گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه در پاسخ یکی از فرزندانشان که پرسیده بود حالا که ما در قم برای تحصیل علوم دینیه مشرف هستیم، به نماز جماعت چه کسى برویم؟ فرموده بودند: در مدرسه فیضیه به نماز آقاى اراکى‏ (که پیرمرد نورانی و معمّری هستند) بروید؛ مرحوم آقاى انصارى رحمة الله علیه از آقاى اراکى‏ تعریف مى کردند. 25 جمادی الثانی سالروز رحلت ایشان است

سالک وارسته مرحوم حاج اسماعیل دولابی رحمة الله علیه: کمال انسان در این است که خانواده‌اش از او خشنود باشد. کمال مرد در آن است که خانواده‌اش از او راضی باشد. هر زنی که مردش از او راضی باشد آن عزیز خداست، هر مردی هم که زنش از او راضی باشد آن مرد عزیز خداست، کمال زن و مرد در این است و بقیه‌ اش سخنی دیگر است. چنین زن و مردی را خدا از همه اعمالشان راضی است. خوب رفتار کردن با زن هنر دین است. مردی که با زنش خوب رفتا کند همه جا آقاست. زن هم وقتی مردش از او راضی باشد می‌تواند همه کارهایش را به خوبی انجام دهد. نمونه کامل یک زن و شوهر مؤمن حضرت علی و حضرت زهرا (سلام الله علیهما) می‌باشند که یک روح و یک جان بودند در دو پیکر.

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه می فرمودند: در این زمان ما، از فقهایی ‏که علم حکمت را خوب آموخته ‏اند مرحوم حاج شیخ محمّد حسن‏ آشتیانى‏ و فرزندش مرحوم حاج میرزا احمد آشتیانى است؛ (مطلع الانوار ج 5 ص 32)

نقطه عطف حیات پر سعادت آن عالم فرزانه به مساله نهضت تنباکو به عنوان بزرگترین نهضت سیاسى ایران بر ضدّ استعمار خارجى برمی گردد 

خدا می فرماید: إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى ... (توبه / 111)

در بازار مزایده قاعده آنست که فروشنده خواهان گران فروختن و خریدار طالب ارزان خریدن است؛ پس کسی که بیشتر بخرد کالا مال اوست؛ اما تنها بازار مزایده ای که خریداری که باید ارزان بخرد، گران و زیاد زیاد می خرد بازار مزایده الهی است!!! ایمان تنها بازاری است که خریدارش به مزایده می خرد.  امام سجاد علیه السلام در دعای 45 صحیفه سجادیه عرضه میدارد: وَ أَنْتَ الَّذِی زِدْتَ فِی السَّوْمِ عَلَى نَفْسِکَ لِعِبَادِکَ، تُرِیدُ رِبْحَهُمْ فِی مُتَاجَرَتِهِمْ لَکَ،... خدایا تنها خریداری که در بازار مزایده زیاد می خردی تو هستی...

مرحوم عارف وارسته آیت ‌الله حاج شیخ محمد تقی بهجت رحمة الله علیه:

انسان در دنیا به ده درصد خواسته‌های خود می‌رسد. کمتر کسی پیدا می‌شود که زندگی بر وفق مراد او باشد هرگونه عیش و نوش دنیا با هزار تلخی و نیش همراه است. اگر کسی دنیا را اینگونه پذیرفت و شناخت، در برابر ناگواری‌ها و بدی‌های همسر و همسایه و ... کمتر ناراحت می‌شود؛ زیرا از دنیا بیش از اینکه خانه بلاست، انتظار نخواهد داشت. در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: مؤمن و بلا همچون کفه ترازو هستند، هرچه بر ایمانش افزوده شود، بر بلا و مصیبتش افزوده می‌شود.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله می فرمودند:

در نماز باید تمام توجّه به خود خداوند باشد، نه به الفاظ و نه به معانی. در نماز مخاطب فقط باید خدا باشد. زیرا در نماز انسان محاسن خدا را می‌شمارد؛ مانند کسی که محبوب او در مقابلش باشد و او آن محبوب را توصیف می‌کند و صفاتش را بیان می‌کند. 

