گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

در طول سال ایامی به عنوان روز زیارت آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام وارد شده اما اولیای الهی از همه بیشتر بر روز بیست و سوم ذی القعده تاکید داشتند و مخصوصا مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه آن را به شاگردان سلوکی خود توصیه می کردند؛ نوشتار حاضر به خصوصیات این روز از منظر اولیای الهی و برخی آداب زیارت پرداخته که حجت الاسلام شاهرخ همدانی آن را قلم زده اند.

بسم الله الرحمن الرحیم

تاکید أولیای الهی بر زیارت مخصوص امام رضا علیه السلام در ۲۳ ذی القعده

منبع: سلسله مقالات تالیف حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

اللهّمَ صَلّ عَلی عَلی بنْ موسَی الرّضا المرتَضی، الامامِ التّقی النّقی، و حُجّتَّکَ عَلی مَنْ فَوقَ الارْضَ، و مَن تَحتَ الثری، الصّدّیق الشَّهید، صَلَوةَ کثیرَةً تامَةً، زاکیَةً مُتَواصِلةً، مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَه، کافْضَلِ ما صَلّیَتَ عَلی اَحَدٍ مِنْ اوْلیائِکَ.

ای عرشیان به شهر خراسان سفر کنید                        شب را در این بهشت الهی سحر کنید

اما رضا علیه السلام می فر ماید: برای زیارت هیچ قبری بار سفر نبندید مگر برای زیارت قبور ما اهل البیت،آری بدانید من با زهر شهید خواهم شد و محل دفنم در غربت خواهد بود، پس هر کس که برای زیارت من سفر کند دعایش مستجاب و گناهش آمرزیده و بخشیده خواهد شد. (عیون اخبار الرضا علیه السلام)

همان حضرت در جای دیگری می فرمایند: : در خراسان محلی است که در آینده محل آمد و رفت دسته‏های ملائکه (در تمام شب و روز) تا پایان دنیا خواهد شد.

سئوال شد آن محل کجا است؟ حضرت فرمودند: آنجا در شهر طوس است باغی از باغهای بهشت (و آنجا قبر من است) هر کس مرا در آن محل زیارت کند مثل کسی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله را زیارت کرده باشد و خداوند ثواب هزار حج و هزار عمره قبول شده برای او می‏نویسد، و من و پدرانم در روز قیامت او را شفاعت می‏کنیم.

شخصی به امام جواد علیه‏السلام عرض کرد: من بین زیارت امام حسین علیه‏السلام و زیارت قبر پدر شما در خراسان متحیر ماندم، نظر شما در تقدم و تأخر این دو زیارت چیست؟ حضرت فرمودند: خود می‏دانی!

سپس حضرت به داخل خانه رفتند و در حالی که اشک مبارکشان بر گونه ‏ها جاری بود بیرون آمدند و فرمودند: زائران قبر
حضرت حسین علیه‏السلام بسیارند اما زائران قبر پدرم در خراسان اندک هستند. در حدیث دیگری فرمودند: علت تقدم زیارت پدرم بر زیارت سیدالشهداء آن است که امام حسین را همه زیارت می‏کنند، اما فقط خواص از شیعیان به زیارت پدرم می‏روند (همان)

به سند معتبر از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام مروی است که فرمودند: هر کس قبر فرزندم،علی را در خراسان زیارت کند، برای او نزد حق تعالی ثواب هفتاد حج می باشد راوی عرض کرد: هفتاد حجّ مقبول؟  

حضرت فرمودند: بلی، هفتادحج مقبول؛ چه بسیارحج که قبول درگاه حق تعالی نباشد. هر کس او رازیارت کند و یک شب نزد قبرشریفش بماند، چنان است که خدای متعال رادرعرش زیارت کرده است. راوی تعجب کرد وعرض نمود: خدا را درعرش زیارت کرده باشد !؟

حضرت فرمودند: بلی، چون روز قیامت شود، چهار نفراز پیشینیان و چهار نفراز پسینیان برعرش الهی خواهند بود. حضرت نوح و ابراهیم و موسی و عیسی علیهم السلام از پیشینیان و حضرت محمد و علی و حسن و حسین علیهم السلام از پسینیان می باشند.

