گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

حضرت سیّد الشّهداء علیه السّلام روز تاسوعا نزدیک غروب آفتاب اصحاب خود را جمع نمودند. و حضرت علىّ بن الحسین زین العابدین علیه السّلام مى‏ فرماید: من نزدیک رفتم تا ببینم به آنها چه مى ‏گوید؛ و من در آن وقت مریض بودم. پس شنیدم که پدرم به اصحاب خود چنین فرمود:

ابو عامر، واعظ اهل حجاز، گوید: رفتم به خدمت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام و سؤال کردم که یا ابن رسول اللَّه! چه ثواب دارد کسى که زیارت کند حضرت امیر المؤمنین علیه السلام را و تعمیر نماید تربت آن حضرت را؟ فرمودند: اى ابو عامر! خبر داد مرا پدرم از پدرش از جدّش از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام که حضرت سیّد المرسلین فرمودند به من که: 

چون حرّ بن یزید ریاحى از حرکت آن حضرت به کوفه و یا مراجعت به مدینه به شدّت منع کرد، آن حضرت در ذِى حَسَم بپا خاست، و طبق روایت طبرى در «تاریخ» از عَقَبه بن أبى العیزاز:

از طبرى نقل است که أبو مِخْنَف از عَقَبه بن أبى العِیزاز روایت کرده است که حسین علیه السّلام اصحاب خود و اصحاب حرّ را در بى ضَه مخاطب قرار داده‏ و بدین خطبه مشغول شد:

امیر مومنان علیه السّلام می فرمایند: با گروهی که بر مدار حقیقتند همراه باشید! زیرا دست خدا با جمع شوندگان بر حق و حقیقت است و از تنهایی و تکروی و خودمحوری حذر کنید، زیرا کسانى که از جماعت حق کناره گیری مى کنند طعمه شیطان می شوند همانطور که وقتی گوسفندی از گله اش جدا افتاد خوراک گرگ می گردد.!

وَ الْزَمُوا السَّوَادَ الاَعْظَم فَإِنَّ یَدَ اللهِ مَعَ الْجَمَاعَةِ، وَ إِیَّاکُمْ وَ الْفُرْقَةَ، فَإِنَّ الشَّاذَّ مِنَ النَّاسِ لِلشَّیْطَانِ، کَمَا أَنَّ الشَّاذَّةَ مِنَ الْغَنَمِ لِلذِّئْبِ. (نهج البلاغه)

چون آن حضرت به صَوب کوفه کوچ مى‏فرمود، فَرَزْدَق بن غالب که از شعراى نامى آن عصر بود، با آن حضرت در راه برخورد نموده و در ضمن ملاقات معروض داشت: اى پسر رسول خدا! چگونه به اهل کوفه اعتماد مى‏ نمائى؛ و اینان همان هائى هستند که پسر عمویت مُسلم بن عقیل و پیروان او را کشتند!؟

وَ رُوِىَ أَنَّهُ علیه السلام لَمَّا عَزَمَ عَلَى الْخُرُوجِ إلَى الْعِرَاقِ قَامَ خَطِیبًا، فَقَال: الْحَمْدُ لِلَّهِ، مَا شَآءَ اللَهُ، وَ لَا قُوَّه إلَّا بِاللَهِ، وَ صَلّى اللَهُ عَلَى رَسُولِهِ. خُطَّ الْمَوْتُ عَلَى وُلْدِ ءَادَمَ مَخَطَّ الْقِلَادَة عَلَى جِیدِ الْفَتَاة. وَ مَا أَوْلَهَنِى إلَى أَسْلَافِى اشْتِیَاقَ یَعْقُوبَ إلَى یُوسُفَ. وَ خُیِّرَ لِى مَصْرَعٌ أَنَا لَاقِیهِ؛ کَأَنِّى بَأَوْصَالِى تَتَقَطَّعُهَا عُسْلَانُ الْفَلَوَاتِ بَیْنَ النَّوَاوِیسِ وَ کَرْبَلآءَ؛ فَیَمْلَانَ مِنِّى أَکْرَاشًا جُوفًا، وَ أَجْرِبَه سُغْبًا.