خدای متعال فرمود: وَ الَّذِینَ جَاؤُوا مِن بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ و َلَا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلًّا لِّلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ ﴿سوره حشر، آیه 10﴾

کسانی وارد بهشت می شوند که هیچ گونه کینه و کدورتی در دل از برادران ایمانی شان ندارند؛ پس دلی که در آن کینه نباشد، بهشت است! در واقع بهشت را می بریم، با دلی خالی از کینه می سازیم؛ این یعنی آنهایی هم که می خواهند دنیایشان بهشت باشد و بهشتی زندگی کنند، دلشان را پر کنند از صفا و محبّت؛

مرحوم آیت الله بهجت اعلی الله مقامه الشریف از ناحیه پیامبر صلی الله علیه و آله نقل می کردند: هر کس عالمی را تا چهل روز زیارت نکند، مات قلبه (قسی قلبه)  قلبش می میرد (قساوت قلب پیدا می کند) معلوم می شود یک ملاقات با عالمی که صدق و اخلاص را پیشه خود نموده تا چهل روز اثر دارد؛ اصل روایت این است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: یا علیُّ إذا أتَی عَلَی المُومِنِ أربَعینَ صَباحاً و لَم یَجلِسِ العُلَماءَ قَسَی قَلبُهُ وَ جَرَءَ عَلی الکَبائِرِ. (یا علی هر گاه چهل روز بر مومن بگذرد و با عالمی نشست و برخاست نکند و در مجلسش حاضر نشود قساوت قلب پیدا میکند و بر انجام گناهان کبیره جریّ میشود) سفینة البحار،ج2،ص554

امیر مومنان علیه السّلام می فرمایند: با گروهی که بر مدار حقیقتند همراه باشید! زیرا دست خدا با جمع شوندگان بر حق و حقیقت است و از تنهایی و تکروی و خودمحوری حذر کنید، زیرا کسانى که از جماعت حق کناره گیری مى کنند طعمه شیطان می شوند همانطور که وقتی گوسفندی از گله اش جدا افتاد خوراک گرگ می گردد.!

وَ الْزَمُوا السَّوَادَ الاَعْظَم فَإِنَّ یَدَ اللهِ مَعَ الْجَمَاعَةِ، وَ إِیَّاکُمْ وَ الْفُرْقَةَ، فَإِنَّ الشَّاذَّ مِنَ النَّاسِ لِلشَّیْطَانِ، کَمَا أَنَّ الشَّاذَّةَ مِنَ الْغَنَمِ لِلذِّئْبِ. (نهج البلاغه)

مرحوم حضرت آیت الله حاج شیخ محمد کوهستانی رحمة الله علیه می فرمودند: در هدایت و سعادت، اگر علم به تنهایی ملاک باشد، شیطان از همه عالمتر است؛ آنچه مهم است عمل به معلوم است.

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه همیشه از حضرت آیت الله آقا حاج سید موسی شبیری زنجانی ادام الله عزه به نیکی و بزرگی نام میبردند.

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: چوب حرم بوسیدن دارد، چوب‌ کفشدارى حرم بوسیدن دارد، کفش زوّار حرم بوسیدن دارد، خاک پاى زوّار حرم بوسیدن دارد

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: شرع مقدّس بناى خود را بر امور باطنیه یعنی توجّه تامّ به خدا و مراقبت شدید در اخلاق و تزکیه نفس قرار داده و در امور ظاهریّه بنا بر «اصالة الطهارة و الحلیّة*» و نظائر آن گذارده است. احتیاطات زیاد و بى جا سالک را از توجّه به خدا و سیر تکاملى خود به عالم اطلاق و تجرّد باز مى ‏دارد و

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: پیامبر  صلى الله علیه و آله راجع به گربۀ خانه سفارش نموده است که آنرا گرسنه نگذارید و به آنها رسیدگى کنید که: هُنَّ طَوَّافاتُ بُیُوتِکُمْ: این گربه ‏ها لانه و خانه ‏اى ندارند، و در بیابان‏ها و کوهها زیست نمیکنند؛ جایشان و مقرّشان همین خانه ‏هاى شماست که پیوسته از این خانه به آن خانه میروند و براى پیدا کردن طعمه و سدّ جوعى طواف در خانه‏ ها میکنند و گرداگرد آنها میگردند

«إن‏ قلوب‏ بنی‏ آدم‏ کلها بین إصبعین من أصابع الرحمن یصرفها کیف شاء ثم یقول رسول الله عند ذلک اللهم مصرف القلوب اصرف‏ قلوبنا إلى طاعتک»؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: همانا تمامی قلب­های آدمیان میان دو انگشت از انگشت رحمان(خداوند) است و آن‌را به هر سو که بخواهد می‌کشاند سپس رسول خدا(ص) بعد از نقل این سخن فرمود: خدایا! ای گرداننده قلب‌ها! قلب‌های ما را به سوی فرمان‌برداری از خود رهنمون ساز. (عوالی اللئالی، ج 1، ص 48)

حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی: 

خدا تأمین رزق انسان را لطیفانه قرار داده است؛ "الله لطیفٌ بِعبادِهِ یَرزُقُ مَن یَشاء"، همان مِمّا لایَحتَسِب، از همانجایی است که کسی گمان نمی کند؛ لذا مومن کسی است که تکیه اش در رزق، ایمان به غیب است، مادّی نیست! دنبال رزقش در زمین و باغ و دام و آمد و شد مردم به دکانش نمیگردد. البته اسباب را فراهم می کند، کار و تلاش می کند، اما تکیه اش به کار خودش نیست! بلکه نظر به مسبّب که خدای لطیف و قویّ و عزیز است دارد و بس!  نتیچه اش هم این است که اگر به حسب ظاهر تمام درهای آسمان و زمین بسته شود ابدا غمی به دل راه نمی دهد، خوش است.

