وَ رُوِىَ أَنَّهُ علیه السلام لَمَّا عَزَمَ عَلَى الْخُرُوجِ إلَى الْعِرَاقِ قَامَ خَطِیبًا، فَقَال: الْحَمْدُ لِلَّهِ، مَا شَآءَ اللَهُ، وَ لَا قُوَّه إلَّا بِاللَهِ، وَ صَلّى اللَهُ عَلَى رَسُولِهِ. خُطَّ الْمَوْتُ عَلَى وُلْدِ ءَادَمَ مَخَطَّ الْقِلَادَة عَلَى جِیدِ الْفَتَاة. وَ مَا أَوْلَهَنِى إلَى أَسْلَافِى اشْتِیَاقَ یَعْقُوبَ إلَى یُوسُفَ. وَ خُیِّرَ لِى مَصْرَعٌ أَنَا لَاقِیهِ؛ کَأَنِّى بَأَوْصَالِى تَتَقَطَّعُهَا عُسْلَانُ الْفَلَوَاتِ بَیْنَ النَّوَاوِیسِ وَ کَرْبَلآءَ؛ فَیَمْلَانَ مِنِّى أَکْرَاشًا جُوفًا، وَ أَجْرِبَه سُغْبًا.
لَا مَحِیصَ عَنْ یَوْمٍ خُطَّ بِالْقَلَمِ. رِضَا اللَهِ رِضَانَا أَهْلَ الْبَیْتِ؛ نَصْبِرُ عَلَى بَلآئِهِ، وَ یُوَفِّینَا أُجُورَ الصَّابِرِینَ.
لَنْ تَشُذَّ عَنْ رَسُولِ اللَهِ صَلَّى اللَهُ عَلَیْهِ وَ ءَالِهِ لُحْمَتُهُ، وَ هِىَ مَجْمُوعَه لَهُ فِى حَظِیرَه الْقُدْسِ، تَقِرُّ بِهِمْ عَیْنُهُ، وَ یُنْجَزُ لَهُمْ وَعْدُهُ.
مَنْ کَانَ فِینَا بَاذِلًا مُهْجَتَهُ، وَ مُوَطِّنًا عَلَى لِقَآءِ اللَهِ نَفْسَهُ، فَلْیَرْحَلْ مَعَنَا؛ فَإِنَّنِى رَاحِلٌ مُصْبِحًا إنْ شَآءَ اللَهُ تَعَالَى [1]
ترجمه:
«و روایت شده است که چون حضرت سیّد الشّهداء علیه السّلام، آهنگ خروج به سوى عراق را نمودند در مکّه مکرّمه براى ایراد خطبه ایستاده و چنین گفتند:
حمد و سپاس سزاوار خداست. آنچه را که خدا بخواهد خواهد شد. و قوّه و قدرتى نیست مگر بخدا. و درود بر رسول و فرستاده او باد.
مرگ بر فرزندان آدم به مثابه گردنبند بر گردن دختر جوان کشیده و بسته شده است.
و چه بسیار در آرزو و اشتیاق ملاقات و دیدار رفتگان از خاندان خود هستم، همانند اشتیاقى که یعقوب به دیدار یوسف داشت.
و براى من جائى معیّن و انتخاب شده است که باید پیکر من در آنجا بیفتد، و من باید به آنجا برسم. گویا من مى بینم که بند بند مرا گرگان بیابان بین نَواویس و کربلا از هم جدا مى سازند، و از من شکمبه هاى تهى خود را پر مى کنند و انبان هاى گرسنه خود را سرشار مى نمایند.
فرارگاهى نیست از روزی که در قلم تقدیر گذشته است. رضاى خدا رضاى ما اهل بیت است؛ بر امتحانات و بلاهاى او شکیبائى مى نمائیم، و او اجر و مزد شکیبایان را بطور اتمّ و اکمل به ما عنایت خواهد نمود.
از رسول خدا، قرابتش که به منزله پودِ جامه با اصل و ریشه آن حضرت بستگى دارد جدا نمى شود. و در بهشت برین گرداگرد او جمع مى شوند، و بدانها چشم رسول خدا تر و تازه مى گردد، و براى آنها وعده رسول خدا تحقّق مى پذیرد. (وعدهاى که خداوند به رسول خدا داده است براى اقربایش منجّز و محقّق مى گردد.)
پس کسیکه در میان ماست، و حاضر است جان خود را ایثار کند، و خون دل خود را فدا کند، و براى لقاى خدا نفس خود را آماده نموده است؛ با ما کوچ کند که من در صبحگاهان عازم رحیل هستم؛ إن شآء الله تعالَى» [2]
پی نوشت ها:
[1] چون در این خطبه شریفه لغاتى استعمال شده است که در ضبط مختلف مى باشد، حقیر بعضى از لغات را به طریق صحیح و با معناى مناسب ذکر مى کنم
: قِلاده: گردنبند. فَتاة: دختر جوان. خُیِّر، مجهول باب تفعیل: اختیار و انتخاب گردیده شده است. عُسْلان به ضمّ فاء الفعل، جمع عاسل به معناى گرگ است؛ چون راکب و رُکبان و فارس و فُرسان. أکراش: جمع کِرْش به معناى شکمبه گوسفند و سائر حیوانات. جُوف: جمع جَوْفاء به معناى تو خالى است. مثل حُمْر و حَمراء، و صُفْر و صفراء. أجْربه: جمع جِراب به معناى انبان است؛ مثل أنظمه و نظام. و سُغْب: جمع أسْغَب به معناى گرسنه، مثل حُمْر و أحْمر. لُحْمَه: بالضّم، پود جامه در مقابل تار، و کنایه از قرابت است. حظیره: به معناى مکان محدود و محصور به دیوار است، و حظیره القدس به معناى بهشت است.
این خطبه در بسیارى از کتب نقل شده است؛ از جمله «لُهوف» ص 53، و کتاب «نفس المهموم» ص 100، و در «مقتل خوارزمى» ج 2، ص 5 و 6؛ ولیکن در آن وَ ما أوْلَعَنى إلَى أسْلافى وارد است، و نیز کأنى أنْظُرُ إلَى أوْصالى تُقَطِّعُها وُحوشُ الْفَلَواتِ غُبْرًا و عَفْرًا وارد است، و از جمله لَنْ تَشُذَّ عَنْ رَسولِ اللَهِ لُحْمَتُهُ تا آخر در این نقل وارد نیست. و در «کشف الغمّه» ص 184 طبق عبارات «لهوف» نیز وارد است، و در «ملحقات إحقاق الحقّ» ص 598، ج 11 از «مقتل خوارزمى» تا جمله وَ یُنْجَزُ لَهُم وَعْدُهُ روایت کرده است، و نیز از علّامه مدوخ در کتاب «العدل الشّاهد» ص 95، طبق همان عبارات «لهوف» آورده است.
[2] لمعات الحسین علیه السلام علامه طهرانی، ص 37