گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

اهمیت و ضرورت تربیت آدمی بر کسی پوشیده نیست. همه مکاتب و مذاهب نقش بی بدیل تربیت را؛ که سنگ بنای تحول و دگرگونی انسان را منجر می شود، کتمان نمی کنند. اختلافات نظام های تربیتی در اهداف و روش های تربیتی خلاصه می شود. دین اسلام نیز بر مسئله تربیت به ویژه در دوران کودکی تأکید فراوان داشته و دارد.

بسم الله الرحمن الرحیم

تربیت فرزند در سیره معصومین علیهم السلام

تالیف: حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

مقدمه 

اهمیت و ضرورت تربیت آدمی بر کسی پوشیده نیست. همه مکاتب و مذاهب نقش بی بدیل تربیت را؛ که سنگ بنای تحول و دگرگونی انسان را منجر می شود، کتمان نمی کنند. اختلافات نظام های تربیتی در اهداف و روش های تربیتی خلاصه می شود. دین اسلام نیز بر مسئله تربیت به ویژه در دوران کودکی تأکید فراوان داشته و دارد.

واژه «تربیت» در زبان عربی، مصدر باب تفعیل است. این واژه با دو ریشه «ربب» و «ربو» در ارتباط است. ریشه اول به معانی گوناگونی چون (حضانت، اصلاح، تدبیر، سرپرستی، تأدیب و...) به کار رفته است. ریشه دوم را در معانی متعددی مانند (زیاد شدن، تغذیه نمودن، بالا رفتن، رشد و نمو کردن و تهذیب نمودن و...) به کار برده اند. در اصطلاح تعاریف بسیاری از تربیت بیان شده است و هر متفکری از زاویه ای به آن نگریسته و تعریفی خاص از آن ارائه داده است. (1)

استاد شهید مطهری رحمة الله علیه تربیت را این گونه تعریف می نمایند: «تربیت عبارت است از پرورش دادن، یعنی استعدادهای درونی را که بالقوه در یک شیء موجود است را به فعلیّت درآوردن و پروردن».(2)

فرزند در آیات و روایات

بانگاهی هر چند اجمالی به آیات و روایاتی که در مورد فرزند وارد شده، می توان به نگرش عمیق اسلام درباره فرزند و جایگاهش در اندیشه اسلامی پی برد. فرزندان نعمت های الهی نزد والدین اند، هم می توان آنها را بر انجام اعمال ناشایست و خلاف فطرت الهی شان به خاک ذلّت و پستی نشاند.

قرآن کریم، فرزند را وسیله ای برای آزمایش انسان قلمداد می نماید:

«انما امولکم و اولدکم فتنه و ان الله عنده اجر عظیم»(3)؛ «بدانید که اموال و فرزندان شما وسیله آزمایش شما هستند، و نزد خدا پاداشی عظیم و بزرگ خواهند داشت».

در صورتی که انسان از این امتحان و آزمایش الهی سربلند بیرون بیاید، دارای اجر عظیمی از جانب پروردگار متعال خواهد بد. با تربیت درست فرزند است که او قادر است، کمک کار و یاور پدر و مادر باشد.

امام زین العابدین علیه السلام می فرمایند: «مِن سَعادةِ الرّجلِ أن یَکونَ لَهُ وُلدٌ یَستَعینُ بِهِم»(4)؛ «یکی از خوشبختی های مرد این است که فرزندانی داشته باشد که کمک کار و یاور او باشند».

با تربیت اسلامی است که فرزند، میوه دل و نور چشم و دسته گلی از گل های بهشت و باقیات الصالحات و الدین خواهد بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «الوَلَدُ الصّالِحُ ریحانَةُ مِن اللهِ، قَسَمَها بَینَ عِبادِهِ»؛(5) «فرزند شایسته، دسته گلی است از جانب خداوند که میان بندگانش قسمت می کند». هم چنین آن حضرت فرمود: « إن لِکُلِّ شَجَرةٍ ثَمَرةً، و ثَمَرَةُ القَلبِ الوَلَدُ»(6)؛ «همانا هر درختی میوه ای دارد و میوه دل، فرزند است».

پی نوشت ها:

(1) . برای مطالعه بیشتر در رابطه با واژه تربیت مراجعه شود به: الف- التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی ج 4، ب- لغت نامه دهخدا ج 14، ج- فلسفه تعلیم و تربیت؛ دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.

(2) . تعلیم و تربیت در اسلام، ص 56.

(3) . انفال، 28 و تغابن، 15.

(4) . میزان الحکمه، ح 22612، ج 14.

(5) . همان، ح 22635.

(6). همان، ح 22608.

اللهم صل علی محمد و آل محمد

ادامه دارد...