گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

مرحوم آیت‌الله العظمی حاج آقا حسین قمی (که قبل از مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی مرجع تقلید بودند) در بیمارستان بغداد بستری شده بود. یکی دو نفر طبیب و پرستار در طول شب بالای سر ایشان بیدار ماندند.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: جدّه پدرى ما، یعنى مادر پدر این حقیر، خواهر علّامه خبیر مرحوم آیة الله آقاى میرزا محمّد طهرانى صاحب کتاب «مستدرک البحار» بوده است. و مادر او که مادر علّامه آقا میرزا محمّد طهرانى و جدّه بزرگ ماست از نواده ‏هاى عالم متضلّع میر محمّد صالح حسینى خاتون آبادى داماد علّامه ملّا محمّد باقر مجلسىّ‏ (صاحب کتاب ارزشمند بحارالانوار) بوده است که دختر او را که بنام فاطمه بیگم بوده است 

مرحوم شریعتمدار حجّة الإسلام و المسلمین آقاى حاج میرزا حسن‏ نورى‏- زاده الله رحمةً و غفراناً- از دوستان و أعزّ أحبّه و رفقاى متین

یکی از شاگردان و دلدادگان عالی مقدار مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف مرحوم آیة الله شهید مطهری رحمة الله علیه بود. در مقاله حاضر به ارتباط وثیق مرحوم آیت الله شهید مطهری رحمة الله علیه و ارادت ایشان به علامه طهرانی اعلی الله مقامه سخن به میان آمده است.

مرحوم میرزا علی اکبر مرندی عارف گمنامی که مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیهما به مصالحی پرده از آن چهره تابناک برگرفت؛ مرحوم مرندی از روی آن اخلاص و صفا و صداقتی که داشتند فرموده بود: از فردا مردم به اینجا هجوم می آورند و فکر می کنند ما چیزی داریم.  آقا آسید محمدحسین چرا این کار را کردید؟

شانزدهم ماه شوّال المکرّم سالروز ارتحال یکی از عالمانی است که خدماتش به جهان اسلام خصوصاً تشیّع بر هیچ اهل تحقیقی پوشیده نیست و تعابیر علامه طهرانی رحمة الله علیه در منزلت وی گویای آن است؛ بدین مناسبت حکایتی از ملاقات مرحوم قاضی رضوان الله علیه با فاضل مامقانی ذکر می گردد.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه (در باب تشخیص درستی و نادرستی روایات شیعه) می فرمودند: متکفّل تشخیص هویّت، و شخصیّت، و مذهب، و نام و نشان، و کیفیّت هریک از راویان را جدا جدا، علم رجال است، که از زمان نجاشى و شیخ طوسى و کشّى و علّامه حلّى، تا برسیم به زمان خودمان که جامع‏ترین و مفیدترین رجال را من حیث المجموع مجتهد خبیر و فقیه بصیر: 

مرحوم آقا شیخ‏ هادی‏ طهرانی‏ در علمیت از بزرگان نجف بود و یک قدری صراحت در کلام داشت و خیلی ‏ها هم از این نظر از او خوششان نمی‏آمد تا جاییکه در اواخر عمر حتی تکفیرش هم کردند،! معمولا چنین است که هر کسی که افراد زورشان به او نمی ‏رسد تکفیر و مرتدش می کنند! 

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: در سابق علمائى بودند بسیار عالى‏ مثل شیخ مفید... که وقتى انسان تاریخ آنها را نگاه مى ‏کند، مى ‏بیند یک پارچه علم و کمال و درایت و در عین حال قدس و تقوى هم به روح آنها نشسته و دنیا براى آنها یک پشه ارزش نداشته، واقعاً ارزش نداشته ها! و اینها چراغ بودند و جماعت را به سوى همان مقامى که رسول الله و ائمّه پیش‏دار آن بودند، حرکت مى ‏دادند و خود و هر کسى که در طیف شعاع و مغناطیس آنها قرار مى‏ گرفت آنها هم هدایت مى ‏شدند و به مقام کمال مى‏ رفتند. (کیمیای سعادت، سخنرانی درباره حوزه نجف)

هنگامی که عارف کامل حضرت علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه مشغول کتابت کتاب روح مجرد یادنامه استادشان حضرت آقای حاج سید هاشم حداد اعلی الله مقامه بودند وقتی به توصیف دلدادگی اولیای الهی و غربت و عدم سنخیتشان به عالم کثرت و انسشان به محبوب ازلی و ابدی می پردازند به یکباره دچاره عارضه ای می شوند و بسیاری از پزشکان خبره برای ادامه مداوا و عملیه جراحی رفتن به خارج را توصیه و اصرار می کنند که با خودداری علامه مواجه می شوند مرحوم علامه تمام جریان را اینچنین به نگارش درآورده و می فرمایند:

یکی از حق دارترین عالمان شیعی که بر ذمّه تمام شیعیان بل مسلمانان جهان حقّ وافری دارد، مرحوم علاّمه ملّا محمّد باقر مجلسی صاحب بحارالانوار رضوان الله تعالی علیه است که سی ام مرداد را روز تکریم و بزرگداشت ایشان نام نهاده اند؛ مرحوم علّامه طهرانی اعلی الله مقامه همواره به نیکی و کرامت از او یاد کرده و چون از نوادگان ایشان بودند بر خود می بالیدند که در ادامه به آن اشاره می شود

علّامه طباطبائى‏ قدَّس اللَه تربتَه به کتاب «بحار الانوار» جدّ ما مرحوم علّامه مجلسى‏ بسیار ارج مى ‏نهادند و آن را بهترین دائرة المعارف شیعه از نقطه نظر جمع اخبار مى ‏دانستند؛ و بالاخصّ کیفیّت

سطور ذیل شرح و ترجمه احوال حضرت آیة الله مرحوم حاج شیخ محمّد جواد انصارى همدانى (ره) است که به قلم عارف کامل حضرت آیت الله علامه حاجّ سیّد محمّد حسین حسینى طهرانى به رشته تحریر در آمده که عین آن به مناسبت 2 ذی القعده سالروز ارتحال آن عارف واصل تقدیم می گردد

مرحوم علامه آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی اعلی الله مقامه می فرمودند: مرحوم آیة الله حاج شیخ أبو الحسن شعرانى*‏ تَغمَّده اللهُ فى بِحار رضوانِه و بحبُوحاتِ نعیمِه‏ حکیم محقّق و فقیه مدقّق هم‏ عصر که وجودش لطفى بود از ناحیه حضرت حقّ سبحان، و فقدانش ضایعه ‏اى عظیم بر اسلام و تشیّع و عالم بشریّت و انسانیّت؛ (الله شناسى، ج‏3، ص: 102)

و در جای دیگری می فرمایند:

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: زحمات آیة الله گلپایگانى‏ براى بقاءِ حوزه مقدّسه علمیّه قم بسیار قابل تقدیر است. خودشان براى حقیر مقدارى از آن را در دوران انقلاب و قبل از انقلاب در مجلسى که فقط ما دو نفر بوده ‏ایم بیان فرموده‏ اند و حقیر بعضى از آنها را در نوشتجات دستى خود یادداشت نموده‏ ام. نفس آیة الله گلپایگانى‏ بسیار صاف و درخشان است، و از حقّ در صورت فهمیدن عبور نمى ‏کند و نمى ‏گذرد. (روح مجرد، پاورقی، ص: 131)

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف از مرحوم آقا سید رضا بهاء الدینی رحمة الله علیه به نیکی یاد می کردند و ایشان را در زمانی که در قید حیات بودند از زمره أعلام امّت شیعه می دانستند و می فرمودند: 

مقاله حاضر شرحی مختصر درباره شخصیّت فرزانه مرحوم آیت الله حاج سیّد محمّد صادق حسینی طهرانی پدر و والد مکرّم و معظّم حضرت سیّدالطائفتین علامه طهرانی اعلی الله مقامهما الشریف است که از کتاب های ارزشمندی چون گنجینه دانشمندان و گلشن ابرار و ستارگان حرم و مکتوبات علامه طهرانی استخراج شده است

سلام علیکم، رساله مرحوم آسید عبدالهادی را از کجا می‌توانم تهیه کنم؟؟ تشکر پاسخ از حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

شبى مرحوم آیة الله آقا سیّد عبد الهادى شیرازى در مجلس خلوت تأسّف میخورد که: چون من براى تحصیل وارد نجف اشرف شدم، دوازده حوزه رسمى تدریس اخلاق و عرفان وجود داشت؛ و الان یکى هم وجود ندارد. (روح مجرد، ص: 106) دهم ماه صفر سالروز رحلت این عالم ربّانی است؛ علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: 

مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه از استادشان نقل می کنند: حضرت آقا (مرحوم حاج شیخ محمد جواد انصاری همدانی)- روحى فداه- فرمودند: سلطان محمّد خدابنده زن خود را سه طلاقه نمود در یک مجلس؛ (مطابق مذاق عامه که مى‏ گویند حرمت مى‏ آورد و حلّیت او محتاج به محلّل است) بعداً پشیمان شد، خواست زن خود را بگیرد، به هر یک از علماى عامه مراجعه کرد، گفتند: مفرّى نیست از آنکه اوّل محلّل بگیرى! گفت: 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه: علّامه حلّى از برجستگان نوادر دهر است، که نام او تا ابدیّت بر صفحه تحقیق و تدقیق نوشته شده، و چنان بحر محیط علم، و دریاى بیکران معرفت و تحقیق است که همه فقهاى شیعه از آن زمان تا به حال به کتب فقهیّه او همچون تَذکره و تَحْرِیر و مُخْتَلَف و مُنْتَهَى و قَوَاعِد و تَبْصِره نیازمندند. (امام شناسی ج 9 ص 140)

