با سلام. می خواستم نظر علامه طهرانی را در مورد نقاره زدن در حرم مطهر رضوی علیه السلام چه بوده و آیا اساسا نظری داشته اند؟ با تشکر از سایت پر محتوایتان پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی
با سلام. می خواستم نظر علامه طهرانی را در مورد نقاره زدن در حرم مطهر رضوی علیه السلام چه بوده و آیا اساسا نظری داشته اند؟ با تشکر از سایت پر محتوایتان
پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی
هو العلیم. علیکم السلام؛ حقیر در خصوص نقاره زنی حرم امام رضا علیه السلام که از سنت های دیرین حرم است از مرحوم علامه طهرانی رحمة الله چیزی نشنیدم و در اینباره به اندازه وُسع از برخی شاگردان ایشان سوال کردم که همگی اظهار بی اطلاعی نمودند. البته ممکن است مطلبی را هم در این زمینه فرموده باشد ولی به حقیر نرسیده باشد؛ الله اعلم.
البته آنچه مسلم است اینکه نظر مرحوم استاد درباره موسیقی و آلات آن بر حرمت تمام انواع موسیقی و استفاده از آلات آن بود و فقط دو استثنا را قائل بودند یکی طبلی که در جنگ استفاده می شود و دیگر دفّ که در عروسی بکار می رود.
کوتاه سخن آنکه:
از آداب حتمی و اصلی زیارت این است که زائر امام معصوم علیه السلام را زنده و حاضر بداند و کسی که وارد حرم رضوی علیه السلام می شود بعینه مانند کسی است که وارد بر مجلسی می شود که امام رضا علیه السلام آنجا حضور دارند؛ حال این شخص به چه کیفیتی باید وارد شود؟ با چه امری باید به ساحت آن حضرت تقرب و توجه پیدا نماید؟ متولیان امر در اینگونه موارد چه تکلیفی دارند؟ آیا بهتر نیست مردم را از احساسات دور کرد و با آشنایی و مسلّط کردن آنها به علوم و معارف حقۀ الهیه، آنان را به واقعیت و حقیقت سوق داد؟
سنت نقاره زنی هنگام ورود و خروج پادشاهان و أمرا نواخته می شده است از این روی یک حالت شوکت و عزّت را ناخودآگاه القاء می نموده که همین حالا هم که نقاره در حرم آقا علی بن موسی الرضا علیه السلام نواخته می شود، چنین حسّی را معمولا در دل زائر ایجاد می نماید که البته در همان زمان های قبل هم بودند کسانی که ترجیح می دادند با حالتی از فقر و حاجت و مسکنت محضر آن امام مشرّف شوند.
فضل بن روزبهان خنجى در کتاب مهمان نامه بخارا، در حالات محمد خان شیبانى، (مربوط به قرن نهم و دهم) سلطان ماوراءالنهر که مشهد مقدس و ناحیه طوس را تصرف کرده بود، مى نویسد:
سلطان تصمیم گرفت به زیارت حضرت رضا علیه السلام برود، از این رو، با اعیان لشکر خود و قاضیان و محتشمان عازم مشهد گردید. من با گروهى قبلاً به مشهد رفتیم و در آن جا مراسم استقبال را فراهم کردیم. بر فوق بارگاه حضرت، محلّى که نقاره نوبت حضرت امام مى زنند، جماعت نقاره چیان اردوى همایون و نفیرچیان ایستاده، مترصّد آن که چون موکب همایون برسد نقاره بکوبند و نفیر نوازند. آن حضرت (محمد خان) امر فرمودند که دم نزنند و نفیرنوازى (ورود از روی ناز و شوکت و عزّت) را به فقیرنوازى (ورود از روی نیاز و حاجت و ذلّت) بدل فرمودند، و چون به درگاه بارگاه رسیدند، فرود آمده به پیشگاه برآمدند و از آن جا به روضۀ مقدس قدم گشاده بقیه درآمدند و آداب زیارت تقدیم نمودند و اندکى نشسته از قبه بیرون فرمودند. (انتهی)
معمولا روش سیدنا الاستاد حضرت علامه در اینگونه موارد (عملی که شرعا حرمتش ثابت نیست و از طرفی مردم با آن خو گرفته اند و یک سبقه معنوی پیدا کرده است) بر سکوت بود مگر برای خواصّ که قابلیت ادراک حقایق را داشته باشند یا اینکه در مقام پرسش واقع شوند، خصوصا اینکه دأب و روش ایشان این بود که اگر امر خلاف و حرام و بدعتی را مشاهده می کردند بی درنگ تذکّر جدّی می دادند و آن را با صدای رسا اعلان می داشتند.
یادم هست که وقتی تازه صحن قدس (یکی از صحن های حرم رضوی) با آن نماد قدس در حرم حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام ساخته شد، برافروخته شدند و خودم شنیدم که فرمودند: ساخت این بِنا در آنجا حرام است و حتی به ما فرمودند هرگز از آن مکان رفت و آمد نکنید و خودشان هیچگاه از آنجا عبور نکردند؛ بارها می شد که آن صحن در محل تشرّف ما قرار میگرفت، اما برای امتثال امر ایشان و رعایت ادب محضر علی بن موسی الرضا علیه السلام مسیر را عوض کرده از طریق دیگری مشرّف می شدیم.
البته مبنای ایشان در این مساله بر دو امر استوار بود، اولا: شبیه سازی اماکن مقدسه بطور کلّ جایز نیست چون از حرمت و قداست آن جایگاه می کاهد و اصل آن را تحت الشعاع قرار داده و لوث می کند؛ ثانیا: ساختن مکانی که در درجه و رتبه به مراتب نازلتر و پایینتر از مقام آن حضرت باشد، در حرم ایشان قبیح است و بی احترامی به آن حضرت تلقّی می شود. وجود امام رضا علیه السلام و حرم آن حضرت دیگر جایی برای عرض اندام بنای دیگری نمی گذارد؛ بله بیت المقدس مقدس است اما نه در برابر امام رضا علیه السلام که صاحب و حقیقت بیت الله بوده و شرافت و حرمت حتی کعبه به اوست.