چون حضرت امام حسن مجتبى علیه السّلام در سنه 49 هجرى به زهر معاویه توسّط جُعده، دختر أشعث بن قیس که زوجه آنحضرت بود مسموم شده و به شهادت‏ رسیدند [1] ، پیوسته فتنه و بلاء بالا مى ‏رفت و شدّت امر بر شیعه بیشتر مى ‏شد؛ به طورى که در

از کتاب «اعلام الدّین» روایتست که‏: قَالَ علیه السلام: دِرَاسَة الْعِلْمِ لِقَاحُ الْمَعْرِفَةِ. وَ طُولُ التَّجَارِبِ زِیَادَه فِى الْعَقْلِ. وَ الشَّرَفُ التَّقْوَى. وَ الْقُنُوعُ رَاحَه الأبْدَانِ. وَ مَنْ أَحَبَّکَ نَهَاکَ؛ وَ مَنْ أَبْغَضَکَ أَغْرَاکَ. 

از حضرت صادق علیه السّلام وارد است که فرمود: روایت کرد براى من پدرم، از پدرش- که بر آن دو سلام باد- که مردى از اهل کوفه، نامه ‏اى به محضر حضرت حسین بن علىّ نوشت بدین مضمون: اى سیّد من و آقاى من! مرا خبر ده که خیر دنیا و آخرت چیست؟

و از جمله مواعظ آن حضرت است: رُوِىَ أَنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِىٍّ عَلَیْهِمَا السَّلَامُ جَآءَهُ رَجُلٌ وَ قَالَ: أَنَا رَجُلٌ عَاصٍ، وَ لَا أَصْبِرُ عَنِ الْمَعْصِیَه؛ فَعِظْنِى بِمَوْعِظَه! فَقَالَ علیه السلام: افْعَلْ خَمْسَه أَشْیَآءَ؛ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ! فَأَوَّلُ ذَلِکَ: لَا تَأْکُلْ رِزْقَ اللَهِ، وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ! وَ الثَّانِى: 

و از جمله خطبه ‏هاى آن حضرت است که علىّ بن‏عیسى إربلى آورده است: خَطَبَ الْحُسَیْنُ علیه السلام، فَقَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ! نَافِسُوا فِى الْمَکَارِمِ، وَ سَارِعُوا فِى الْمَغَانِمِ، وَ لَا تَحْتَسِبُوا بِمَعْرُوفٍ لَمْ تَعْجَلُوا. وَ اکْسِبُوا الْحَمْدَ بِالنُّجْحِ، وَ لَا تَکْتَسِبُوا بِالْمَطَلِ ذَمًّا؛ 

در وقتى که آن حضرت مى ‏خواستند از مدینه منوّره به مکّه مکرّمه حرکت کنند، وصیّت نامه ‏اى نوشته و آن را به خاتم خود ممهور نمودند؛ و سپس آن را پیچیده و به برادر خود محمّد بن حنفیّه تسلیم نمودند. و پس از آن با او وداع نموده و در جوف شب سوّم شعبان سنه شصت هجرى با جمیع اهل بیت خود به سمت مکّه رهسپار شدند. و آن وصیّت چنین است: 

(امام حسین علیه السلام) خطبه ‏اى درباره ترک امر به معروف و نهى از منکر، و قیام ظَلَمه و حکّام جائر ایراد نموده ‏اند، و مفصّلًا از محرومیّت مظلومان و تفرّق از حقّ بیان مى ‏فرمایند، و در ضمن اینکه گوشزد مى ‏کنند که: مَجَارِى الامُورِ وَ الاحْکَامِ عَلَى أَیْدِى الْعُلَمَآءِ بِاللَهِ، الامَنَاءِ عَلَى حَلَالِهِ وَ حَرَامِهِ؛ چنین مى‏ گویند که: