گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

در این مقاله که از منابع معتبر جمع آوری شده است با حالات و سیرۀ عارف کامل حضرت علامه آیت الله حاج سید محمد حسین طباطبایی رحمة الله علیه، صاحب تفسیر المیزان در رابطه با تشرّف و زیارت حضرت علی بن موسی الرضا علیه ‎السلام آشنا می شویم.

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: وقتی برای زیارت به حرم امام رضا علیه السّلام مشرّف می شوید اگر از زیارت فارغ شدید و هنوز وقت باقی بود، کناری بنشینید و گنبد را تماشا کنید. می فرمودند:

چقدر خوب است امام را از زبان امام بشناسیم؛ امام رضا علیه السلام امام را اینگونه معرفی می فرماید: ... امام همچو ابر پرباران است و چون باران ریزان. امام خورشید درخشنده و زمین هموار (جهت زرع و کشت و برکات) و چشمه جوشان و محلّ تجمّع آبهاى خوشگوار در صحراهاى سوزان و بى ‏پایان است. امام چون باغ مصفّاى دلنشین در کویر بى ‏آب و علف هواها و وساوس شیطانى است. امام امین و رفیق و چون پدرى مهربان و برادرى دلسوز است... 

سلام همانطور که گفته شده طریقت ما عین شریعت ماست پس چگونه است که برخی از سالکین به مقاماتی میرسند که به جای قبله رو به حرم امام رضا نماز میخوانند؟ یا اینکه برخی از سالکین قرائت و تجوید نماز خود را اصلاح نمیکنند اصلا لازم نمیدانند زیرا عرفا فرموده اند که به الفاظ و معانی دقت نکنید؟ شریعت ما عین طریقت ماست را می شود توضیح دهید؟ پاسخ از استاد حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه در کتاب گرانسنگ و بی نظیر و نفیس امام شناسی در بیان برخی از ابعاد فرهنگی امام رضا علیه السلام به مساله ترویج علم در زمان ایشان پرداختند و سطوری را قلمی کردند که از محضر شما خوانندگان می گذرد

مرحوم آیت الله حاج شیخ عبد الکریم حائری یزدی موسّس حوزه علمیه قم اعلی الله مقامه الشریف می فرمودند: چشم درد شدیدی به من عارض شد، به حدّی که توان مطالعه و نوشتن را ازمن سلب نمود. مطالعه و نگارش را کنار گذاشتم و به معالجه و درمان پرداختم، ولی این ناراحتی همچنان ادامه داشت، تا آنکه فصل تعطیلی رسید و با قطار عازم زیارت و عتبه بوسی ثامن الحجج حضرت امام رضا علیه السلام شدم 

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: حقیر به مهاجرت مشهد مقدس و "آستان بوسی و تکحیل کُحل و سرمه ی خاک پای زوارِ" حضرت امام هشتم علیّ بن موسی (علیهما و علی آبائهما و اولادهما جمیع صلوات الله و ملائکته المقربین و انبیائه المرسلین و عباده الصالحین من الآن الی قیام یوم الدین) موفّق آمدم، و بارِ نیاز خود را یکسره در این عَتَبه ی ملائک پاسبان، فرود آوردم و با "کمال التماس" 

کلام معصومین علیهم السلام همچون وجودشان دارای عصمت و نورانیت است که این حقیقت را در اثربخشی کلامشان می توان مشاهده کرد؛ در ادامه برخی از کلمات درربار امام کاظم علیه السلام با ترجمه تقدیم می گردد.

حضرت امام موسى کاظم علیه السّلام ایَّام امامتش را در میان دو زندان سپرى نمود: زندان خانه‏اش که بعید از تماس با مردم از خوف بنى عباس بود، و زندان بنى عباس که شدید الظُّلم و الظُّلمة بوده است.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: هر روزِ زندگی امام رضا علیه السلام با مأمون و در محیطِ دربار، برای حضرت عاشورایی بود.