امام صادق علیه السلام :تَزاوَرُوا فإنّ فی زِیارَتِکُم إحْیاءً لِقُلوبِکُم ، و ذِکرا لأحادِیثِنا ، و أحادِیثُنا تُعَطِّفُ بعضَکُم عَلى بعضٍ ، فإن أخَذتُم بها رَشَدتُم و نَجَوتُم ، و إن تَرَکتُمُوها ضَلَلتُم و هَلَکتُم ، فَخُذُوا بها و أنا بِنَجاتِکُم زَعِیمٌ .

(ای مومنان) یکدیگر را ملاقات کنید که دیدار شما از یکدیگر موجب زنده شدن دلهاى شما و یاد کرد احادیث و مطالب ما مى شود و احادیث ما شما را به هم مهربان مى کند؛ اگر به آنها عمل کنید، کمال و نجات مى یابید و اگر رهایشان کنید، گمراه و هلاک مى شوید. پس به احادیث ما عمل کنید که در این صورت من ضامن نجات شما هستم. (کافی، ج4، ص186)

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه: من‏ مطمئنم دو نفر: یکى (آقا شیخ محمّد تقى آملى‏) و دیگرى آقا میرزا احمد آشتیانى‏، در حدّى بودند که اگر رساله میدادند عدّه زیادى از آنان تقلید میکردند، ولى از روى تواضع این کار را نکردند. (مطلع انوار، ج‏3، ص: 441)

این عالم ربانی در 5 تیر ماه 1354 ش برابر با 15 جمادی الثانی 1395 ق در نود و پنج سالگی در تهران درگذشت و در صحن حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام در ری به خاک سپرده شد. میرزا احمد آشتیانی به هنگام وفات، متصدی مدرسه علمیه مروی، بزرگ‏ترین حوزه علمیه تهران بود.

عارف کامل و عالم ربّانی حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: پول را هرچى گیر می ‏آورید در مصالح خودتان خرج کنید! مصالح می‏دانید معنایش چیست؟ یعنى کمال، یعنى انسانیّت، شَرفتان، عزّتتان، عصمتتان، اخلاقتان، تربیتتان که با آن پول حفظ بشود، هرچى مصرف کنید گناه ندارد؛ امّا اگر نه، یک خُرده جلوى پول را باز کنید با آن عزّت و شرف و عصمت و اخلاق را حفظ نکنید و لو مختصر باشد، جلویش را بگیرید! پول خودتان را بیجا خرج کردید!

امام صادق علیه السلام: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَفْضَلُ النَّاسِ مَنْ عَشِقَ الْعِبَادَةَ فَعَانَقَهَا وَ أَحَبَّهَا بِقَلْبِهِ وَ بَاشَرَهَا بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَهَا فَهُوَ لَا یُبَالِی عَلَى مَا أَصْبَحَ مِنَ الدُّنْیَا عَلَى عُسْرٍ أَمْ عَلَى یُسْرٍ

امام صادق علیه السلام می فرمایند: حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله وسلم فرمود: بهترین مردم کسی است که به عبادت عشق ورزد. و با آن مأنوس شوند و با جان و دل او را دوست داشته باشد و با بدن خود آن را به جای آورد و براى آن از انجام هر کاری فارغ گردد .چنین شخصى باکی ندارد که زندگى دنیایش به سختى بگذرد یا به آسانى. (اصول کافی ج 2 ص 83)

حجة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

دنیا جای از دست دادن و از دست رفتنن است؛ یکی مال از دستش می رود، یکی سلامتی، یکی موقعیت، حتی در نهایت حیات دنیوی را هم از دست می دهیم؛ همه اینها را از دست بدهیم یا نه بالاخره از دست می رود زمانش بسر می آید؛ در این میان مهم نفسمان است! بگو خدایا خودم از دست نروم!

