گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

سلام علیکم. حقیر از این عمل طواف هفت شوط بزرگان (بر قبور معصومین علیهم السلام) مطلع نبودم اما قلبا این کار را دوست داشتم به همین خاطر این هفت شوط را چون دور ضریح امکان نداشت در صحن ها انجام میدادم به نحوی که 7 دور قبه مبارکه را طواف کرده باشم، میخواستم بدانم این طواف در صحن ها مورد تأیید است یا طواف زیر قبه مبارکه و ضریح موضوعیت دارد؟ سپاس. پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

سلام علیکم. حقیر از این عمل طواف هفت شوط بزرگان (بر قبور معصومین علیهم السلام) مطلع نبودم اما قلبا این کار را دوست داشتم به همین خاطر این هفت شوط را چون دور ضریح امکان نداشت در صحن ها انجام میدادم به نحوی که 7 دور قبه مبارکه را طواف کرده باشم، میخواستم بدانم این طواف در صحن ها مورد تأیید است یا طواف زیر قبه مبارکه و ضریح موضوعیت دارد؟ سپاس

پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

هو العلیم؛ علیکم السلام و رحمة الله. الحمدلله آنچه مطلوب خدای متعال است و مورد تایید معصومین که میزان در صحت و سقم اعمال است، بر قلب شما افاضه گشته است؛ لکن بهتر آن است که انسان قبل از عمل به هر چیزی، آن را بر قرآن و سیره و سنت معصومین علیهم السلام یا اهل خبره و کسانی که مسلط بر مبانی هستند، عرضه نماید که این طریقی است که ما را بدان توصیه فرمودند و راهی استوار است که هر انسانی از دستبرد شیاطین و هوای نفسانی در امان می ماند؛ مگر آنکه انسان به مقام ولایت کلیّه الهیه رسیده باشد که در اینصورت همانطور که مرحوم سیدنا الاستاد تصریح دارند فعل ولیّ خدا حجت بوده و آنچه دریافت می نماید از دایرۀ اراده خدای متعال و شرع انور خارج نبوده و از منبع حقّ متمشّی شده و عین شریعت است و ایشان برای اثبات این معنا مواردی را در کتاب روح مجرد در رابطه با افعال و برخی اذکار و ادعیه مرحوم حداد رحمة الله علیه نقل کرده و شاهد می آورند.

کوتاه سخن آنکه: اصل در زیارت و حضور در حرم آل الله، طواف است که متاسفانه بخاطر جدا سازی مردان و زنان و ساختن رواق ها و دالان ها این توفیق گرفته شده و این سنت تعطیل گشته است.

سیدنا الاستاد بر این عقیده بودند که جداسازی زنان و مردان به شکل امروزی و ساختن رواق های تو در تو که توفیق انجام طواف را از زائر سلب کرده صحیح نیست و آن شکل سابق را که زائرین راحت می توانستند طواف کنند، می پسندیدند.

اگر گفته شود: الآن ازدحام جمعیت زیاد است و بین مردان و زنان اختلاط لازم می آید؟ گوییم: مگر مردم هنگام طواف بر بیت الله چه می کنند! آیا آنجا زنان از مردان جدا هستند؟ هر آنچه آنجا می گویید اینجا هم بگویید آن حال و هوا بلکه شدیدتر باید در حرم امام معصوم حاکم باشد.