اللهّمَ صَلّ عَلی عَلی بنْ موسَی الرّضا المرتَضی، الامامِ التّقی النّقی، و حُجّتَّکَ عَلی مَنْ فَوقَ الارْضَ، و مَن تَحتَ الثری، الصّدّیق الشَّهید، صَلَوةَ کثیرَةً تامَةً، زاکیَةً مُتَواصِلةً، مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَه، کافْضَلِ ما صَلّیَتَ عَلی اَحَدٍ مِنْ اوْلیائِکَ

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: رسول اکرم صلّى الله علیه و آله حجاب اقرب و واقعیّت اسم اعظم است‏

حالات آخر عمر شریف و با برکت رسول خدا صلی الله علیه و آله و وصایای آن حضرت در آن موقعیت خطیر علاوه بر اینکه گویای مظلومیت آن حضرت است، بیانگر و روشنگر  بسیاری از حقایق و اتفاقات پس از آن حضرت است که درنگ بدون تعصب در آن هدایت به صراط مستقیم خواهد بود در مقاله حاضر به این امر مخصوصا از نگاه بزرگان اهل تسنن می پردازیم.

تأسّى به پیامبر و اهل بیت سلام الله علیهم ، چقدر براى سعادت دنیا و آخرت مفید است، و دور بودن از این نهج راستین چقدر افراد بشر را در منجلاب عفن آراء و اهواء گرفتار و غرق مى‏ کند، که امید رهائى از آن بعید به نظر مى‏ رسد. تبیین این امر مهم را در این مقاله به قلم عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه پی گیری می کنیم.

خداوند متعال طبق آیات قرآن، اطاعت رسول خدا صلی الله علیه و آله را واجب شمرده است. باید دید منظور از اطاعت رسول خدا چیست و در کدام مورد و مصداق باید از او اطاعت نمود؟ مقاله پیش روی در مقام پاسخ به این پرسش است.

علامه طهرانی اعلی الله مقامه از مرحوم آیت الله حسن زاده آملی رضوان الله تعالی علیه بسیار تمجید و تجلیل میکرد و به فرزندانشان در وقت تحصیل در قم، توصیه کرده بودند حتما در درس اخلاق آیت الله حسن زاده آملی شرکت کنید؛ در علم معقول فقط درس ایشان را تایید میکردند. آیت الله حسن زاده هم متقابلا ارادت خاصی به مرحوم علامه طهرانی داشتند و تعابیر بسیار بلندی درباره ایشان به کار میبردند؛

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: ببینید (این جابر بن عبد الله انصاری) چقدر خوب معیت خود را با سیدالشّهداء (در گفتگوی با مرقد آن حضرت) بیان کرده است! می‌گوید: من اصلاً از شما هستم، من با شما جنگ کردم،

علّامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه نقل می کنند: گویند که اوَیس*‏ را گفتند که: در این نزدیکى تو مردى است، سى سالست که گورى فرو کرده است و کفنى در آویخته و بر سر آن نشسته است و مى‏ گرید، و نه به شب قرار گیرد و نه به روز. اویس گفت:

حضرت آیت الله حسن زاده آملی رحمة الله علیه در دیداری که با یکی از فرزندان مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه داشتند، فرموده بودند: قدر پدرتان را بدانید ایشان کبریت احمر است هر صدسالی یکی مثل ایشان پیدا میشود

مقاله حاضر شرحی مختصر درباره شخصیّت فرزانه مرحوم آیت الله حاج سیّد محمّد صادق حسینی طهرانی پدر و والد مکرّم و معظّم حضرت سیّدالطائفتین علامه طهرانی اعلی الله مقامهما الشریف است که از کتاب های ارزشمندی چون گنجینه دانشمندان و گلشن ابرار و ستارگان حرم و مکتوبات علامه طهرانی استخراج شده است

شبى مرحوم آیة الله آقا سیّد عبد الهادى شیرازى در مجلس خلوت تأسّف میخورد که: چون من براى تحصیل وارد نجف اشرف شدم، دوازده حوزه رسمى تدریس اخلاق و عرفان وجود داشت؛ و الان یکى هم وجود ندارد. (روح مجرد، ص: 106) دهم ماه صفر سالروز رحلت این عالم ربّانی است؛ علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: 

حضرت آیت الله حاج شیخ محمدتقی جعفری اعلی الله مقامه الشریف می فرمودند: ما نمی دانیم چه سری در این نوشته های علامه طهرانی نهفته است که وقتی انسان این کتاب ها را می خواند بر جان و دلش می نشیند، در حالی که ما خود این مطالب را خوانده و در تالیفات آورده ایم ولی آن اثر را در خواننده ندارد. (اسرار ملکوت، ج 3 پاورقی ص 273)