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: سالک باید آنقدر امیدش به پروردگار زیاد باشد که هر شب که می ‌خوابد، امید داشته باشد صبح کامل ‌شده برمی خیزد و شاهد وصل را در آغوش کشیده باشد

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه:

در وقت شهادت حضرت امام ابوالحسن الرّضا علیه السّلام حضرت امام‏ جواد محمّد تقى علیه السّلام هفت ساله بوده ‏اند. شیعیان در آن هنگام براى آشامیدن آب زلال و گواراى علوم و عرفان او به سوى او از هر جانب شتافتند، به همان طریق که از پدرانش بهره ‏مند می ‏شدند. و صغر سنّ آن حضرت مانع نشد از مکیدن و به نهایت سیر و سیراب گردیدن از علوم عمیق و پشتوانه دار و بیکران دریاى علم وى. به سبب آنکه امامت الهیّه چون منابعش از خداى عَلّام سرچشمه میگیرد، در آن تفاوتى میان پسر هفت ساله، و یا مرد هفتاد ساله نمیباشد، و این مسأله عیناً مانند مسأله نبوّت است. بنگرید به عیسى که در گاهواره سخن گفت و بنگرید به یحیى که با توان و قدرت کتاب را أخذ نمود و خداوند به او حکم را در حال صباوت عنایت کرد. (امام شناسى، ج‏16-17، ص: 212)

عارف کامل حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

هر کلامی  غیر از کلام پیغمبر و معصوم علیهم السلام، قابل ردّ است؛ شیخ طوسى، شیخ مفید، شیخ صدوق، آرائى که دارند اینها همه قابل ردّ است؛ هر فیلسوفى، هر حکیمى آرائش قابل ردّ است؛ ولى خُب اگر انسان به نظرش مى‏آید که مثلًا یک اشتباهى هست مى‏تواند بیان کند اشتباه که چیزی نیست ولیکن با کلامى خوب؛ یعنى با عفّت کلام، نه با جملات تند و بى ادبانه. پس رفقا همیشه باید در مباحثات خودشان، بدانند که ردّ و ایراد و بحث و اینها، همه بجاى خود صحیح و باید بشود ولیکن احترام بزرگان را حتماً باید داشت.

عارف کامل حضرت علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی:

صوفی إبنُ الوقت باشد ای رفیق

از خصوصیات بارز اولیاء الهی و مؤمنان راستین وقت شناسی و نظم در امور است. مرحوم علّامه طهرانی رضوان الله علیه را همگان بدین صفت میستودند و انصافا کم نظیر بودند. چقدر قابل تأمّل است که علی علیه السلام در آخرین وصایای خود به فرزندان و تمام شیعیان، سفارش به نظم فرموده و آن را همردیف تقوا به حساب می آورند. [نهج البلاغه، فیض، نامه ۴۷، ص ۹۷۷]

حجّة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی حفظه الله:

وقتی از ایشان سوال شده بود هنگام تشرّف به مشهد مقدّس روزی چندبار به زیارت برویم؛ فرموده بودند: به مقداری که در باطن احساس نیاز میکنید، بهره مندی انسان در زیارت به مقدار نیازمندی اوست. نیاز ظرف تحمّل معارف و انوار است.

عارف کامل علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

اینجانب که به شهر مقدس مشهد رضوى علیه و على آبائه السلام در سنه 1400، هجریه و قمریه در روز بیست و چهارم شهر جمادى الأولى براى اقامت و توطّن مهاجرت نموده؛ و در جوار این بضعه رسول الله بار خود را فرو آوردم؛ روزى دو نفر روضه خوان به دیدن من آمدند: 

عارف کامل و عالم ربانی حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:آقا سیّد محسن! (فرزند دوم علامه) خیال نکن من به آقاى حدّاد هم نظر استقلالى میکردم، نظر من به ایشان

حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی:

تمام سختی های انسان کامل شدن به اندازۀ یک چشم گفتن به خداست.

عارف کامل مرحوم آقای قاضی رضوان الله علیه:

حجة الاسلام شاهرخ همدانی:

ابزار غیبت و تهمت و تخریب، دو چیز است: زبان دشمنی که میگوید و گوش دوستی که میشنود؛ و البته عجب از گوشی است که میشنود!! تا گوش نباشد زبان برای که بگوید؟!

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

عارف کامل مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

اگر انسان هزار سال برود عبادت کند، امّا أمیرالمؤمنین را نشناسد، خدا را عبادت نکرده؛ بلکه خودش را عبادت کرده، منویّات خودش را، خواهش خودش را، آرزوى خودش را؛ آن خدائى که خودش در دل خودش ساخته او را عبادت کرده است و لذا مى ‏بینیم که آثار عبودیّت در معاندین ولایت پیدا نمى ‏شود...

حجّة الاسلام حاجّ شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

عارف کامل مرحوم علّامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

حجة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

حجة الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی:

در واقع نیمه خالی لیوان پُر است از هوا و اکسیژن. انسان در حیاتش همانقدر که به آب نیاز دارد به هوا هم نیاز دارد؛ پس هر دو نیمه را باید به یک اندازه دید. مشکلات، سختی ها، کمبودها و نقائص آن نیمه ایست که باید دید چون در مسیر کمال ضرورت دارند.