گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

بسم الله الرحمن الرحیم

سه ماه "می" (دستورات مرحوم حاج میرزا على قاضى (ره) در ماههاى رجب و شعبان و رمضان‏)

نگویمت که همه ساله می پرستی کن        سه ماه "می" خور و نه ماه پارسا باش

مرحوم حضرت علّامه آیة الله حاج سیّد محمّد حسین حسینى طهرانى أفاض الله علینا من برکات تربته، در سال آخر عمر شریف و با برکت خود در یکى از جلساتی که به مناسبت حلول ماه رجب تشکیل شده بود دستوراتی را براى خواصّ أصحاب خودشان بیان فرموده و ابراز داشتند: اصل این دستورات از جانب آیة الحقّ مرحوم آیة الله حاج میرزا على قاضى طباطبائى می باشد که به عمل و مداومت آن تأکید نمودند و مخصوصاً به طلّابى که با حضرتش مأنوس بودند، أمر کردند آنرا در دفتر خود ثبت نمایند.

علامه طهرانی می فرمودند: داب و روش اولیا و عرفای بالله بر این بوده که هر ساله نزدیک ماه رجب که می شد شاگردان و اصحاب خاص خود را جمع کرده و بر مخصوصا بر مراقبه در ماه رجب تاکید و دستوراتی را بیان می کردند.

در روایت هم هست که ابن عباس مى‏گوید: هرگاه ماه رجب فرا مى‏رسید، رسول الله صلی الله علیه و آله به مسلمانان دستور گِردهمآیى مى‏داد و عظمت این ماه را به آنان، تذکّر مى‏داد.

ایشان می فرمودند: روایتی که از رسول خدا صلی الله علیه و اله معروف است که فرمودند: إنّ لِلَّهِ تَعالَى فى أیّامِ دَهرِکُمْ نَفَحاتٍ، ألا فَتَعرَّضوا لها (خداى متعال یک اوقات خاصى را در طول مدت عمرتان خصوصیتى بخشیده است که او را از سایر آن ایام متمایز کرده، مواظب باشید که این اوقات و این خصوصیات را حفظ کنید و ضبط کنید و نگهدارى کنید و نگذارید که از دست برود ومبادا که غفلت کنید که آن از دست خواهد رفت.)، مربوط به ماه رجب بوده است. 

اینک متن عربى آن را با استفاده ترجمه و توضیح مختصری به علاقمندان و سالکان و مشتاقان راه خدا تقدیم مى نمائیم:

بسم الله الرحمن الرحیم

«أَلْحمدُ للهِ رَبِّ العالمین، وَ الصَلوة وَ السلامُ على الرَّسولِ الْمبینِ وَ وَزیرهِ الْوصىِّ الأَمین وَ أبْنآئهُما الْخلفاءِ الرَّاشدین وَ الذُّریَّة الطاهرین وَ الخَلَفَ الصالح وَ الماءِ الْمعین صَلّى اللهُ وَ سلّمَ علیهمْ أجْمَعینَ».

( حمد مختصّ ذات أقدس پروردگار عالمیان است. و صلوات و سلام خدا و فرشتگان مقرّب و همه جهانیان، بر فرستاده آشکار او، و بر وزیر و وصىّ أمین آنحضرت، أمیرالمؤمنین؛ و بر فرزندان آن دو بزرگوار که خلفاء راشدین و راه یافتگان و راهنمایان به حقّ و صراط مستقیم، و ذرّیه طاهرین آنان مى باشند باد. و درود و سلام بر خلف صالح و جانشین بحقّ و شایسته آنها باد که آب گوارا بر کام تشنه امّت و شیعیان مى باشند.)

تنبهْ فَقدْ وافَتکمُ الْأشهُرُ الْحرُمْ              تَیقظْ لکى تَزدادَ فى الزَّادِ وَ اغْتنمْ

(آگاه و متوجه باش! که ماههاى حرام (رجب و شعبان و رمضان که در نزد أهل عرفان ماههاى حرامند) از راه رسید؛ بیدار باش! تا اینکه براى مسافرت خویش توشه بردارى و این فرصت را از دست مده و غنیمت بشمار!.)

فقُمْ فى لیالیها وَ صُمْ منْ نهارها          لِشکْر إلهٍ تَم فِى لُطْفه وَ عَمّ

(شبهاى آن را به بیدارى و روزهاى آن را به روزه گرفتن سپرى نما، بشکرانه اینکه خداوند لطف خویش را عام و شامل همگان فرموده است!.)