مرحوم آیت الله حاج سید محمدمحسن حسینی طهرانی رحمة الله علیه فرزند مرحوم علامه نقل می کنند: مرحوم آقا رضوان الله علیه در شب وفاتشان در بیمارستان‏ بودند و در آن شب به واسطه التهاب و کسالت قلبى تا صبح نخوابیده بودند و شب تا صبح با رفقایی که بودند مى‏ گفتند و مى ‏خندیدند و مزاح و شوخى مى ‏کردند. بعد از نماز صبح

ممکن است در انظار عمومی این سوال مطرح شود که با توجه به اینکه اولیاء و عرفای بالله از هر گونه لقب و شهرت و عنوانی اجتناب می کردند پس چگونه است که مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه حتی در زمان حیات راضی شدند تا تمام مولفات و کتاب های ایشان به عنوان علامه آیة الله نوشته شود؟ روزى مرحوم علّامه طهرانى رحمة الله علیه در اینباره فرموده بودند:

همانطور که خورشید را طلوع و غروبی است و هر دو از آیات الهی اند، پایان عمر  بزرگان هم جلوه ای دیگر از جلوات پروردگار و غروبی است که طلوع دیگری را نوید می دهد، به مناسبت نهم ماه صفر سالروز ارتحال حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه نگاهی بر ساعات پایانی عمر با عظمت آن آیت الهی می اندازیم.

خبر رحلت عالم ربّانى، و سالک مجاهد روحانى، آیت الله آقاى حاج سید محمّد حسین حسینى تهرانى را با اندوه و افسوس بسیار دریافت کردم و عمیقاً متأسّف و مصیبت زده شدم!

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه می فرمودند: این مرد (علامه طباطبایی)، جهانى از عظمت بود؛ عیناً مانند یک بچه طلبه در کنار صحن مدرسه روى زمین مى‏ نشست و نزدیک به غروب در مدرسه فیضیّه مى‏ آمد، و چون نماز بر پا مى ‏شد مانند سائر طلّاب نماز را به جماعت مرحوم آیة الله آقاى حاج سیّد محمّد تقى خونسارى مى‏ خواند. آنقدر متواضع و مؤدّب، و در حفظ آداب سعى بلیغ داشت که من کراراً خدمتشان عرض کردم: آخر این درجه از ادبِ شما و ملاحظات شما ما را بى ادب مى ‏کند! شما را بخدا فکرى بحال ما کنید!...

نهم ماه صفر سالروز شهادت یار و صحابی خاص، رسول خدا و امیر مومنان علیهما السلام، جناب عمّار یاسر رضوان الله علیه است؛ بدین مناسبت برخی روایات در عظمت شأن والای حضرتش و در کیفیت شهادت و رحلتش به قلم سیدالطائفتین علامه طهرانی رحمة الله علیه تقدیم می گردد

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: عمّار یاسر از بزرگان اصحاب رسول الله و أمیر المؤمنین علیهما الصّلوة و السّلام بود. و از کبار فقهاء و زهّاد، و أهل بصیرت و ولایت بود. و ضمیرى روشن، و قلبى تابناک، و فکرى عمیق، و اندیشه‏اى استوار، و روشى متین، و حزمى صحیح و راستین داشت‏ (منبع: نور ملکوت قرآن، ج ‏3، ص: 333)

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که روزی امام حسین علیه السلام در دامن حضرت  رسول صلی الله علیه و آله و سلم نشسته بود و حضرت با او بازی می کرد و او را میخنداند.

یکی از ابزارهای کاربردی کردن مفاهیم اخلاقی مطالعه آنها در زندگی بزرگان مخصوصا معصومین است. در چند شماره به بررسی ابعادی از رفتارهای فردی و اجتماعی پیامبر صلی الله علیه و آله اشاره شد در این شماره با مفاهیمی مانند انصاف، تفکر، اهمیت به کودکان، و ... در سیره آن حضرت آشنا می شویم

این یادداشت به برخی از رفتارهای فردی و اجتماعی پیامبر صلی الله علیه و آله اختصاص دارد. در این شماره با مفاهیمی مانند ارزش کار، اصولگرایی، الگوی جامع و امتیاز در سیره آن حضرت آشنا می شویم

روانشناسان قائلند کسانی که آرزویشان برخورداری از یک زندگی سعادتمند همراه با آرامش و لذّت و هدف است، باید الگوی موفّقی را در پیش روی قرار دهند. خدایی که خالق هستی و انسان است آن الگو را در برترین شکلش معرّفی کرده است. در سلسله یادداشت های «پیامبر الگوی برتر» برخی از ابعاد رفتاری پیامبر صلی الله علیه و آله در زندگی نشان داده می شود.

