خیلی از مومنان و سالکان راه خدا تمنای بیداری شب و توفیق به عمل نمازشب را در دل دارند اما موفق به این عمل ممتاز نمی شوند یا گهگاهی از آنان فوت می شود لذا معمولا دنبال دستورالعمل یا راهکاری برای رسیدن به این فیض عظما هستند در این یادداشت بر اساس احادیث و کلام اولیای الهی به برخی از دستوراتی که می تواند در این زمینه موثر باشد اشاره شده است
بسم الله الرحمن الرحیم
دستورالعمل هایی برای فیض بیداری شب
منبع: یادداشت ها از حجة الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی
این دستورالعمل ها همه برگرفته شده از روایات است که اگر کسی بر انجام آنها اهتمام ورزد توفیق بیداری شب را بدست می آورد.
اول: پرهیز جدی از پرخوری در شب؛ و حتی المقدور از غذاهای بیرون مصرف نکردن.
برخی از غذاها بگونه ای می باشند که اعصاب و بدن را سست می نمایند . لذا اگر شب ها از ماست , دوغ , کشک و مانند آن استفاده شود خواب بر انسان چیره می شود ؛ همچنین خوردن غذاهای چرب و سنگین موجب سنگینی خواب می گردد .
امام صادق علیه السلام می فرمایند: خوابیدن فراوان بر اثر آشامیدن زیاد است و نوشیدن زیاد هم بر اثر زیاد خوردن است و این دو سنگین کنندة نفس هستند و از طاعت و عبادت باز می دارد و قساوت می بخشد دل را از تفکر کردن (مصباح الشریعه، ترجمه فارسی، ص 253)
حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام خطاب به بنی اسرائیل فرمود: ای بنی اسرائیل ! خوردن خود را زیاد نکنید, زیرا هر کس بر خوردن خود بیفزاید, بر خوابیدن خود هم می افزاید و هر کس که بر خواب خود بیفزاید, از نماز کم می گذارد (و در نتیجه) در زمره غافلان نوشته می شود
امام صادق علیه السلام، در مورد سخنانی که میان حضرت یحیی -علیه السلام- و ابلیس گذشت، فرمود : یحیی به شیطان گفت: این آویزها چیست؟ شیطان گفت: اینها شهوات و امیالی است که فرزند آدم گرفتار آنها شده است. یحیی گفت: آیا چیزی از آنها برای من نیز هست؟ شیطان گفت: گاه سیر و پر می خوری و ما هم تو را از نماز و یاد خدا باز می داریم. یحیی گفت: با خدا عهد می بندم که هرگز معده خود را از غذا پر نکنم و ابلیس گفت: من هم با خدا عهد می بندم که از این پس هرگز مسلمانی را اندرز ندهم.
آن گاه امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: ای حفص! با خدا عهد می بندم که جعفر و خاندان جعفر هرگز شکم های خود را از طعام انباشته نکنند. (میزان الحکمه/ ج 1/ ص 187 )
دوم: زود خوابیدن؛ کارهای روزانه طوری باید تنظیم شود که انسان بتواند شب ها در تابستان حداکثر دو ساعت بعد از غروب بخوابد.
سوم: مراقبه بر ترک گناه و بدست آوردن رضایت الهی، مخصوصا ترک دروغ و غیبت که از آثارش محرومیت از بیداری شب است.
شخصى به خدمت امام المتّقین امیر المؤمنین علیه السّلام آمد و گفت که: مدتى شده است که از نماز شب خواندن محروم شدهام، حضرت فرمودند: تو مردى هستى که گناهانت ترا به بند کشیده و مانع از نماز شب شده است» کنایه از آنکه گناه کردن در روز باعث محرومى از نماز شب است.( منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح ص : 355)
امام صادق علیه السّلام فرموده اند : مردى دروغ مىگوید به اندازهاى که از نماز شب محروم مىگردد، و هر گاه از نماز شب محروم شد از روزى هم محروم مىشود. (ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار ج2 ص 468 )
مرحوم علامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه می فرمودند: هر وقت در روز مراقبت من قوى تر است ، مشاهداتى که در شب دارم زلال تر و صاف تر و روشن تر است . کسانى که در سیر و سلوک عرفان عملى ، قدم نهاده اند، شکارهایى دارند، و به خصوص در توجهات شبانه مشاهداتى دارند.
چهارم: با وضوء خوابیدن و تلاوت سه مرتبه سوره توحید، یک مرتبه آیت الکرسی و تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها
پنجم: صد مرتبه استغفار هر شب بعد از نماز عشاء؛
ششم: خواندن آیه آخر سوره کهف؛
امام صادق علیه السلام خود در این زمینه می‌فرماید: مَا مِنْ أَحَدٍ یَقْرَأُ آخِرَ الْکَهْفِ عِنْدَ النَّوْمِ إِلَّا تَیَقَّظَ فِی السَّاعَةِ الَّتِی یُرِید
هیچ کس نیست که (آیه) آخر سوره کهف را هنگام خوابیدن بخواند، مگر اینکه در هر ساعتى که بخواهد از خواب بیدار شود.) (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 2، ص 540، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.)
هفتم: رختخواب خود را بگیرد و این دعا را بخواند: «اللهمَّ لا تُوْمِنّی مَکرَک و لا تَنْسنی ذِکرَک ولا تَجْعَلْنی مِنَ الْغافِلین اَقُومُ اِنْ شاء اللّه ساعَةَ کذا و کذا» به جای کذا و کذا هر ساعتی را که می خواهد بلند شود، ذکر کند. (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 2، ص 540، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.)
هشتم: خواندن دعای «اللّهمّ ابعَثْنی مِن مَضْجَعی لِذِکرک وَ شُکرِک وَ صَلواتِک و اِسْتِغْفارِک وَ تَلاوَةِ کتابِک و حُسْنِ عِبادَتِک یا اَرْحَمَ الرّاحمین.»
نهم: نذر کردن به این صورت که هر روزی که نمازش قضاء شد پولی را انفاق دهد یا یک روز را روزه بگیرد.
دهم: هنگام خواب با امام زمان علیه السلام برای بیدار شدن و انجام عبادت قرار بگذارد کما اینکه وقتی با دوستی ارزشمند قراری می گذاریم سر ساعت بیدار می شویم.
یازدهم: هر از چند گاهی خواندن روایاتی که آثار خواندن نماز شب را بیان می کنند و همینطور روایاتی که عواقب قضا شدن نماز را تذکر می دهند
دوازدهم: با محبت خدا و به نیت عبادت خوابیدن و پاک کردن دل از هر کینه و حقد و حسدی؛ استاد ما مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف می فرمودند: هنگام خواب دلتان را پر کنید از محبت خدا با محبت خدا بخوابید با محبت خدا از خواب بیدار شوید
البته گاهی خواب ماندن برای نماز صبح لطفی است از ناحیه پروردگار تا تنبیه و تنبهی باشد برای نفس تا از غرور فاصله بگیرد و به ذلت و خاکساری و شرمساری رسد که این حالت به بندگی و عبودیت نزدیکتر است.