«قالَ عَزَّ منْ قائلٍ: «وَ مَنْ یعتصِم بِالله فقَدْ هُدى إلَى صِراطٍ مستقیمٍ. (1)

( خداوند عزیز مى فرماید: «و هر کسى که اعتصام به خدا پیدا کند براستى در صراط مستقیم و راه راست هدایت شده است)

وَ قالَ: «وَ اسْتقمْ کَمآ أمرْتَ ..... (2)

( و نیز فرموده است «به آنچه که مأموریت یافتى پایدارى و استقامت نما!)

وَ قالَ جلَّ جلالُهُ العَظیمُ: «إنَّ الذین قالوا رَبُّنا اللهُ ثمَّ استَقَموا تتَنَزَّلُ علیْهمُ الملئکَة ... (3)

( و نیز پروردگار که داراى جلال و مجد و عظمت است مى فرماید: «براستى آن کسانیکه بدین معنى اقرار نمودند که: پروردگار ما «الله» است و پس از این اقرار و اعتراف، استقامت و پایدارى را پیشه خود ساختند، ملائکه پروردگار بر آنها فرود مى آیند ...)

«انتبهوا إخوانى الأعزَّة وَفقَکمُ اللهُ لطاعتِهِ، فَقَدْ دَخلنا فى حِمى الأشَهرِ الْحرُمِ، فَما أعظم نِعَم الْبارى علینا وَ أتَمَّ؟! فالْواجِبُ علینا قَبْلَ کُلِّ شىْ‏ءٍ التوبَة بشُروطها اللازمَة وَ صَلَواتُها الْمعْلُومَة ثُمَّ الاحتمآء مِنَ الکبائِرَ وَ الصَّغائِرِ بِقدْر القُوَّة.»

(هان اى برادران عزیز و گرامیم که خداى شما را در طاعت خود موفّق بدارد آگاه باشید! متوجه و هشیار باشید که ما در قرقگاه داخل شده ایم و همانگونه که در زمینهاى حرم باید از محرّمات اجتناب نمود و ارتکاب یک سلسله اعمالى که در حرم جرم نیست در آنجا جرم محسوب مى شود، در این ماهها هم که قرقگاه زمانى محسوب مى شود چنین است و باید با هشیارى و مواظبت در آن وارد شد، و به همان نحو که در قرقگاه مکانى که حرم است، انسان به کعبه نزدیک مى شود، در این ماهها هم که قرقگاه زمانى است، انسان به مقام قرب خداوند مى رسد. پس چقدر نعمتهاى پروردگار بر ما بزرگ و تمام است؟! و او هرگونه نعمتى را بر ما تمام نموده است؟!

پس حال که چنین است، قبل از هر چیز آنچه که بر ما واجب و لازم است، توبه ایست که داراى شرایط لازمه و نمازهاى معلومه است (مقصود همان دستور توبه ایست که رسول خدا صلى الله علیهِ وَ اله و سلم در ماه ذوالقعدة الحرام داده اند و در کتب ادعیه مثل «مفاتیح الجنان» آمده و چهار رکعت نماز دارد. (4)

و پس از توبه، واجب ترین چیز بر ما پرهیز از گناهان صغیره و کبیره است تا جائیکه توان و قدرت و استطاعت داریم!)

«فَلَیْلَة الجُمُعه أوْ یوْمُ الأحدِ تُصَلوُّنَ صَلوة التوبة لیلة الْجمعَة أوْ نهارِها؛ ثُمَّ تعیدُونها یوْمَ الأحَدِ فى الْیومِ الثانِى مِنَ الشَّهْرِ.ثُمَّ تلتزمونَ المراقَبَة الصَّغْرى وَ الکُبْرى وَ المُحاسَبَة وَ المُعاتَبَة بِما هُوَ أحْرى. فَإنَّ فیها تَذْکرة لِمَنْ أرادَ أن یَتَذَکَّرَ أوْ یَخْشى.»

( پس (اى برادران عزیر) دستور توبه را در شب جمعه اول ماه (رجب) یا روز جمعه؛ و یا روز یکشنبه آن، انجام داده نماز توبه را بخوانید؛ سپس آنها را در روز یکشنبه دوّم همان ماه تکرار و اعاده نمائید.

سپس ملتزم شوید به مراقبه، چه مراقبه صغرى (باز داشتن نفس از آنچه که خداوند بدان راضى نیست) و چه مراقبه کبرى (نگاه داشتن دل از آنچه محبوب نمى پسندد).

