسم اول از زیارت چه زیارت عوام و زیارت خواص قطعا طلب هست ولی برای دسته اول طلب عام و برای دسته دوم طلب خاص.

اما در زیارت قسم دوم، هیچگونه طلبی نیست چرا که اصلا عنوان زیارت صدق نمی کند مانند زیارت بسیاری از حکام جور و ظلم و جنایتکار که برای خدعه و ریا و گول زدن مردم از راه دین به زیارت دست می زنند این زیارت برای اینان حکم نزول قرآن است که فرمود: و لایزید الظالمین الا خسارا

معصوم علیه السلام هم که قرآن ناطق و حقیقت قرآن است برای ظالم خسارت است به همان تفسیری که در آنجا بیان می شود و سیدنا الاستاد در کتاب نور ملکوت به زیبایی آن را ترسیم کرده اند.

اما در زیارت قسم اول هر کس به اندازه خلوص و صدق و طهارت قلب و به مقداری که بنا را بر اصلاح و تغییر گذاشته باشد بهره می برد. قطعا کسی که طالب آن عنایات خاص باشد و کمر را از برای آن محکم کرده باشد و عزمش را اینچنین راسخ نموده باشد به آن دست می یابد

در روایت است که انسان به اندازه همتش بالا می رود و بدست می آورد.

اما بیان چند نکته:

اول: از آنجایی که زیارت از مقدمات و زمینه های کمال مومن است و فلسفه وجودی معصومین علیهم السلام هم غیر از این نیست، پس طلب از طرف آنان برای همه هست یا به نحو عام یا به نحو خاص

دوم: این که انسان نسبت به این طلب و زیارت کاهل بوده و در این مسیر کوتاهی کند و هزار و یک جا برود اما به زیارت که می رسد بگوید مرا نطلبیدند، امری غلط است و نسبت به معصومین که باب رحمت و محبت و دعوت به سمت کمال و سعادت هستند نوعی جفا محسوب می شود که این مطلب به طور تفصیل در مقالات احترام حرم قسمت اول توضیح داده شده است.

سوم: گاهی زیارت حقیقی چه بر اساس طلب عام و چه طلب خاص بر دو قسم است یا زیارت در عالم خارج محقق می شود یا زیارت معنوی نصیب می گردد. در زیارت ظاهری اموری از جمله استطاعت مالی شرط است اما در زیارت باطنی خلوص باطن شرط است که هزار زیارت ظاهری به گرد آن نمی رسد.

بسیار بوده اند کسانی که از شهری دور یک السلام عیلک یا ابا عبد الله الحسین از روی اخلاص و صفای باطن گفته اند و مورد عنایت قرار گرفته اند حال چنین شخصی زائری است که هم مورد طلب خاص است هم عنایت خاص.

سیدنا الاستاد از قول مرحوم علامه طباطبایی رحمة الله علیهما نقل می کردند:

عیال ما زن بسیار مؤمن و بزرگوارى بود. وقتی از نجف به تبریز برگشتیم روز عاشورائى ایشان در منزل نشسته و مشغول خواندن زیارت عاشورا بود، مى‏گوید: دلم ناگهان شکست؛ و با خود گفتم ده سال در کنار مرقد مطهّر حضرت‏ أبا عبد الله الحسین در روز عاشوراء بودیم، و امروز از این فیض محروم شده‏ایم. یکمرتبه دیدم که در حرم مطهّر در زاویه حرم بین بالا سر و روبرو ایستاده‏ام، و رو بقبر مطهّر مشغول خواندن زیارت هستم. و حرم مطهّر و خصوصیّات آن بطور سابق بود؛ ولى چون روز عاشورا بود، و مردم غالباً براى تماشاى دسته و سینه زنان مى‏روند، فقط در پائین پاى مبارک، مقابل قبر سائر شهداء چند نفرى ایستاده؛ و بعضى از خُدّام براى آنها مشغول زیارت خواندن هستند.  و چون بخود آمدم دیدم در خانه خود نشسته، و در همان محلّ مشغول خواندن بقیّه زیارت هستم.

چهارم: ممکن است در همان زیارت سوری ظالمین که گفتیم اصلا زیارت صدق نمی کند نوعی طلب از ناحیه خود ائمه باشد طلبی برای اتمام حجت.

پنجم: اما علامت قبول زیارت، یقین و آن مقدار اثری است که زیارت در نیت و عمل ما می گذارد به هر مقدار که اصلاح در نفس آمده باشد و حرکتی ایجاد کرده باشد و وضع را تغییر داده باشد زیارت اثر کرده و عنایت شامل حال شده است.

ششم: رعایت آداب زیارت هم در جنبه ظاهر هم در جنبه باطن بسیار در طلب و عنایت خاص و قبولی زیارت و اثر آن نقش دارد که این مهم را می توانید از مقالات احترام حرم و آداب جامع زیارت عتبات استفاده نمایید.