سپس در پای عرش الهی ریسمان می کشند، و زائران قبور ائمه علیهم السلام در کنار ما می نشینند. به درستی که درجۀ زائران قبر فرزندم، «علی» ازهمه بالاتر، و عطایش از همه بیشتر خواهد بود.

روشن هزار سینة سینا به نور او                   چشم هزار موسی عمران به طور او

صف بسته اند خیل رسل در حضور او                       دل بحر بی کرانه ای از شوق و شور او

روز بیست و سوم ماه ذی القعدة الحرام بنابر روایات روز زیارت خاص مولی و امام علی بن موسی الرضا علیه السلام است که البته بنابر برخی از روایات این روز، مقارن با روز شهادت امام رضا علیه السلام هست.

سید بن طاوُس رحمة الله علیه در کتاب شریف اْقْبالِ می فرماید : وَ رَاَیْتُ فى بَعْضِ تَصانیفِ اَصْحابِنا الْعَجَمِ رِضْوانُ اللّهِ عَلَیْهِمْ اَنَّهُ یُسْتَحَبُّ اَنْ یُزارَ مَوْلینا الرِّضا عَلَیْه السَّلامُ یَوْمَ ثالِثٍ وَعِشْرینَ مِنْ ذِى الْقَعْدَةِ مِنْ قُرْبٍ اَوْ بُعْدٍ بِبَعْضِ زیاراتِهِ الْمَعْرُوفَةِ اَوْ بِما یَکُونُ کَالزِّیارَةِ مِنَ الرِّوایَةِ بِذلِکَ (مفاتیح الجنان)

(من در برخى از کتابهاى علماى شیعه غیر عرب رضوان الله علیهم دیدم که نوشته بود مستحب است زیارت مولاى ما حضرت رضا علیه السلام در روز بیست و سوم ماه ذى قعده از دور و نزدیک بوسیله برخى از زیارتهاى معروف آن حضرت یا بدان چه مانند زیارت باشد از روایاتى که در این باره رسیده است)

اما بیش از آنچه در روایت آمده، سیرۀ مستمرۀ علمای شیعه و بزرگان از عرفا و عالمان ربانی بر این زیارت است که هر ساله آن را به شاگردان و تلامذۀ خود سفارش می کردند و در این میان سیدنا الاستاد علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف از همه بیشتر بر این معنا تاکید داشتند.

حضرت علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه در خصوص زیارت مخصوصه مولانا ابی الحسن الرضا علیه السلام در روز ۲۳ ذی القعده می فرمودند: برای روز بیست و سوم ذی القعده هر کسی از اولیاء، از هر نقطۀ دنیا خود را به مشهد می‌رساند .

در هر که بنگری به غمی از تو مبتلاست                     یک دل ندیده ام که زعشقت خراب نیست

و باز می فرمودند: برای زیارت امام رضا علیه السلام، در این روز اگر از آن نقطۀ کرۀ زمین، روی یخ، به صورت سینه خیز، انسان به مشهد بیاید، کار زیادی نکرده است.

صفت باده عشق ز من مست مپرس                ذوق این می نشناسی بخدا تا نچشی

حضرت علامه طهرانی می فرمودند: افرادی که در سایر بلاد هستند برای این زیارت مخصوصه به مشهد مشرف شوند ولو به اندازه یک سلام.

اظهار عشق را به زبان احتیاج نیست                          چندان که شد نگه به نگه آشنا، بس است

معلوم می شود که این روز شریف، از نظر اولیای الهی روز خاصّی است و زیارت حضرت علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیة و الثناء به طور خاص در آن وارد شده است و قطعا أسراری دارد که ما بیش از این از سیدنا الاستاد نشنیده ایم.

علامه طباطبایی رحمة الله علیه می‎ فرمودند: همه امامان علیهم السلام لطف دارند، اما لطف حضرت رضا علیه‎السلام محسوس است.

آفاق را گردیده ام مهر بتان ورزیده ام                          خوبان بسیار دیده ام اما تو چیز دیگری

و در نقلی دیگر، بیان می‎کردند: همه امامان معصوم علیهم السلام رئوف هستند، اما رأفت حضرت امام رضا علیه السلام ظاهر است.

دستی که دست لطف خدا می شود تویی                                  شاهی که خود رفیق گدا می شود تویی

و نیز می‎فرمودند: انسان هنگامی که وارد حرم رضوی علیه السلام می‎شود، مشاهده می‎کند که از در و دیوار حرم آن امام رأفت می‎بارد.

تو به صد آینه ازدیدن خود سیر نئی                            من به یک چشم زدیدار توچون سیرشوم؟

خیلی ها فکر می کنند وقتی به زیارت مشاهد مشرفه می روند باید کارهای عجیب و غریب انجام بدهند و مثلاً آنقدر شور و حال بگیردشان تا دیوانه وار بچرخند و بگردند یا سر و سینه چاک بدهند و ... اما از این غافلند که محضر امام علیه السلام محضر خداست . محضر امام محل عرض نیاز و تواضع و خاکبوسی است . موقف عتبه بوسی و اظهار عجز است . موضع جمع آوری برکات و رحمت و توجهات است . قلب امام سلام الله علیه قلب عالم است . هدایتگر امورات کون و مکان است . باید به ساحت ولایت توجه کرد و از توجه به غیر امام جداً خودداری کرد . در حرم امام هشتم علیه السلام فقط باید با آن امام عطوف و رئوف که مهربانتر از مادر است و یارترین یار و مونس شفیق است تکلم کرد . باید دستها را بلند کنیم و خالی بودن شان را نشان بدهیم و خوب گدایی کنیم.

فقیر و خسته به درگاهت آمده ام رحمی                        که جز ولای توام نیست هیچ دست آویز

آنهایی که دنبال راه خدا هستند و شعله ای در دلشان روشن شده است، نباید از در زدن دربِ خانه امام رضا علیه السلام سیر شوند یا ناامید بشوند.

حضرت آگاه به همه امور هستند و نیت های ما را می دانند . محال است تو با صدق نیت و عمل خالص جلو بروی و جوابت را ندهد . محال است . ممکن است دیر یا زود شود که آن هم حکمتی دارد اما محال است کسی دست خالی برگردد، محال است.

گاهی از محضر سیدنا الاستاد علامه طهرانی التماس دعا درخواست می‎شد می‎گفتند: بروید از حضرت بگیرید؛ ما اینجا کاره ‎ای نیستیم؛ همه چیز آنجاست!

هیچ کس جای مرا دیگر نمی داند کجاست                     آنقدر در عشق او غرقم که پیدا نیستم

بارها افراد برای دستگیری خدمتشان می رسیدند می فرمودند: بروید خدمت حضرت و از ایشان بخواهید و بسیار شاهد بودیم که خدمت حضرت مشر ف می شدند وقتی بعد از زیارت برمی گشتند علامه با آغوش باز ایشان را می پذیرفتند. و این غیر از موارد عدیده ای بود که خود حضرت به افرادی نام و آدرس سیدنا الاستاد را بیان می کردند و می فرمودند که خدمت فلانی بروید.

همه آهوان صحرا سر خود گرفته بر کف                     به امید آن که روزی به شکار خواهی آمد

افرادی که این توفیق زیارت را پیدا می کنند بدانند از همان بدو حرکت از منزل وائر هستند لذا باید با حال مراقبه باشند از حرف های بیهوده پرهیز کنند اگر بتوانند این سفر و زیارت را با چند نفر از بندگان مومن و خالص و اهل ولاء و محبت انجام دهند بسیار بهتر است هنگام زیارت غسل زیارت بسیار مستحب است مقداری از راه را پیاده طی کنند و به این طرف و آن طرف نگاه نکنند و هدف فقط زیارت باشد ذکر لا اله الا الله خوب است در حرم زیارت جامعه کبیره و یا زیارت امین الله و بعد دو رکعت نماز خاص حضرت خوانده شود و طولانی نشستن در حرم خیلی سفارش نشده است چرا که از شوق زیارت می کاهد با حال اشتیاق حرم را ترک کنند و برای تشرف بعدی خود را آماده کنند

بعضی از بزرگان سفارش می کردند خوب است سه روز قبل از زیارت روزه گرفته شود تا حال انقطاع از تعینات و تعلقات و از طرفی طهارت و صفای باطن حاصل گردد.

درمان ما که سوخته ایم از فراق می                چون داغ لاله در دل ساغر نشستن است

اللهم صل علی علی بن موسی الرضا و علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.