لکن حال که طواف بر گرد ضریح مطهر معصومین سلام الله علیهم مقدور نیست، پسندیده است که از داخل صحن های متبرکّه به طواف پرداخت و نزدیکی قبر و تحت قبّه و داخل حائر بودن هیچ موضوعیتی در اصل زیارت و طواف ندارد؛ گرچه برای استجابت دعا در تحت قبّۀ سید الشهدا علیه السلام خصوصیتی در روایات بیان شده، اما هیچ یک از آن روایات دلالت ندارد که در جای دیگر از حرم دعا مستجاب نمی شود و صدق زیارت نمی کند بلکه نظر حقیر بر این است که اصلا مراد از زیر قبّه بودن یا داخل حائر بودن که در روایات است، این نیست که حتما زیر سقف و گنبد بود چراکه برخی از این روایات از وجود رسول خدا صلی الله علیه و آله صادر شده که در آن زمان اصلا قبری نبوده و برخی هم از معصومین است که در آن زمان نه گنبدی بوده و نه حائری،! پس معلوم می شود معنای دیگری باید مراد باشد! که آنچه به نظر می رسد که مورد تایید روایات و کلمات بزرگان است این است که مراد از زیر قبه و حائر، رفتن و حضور و مهمتر از همه توجه تام به مقام معصوم است و به عبارت دیگر اینکه زائر خود را تحت ولایت توحیدیۀ معصوم علیه السلام ببیند.

پس مراد از قبه، قبۀ ولایت است که حتی این معنا ممکن است برای کسی که فرسنگ ها فاصله دارد  بدست آید؛ گرچه منکر این نیستیم که هر چه انسان نزدیکتر باشد فیوضات بیشتری شاملش می شود اما این در صورت امکان است و اگر این نزدیکی حاصل نشد همان فیوضات به مرتبه بعدی می رسد.

مرحوم استاد ما علامه طهرانی رحمة الله علیه درباره امام رضا علیه السلام می فرمودند: بخاطر برکت حضور و وجود قبر مطهر امام رضا علیه السلام تمام ارض مشهد و خراسان نور دارد و بوسیدنی است کما اینکه این معنا در برخی روایات هم آمده است مثلا درباره شهر قم آمده کسی که در آنجا دفن شود از عذاب شب اول قبر در امان است و این نیست جز به برکت وجود بی بی فاطمه معصومه سلام الله علیها که مرحوم حداد رضوان الله علیه وقتی به شهر قم مشرّف شدند تصریح دارند که به خاطر ایشان خستگی از شهر قم برداشته شده است.

روش خود حقیر بر این است که از میان صحن ها، وجود امام رضا علیه السلام را طواف می کنم.

مناسب است برای تکمیل این پاسخ روایتی که دلالت بر جواز و استحباب طواف بر قبور معصومین را دارد ذکر شود

(مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الطَّیِّبِ عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى الْعَلَآءِ عَنْ یَحْیَى بْنِ أَکْثَمَ فِى حَدِیثٍ: قَالَ: بَیْنَا أَنَا ذَاتَ یَوْمٍ دَخَلْتُ أَطُوفُ بِقَبْرِ رَسُولِ اللَهِ، فَرَأَیْتُ مُحَمَّدَ ابْنَ عَلِىٍّ الرِّضَا یَطُوفُ بِهِ؛ فَنَاظَرْتُهُ فِى مَسَآئِلَ عِنْدِى- الحدیث. (الکافی، جلد 1 ص 353)

(یحیی بن اکثم می گوید: روزی وارد بر قبر مطهر رسول خدا صلی الله علیه و آله شدم تا بر قبر آن حضرت طواف کنم که در همین هنگام دیدم که امام جواد علیه السلام مشغول طواف بر گرد قبر آن حضرت است و با وی در مورد مسائلی صحبت کردم)

مرحوم مجلسی در کتاب «بحار الانوار» ج 22، از طبع کمپانى ص 9، و ج 100، از طبع حیدرى باب سوّم از کتاب المزار، حدیث 6- 3، ص 126 تا ص‏ 821 و مرحوم محدث قمی در کتاب «سفینة البحار و مدینة الحکم و الأثار» طبع سنگى، ج 2، در مادّه طَوَفَ، ص‏ 99 و مرحوم محدث نوری در کتاب «مستدرک وسائل الشیعه» جلد 2، ص 226 و 227 بابی را تحت عنوان جواز طواف بر قبور ائمه آورده اند که مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه تمام این مباحث را در کتاب «روح مجرد»، ص: 197 تحت عنوان "بحث فقهى درباره جواز طواف دور ضریح مطهّر ائمّه أطهار سلام الله علیهم‏" به طور مبسوط ذکر کردند.