عالم کبیر و محقّق عظیم‏ مرحوم آقا شیخ جعفر شوشترى‏ قدّس الله تربته‏ (متوفای 20 صفر 1303 قمری) از بزرگان و علماى نجف (و صاحب کتاب خصائص الحسینیه) است؛ کربلا منبر مى‏ رفت و در منبر تکیه به صوت هم داشته و بسیار هم منبر مُبکى و گریه آورى داشت به طوری که مى‏ گویند هر کسى که پاى منبر ایشان بود بلا استثناء منقلب می شد و گریه مى‏ کرد.

وقتی سلمان فارسی برای استانداری به مدائن انتخاب شد و به آنجا رفت، یک شخصی او را دید. آمد جلو و گفت: تو سلمان همان صحابی پیامبر صلی الله علیه و آله هستی؟ سلمان گفت:

مقام معظّم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای أیّده الله:

مرحوم شهید مطهری حدود چهار سال به انقلاب مانده روزی به من گفتنند: آقا سیّد محمّدحسین طهرانی را می شناسید؟ این سیّد خیلی نازنین است، پیشنهاد میکنم با ایشان ارتباط برقررا کنید و از ایشان استفاده کنید!

رفتن به آستان و حرم معصومین علیهم السلام و تقرّب به ضریح آن حضرات خصوصیات و آثاری دارد که در جای دیگر نیست گرچه هیچ جایی خالی از روح و حقیقت امام علیه السلام نیست؛ در نوشتار پیش روی حضرت علامه طهرانی رحمة الله در یکی از سخنرانی ها به آن خصوصیات و آثار اشاره دارند و به برخی از آداب زیارت و عظمت جایگاه زائر می پردازند.

رعایت ادب در زیارت معصومین علیهم السلّام، در بهره مندی زائر بسیار دخالت دارد. این آداب در روایات ما بیان شده و تعیّن آن را می توان در سیرۀ اولیاء راستین الهی مشاهده نمود و طبق آن عمل نمود؛ آنچه پیش روی شماست، سیرۀ عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه در زیارت حرم مطهّر امام رضا علیه السلام است.

با سلام اینکه گفته می شود که معصومین باید بطلبند تا به زیارت آنها مشرف شویم تا چه اندازه درست است، چون افراد ظالمی مثل شاهان پهلوی نیز به زیارت آمده اند، آیا ممکن است بعضی زیارت ها مارا طلبیده باشند و بعضی زیارت ها مارا نطلبیده باشند ولی رفته باشیم؟ از کجا بفهمیم که زیارتمان مورد قبول واقع شده؟ با تشکر. پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

حضرت آیت الله خامنه ای أیّده الله: 

آقای (علّامه) طهرانی با کتاب روح مجرّد مرحوم حدّاد را که کسی غیر از خواصّ نمی شناخت به عالم معرفی کرد... امر تهذیب امر مهمّی است، خواندن کتاب هایی همچون روح مجرّد، نور مجرّد (یادنامه مرحوم علّامه طهرانی)، مهرتابان (یادنامه علّامه طباطبایی) که روش های زندگی بزرگان را نشان می دهد برای طلّاب بسیار مؤثّر و راهگشاست؛ نه برای طلّاب بلکه غیر طلّاب هم باید به سمت تهذیب بروند؛ مخصوصا جوانان. (جلسه ملاقات بیت مرحوم علّامه طهرانی با مقام معظّم رهبری با حضور حجة الاسلام مرویّ تولیت آستان قدس رضوی علیه السّلام، تاریخ 9 فروردین 1397 شمسی، مشهد مقدّس)

برخی از فضائل اخلاقی برگرفته از روش و رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله که موجب زینت انسان به کمالات است و در این یادداشت با آنها آشنا می شویم عبارتند از: برخورد یکسان با فرزندان، بردباری در مقابل دشنام، بلندشدن به احترام مومن، بوسیدن دست کارگر و...

تمثال ملکوتی علامه طهرانی رحمة الله علیه در کمال مهربانی و اُنس با کودکان