*21 محرم الحرام سالروز رحلت علامه حلی رحمة الله علیه است

عارف کامل حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه: باید نزد بهترین و متخصّص‏ترین فرد در هر رشته رجوع نمود و خود نیز جهت رعایت و پیگیرى درمان به معروف‏ترین و حاذق‏ترین اطبّاء موجود مراجعه مینمودند و در عین حال از مراجعه به اطبّاء در بلاد کفر و اجانب خصوصاً طبقه علماء و مبلّغین شریعت به شدّت و حدّت نهى و تحذیر مینمودند و می‏فرمودند:

أبوعبدالله، شمس‏الدین، محمّد بن مکى بن محمّد شامى عاملى جزینى، معروف به شهید اوّل در سال 734 هجرى در جِزین، از قراى جبل عامل متولد شد؛ شهید اوّل و ثانى، هر دو از آن منطقه هستند. هنگامى که در اصطلاح فقها کلمه «شهید» بى‏قرینه ذکر گردد، مقصود همان شهید اوّل است.

فرزند دوّم مرحوم علّامه طهرانی نقل می کنند: (در سفری که مرحوم آقای حدّاد رضوان الله علیه به شهر اصفهان داشتند) یک شب (هنگام غروب برای نماز) رفتیم پشت سر مرحوم حاج آقا رحیم‏ ارباب (اصفهانی)‏- خدا رحمتشان کند- بسیار مرد فاضل و دانشمندى بود و شاگرد مرحوم آخوند کاشى بود و یادم است غروبى بود آنجا روى پشت بام نماز مى ‏خواند عمامه نداشت

مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه در دست نوشته های خود آورده اند: جناب محترم آقاى سیّد احمد رضوى- دام عزّه- نقل کردند که مرحوم آیة الله آخوند ملّا على‏ همدانى رحمة الله علیه مى ‏گفته است: ما همیشه مرحوم آیة الحق، آیة الله علّامه طباطبائى رضوان الله علیه را به حال سکوت مى‏ دیدیم که پیوسته تراوشى ندارد و منقبض است و أبداً ظهور و بروز نمى ‏کند، تا آنکه شبى در خارج از شهر مشهد مقدّس

مرحوم حداد اعلی الله مقامه الشریف می فرمودند: من تا به حال از آقا شیخ هادى شیخ زین العابدین‏ (مرندی) تقلید می کردم، و از این به بعد از او (سیّدالطّائفتین علّامه آقای حاج سیّد محمّدحسین حسینی طهرانی) تقلید می کنم! در ادامه حکایاتی از شدت زهد و ورع مرحوم آقا شیخ زین العابدین مرندی به نقل از مرحوم علّامه طهرانی ذکر می گردد

مرحوم علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه درباره اتّکاء به غیر خدا حکایتی را از مرحوم شیخ الفقهاء و المجتهدین آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی رحمة الله علیه نقل می کنند و می نویسند: 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه در پاسخ یکی از فرزندانشان که پرسیده بود حالا که ما در قم برای تحصیل علوم دینیه مشرف هستیم، به نماز جماعت چه کسى برویم؟ فرموده بودند: در مدرسه فیضیه به نماز آقاى اراکى‏ (که پیرمرد نورانی و معمّری هستند) بروید؛ مرحوم آقاى انصارى رحمة الله علیه از آقاى اراکى‏ تعریف مى کردند. 25 جمادی الثانی سالروز رحلت ایشان است

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه می فرمودند: در این زمان ما، از فقهایی ‏که علم حکمت را خوب آموخته ‏اند مرحوم حاج شیخ محمّد حسن‏ آشتیانى‏ و فرزندش مرحوم حاج میرزا احمد آشتیانى است؛ (مطلع الانوار ج 5 ص 32)

نقطه عطف حیات پر سعادت آن عالم فرزانه به مساله نهضت تنباکو به عنوان بزرگترین نهضت سیاسى ایران بر ضدّ استعمار خارجى برمی گردد 

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه همیشه از حضرت آیت الله آقا حاج سید موسی شبیری زنجانی ادام الله عزه به نیکی و بزرگی نام میبردند.