و نیز خود را وادار به محاسبه (حساب کشیدن از نفس) و معاتبه (سرزنش نمودن در صورت لغزش) و معاقبه (تنبیه نمودن نفس در صورت ارتکاب خلاف) به آن چیزى که شایسته و سزاوار است نمائید.

پس براستى هر کسى که در صدد متذکر شدن به ذکر حقّ و در مقام خشیت از ذات اقدس حضرت حقّ متعال بوده باشد مى تواند از راه مراقبه و محاسبه و معاتبه و معاقبه متذکر گردد!.)

«ثُمَّ اقْبَلوا بقلوبکُمْ وَ داوُوا أمراضَ ذُنوبکُمْ وَ هَوَّنُوا بالْإسْتغْفار خُطُوبَ عُیوبِکُمْ.وَ إیاکُمْ وَ هَتْکَ الْحرماتِ فَإنَّ مَنْ هَتَکَ وَ إنْ لَمْ یهتکِ الکریمُ علیِهِ فهُوَ مَهْتوکٌ.وَ أنّى یرْجى النزجاة لِقلبٍ ارتبکَتْ فیهِ الشُّکوکُ حتى یسلِکَ سَبیلَ المتقینَ وَ یَشْربَ منَ المآءِ الْمَعینِ مَعَ الْمُحسنین؟! وَ اللهُ الْمستعانُ على نَفْسى وَ أنْفسِکُمْ وَ هُوَ خیْرُ مُعینٍ».

(پس از این مرحله، با دلهاى خود بخداوند رو آورده، بیماریهاى گناهانتان را معالجه و مداوا نمائید و بوسیله استغفار، بزرگى و سنگینى عیوب خود را کاهش دهید. وبپرهیزید از اینکه حریم الهى را بشکنید و پرده هاى حجاب را بالا زده حرمت حرم را هتک نمائید! زیرا براستى چنین شخصى در نظام تکوین بى آبرو و مهتوک است گرچه خداوند کریم از روى کرمش، بحسب ظاهر آبروى او را حفظ نماید؛ و همین جزاى اوست و نیازى به مجازات پروردگار ندارد!.

و کجا امید نجات است براى دلى که شبهات وارد آن شده در او نفوذ نموده است؟! (یعنى یکى از واجبات و لوازم حتمیّه سلوک إلى الله، یقین داشتن به مبدأ و معاد و حقانیت طریق و شیخ و استاد است، و در صورت‏ پیدایش کمترین شک و تردیدى سالک خودبخود از حرکت باز مى ماند. بنابراین، محال است با وجود شک، سالک از مهلکه نجات پیدا نماید.) و چنین شخصى هرگز نمى تواند در راه متقین قدم بردارد؛ و هیچگاه قدرت ندارد به مقام محسنین راه یابد و با آنان از چشمه آب گوارا بنوشد.و خداوند تنها محلّ اتّکاى من و شما است و او بهترین یار و یاور مى باشد.)

واما دستورالعمل این سه ماه:

1- عَلیْکُمْ بالْفرائض فى أَحْسن أوقاتها وَ هى مَعَ نوافلها الإحْدَى وَ الخمْسین. فانْ لَمْ تتَمَکَّنُوا فبأرْبَعٍ وَ أرْبعینَ. وَ إنْ مَنعتکُمْ شواغِلُ الدُّنْیا، فَلا أقَلَّ مِنْ صلوة الْأوَّابین.

(بر شما باد به اینکه نمازهاى فریضه خود را با نوافل آن که مجموعاً پنجاه و یک رکعت است، در بهترین اوقاتشان انجام دهید؛ و اگر نتوانستید چهل و چهار رکعت (5) آنرا بجا بیاورید. چنانچه باز هم شواغل دنیا شما را بازداشت، حتماً نافله ظهر را که به او «صلوة أوّابین» مى گویند، انجام بدهید. و نماز ظهر را هم در وقت فضیلت انجام دهید که در قرآن بدان تأکید شده و مراد از صلوة وُسطى» همان نماز ظهر است.)

2- وَ أما نَوافلُ اللیْلِ فلا محیصَ منها عنْدَ المؤْمنین. وَ العجبُ ممَّنْ یَرومُ مرْتبة مِنَ الکَمالِ وَ هُوَ لا یَقُومُ اللیال! وَ ما سَمعنا أحَداً نالَ مرْتبة مِنهُ إلا بِقیامِها.»

(و امّا در مورد نافله شب بخصوص باید بدانید که: انجام دادن آن در نظر مؤمنین و سالکان حضرت معبود از واجبات است و هیچ چاره اى جز أتیان آن نیست! و تعجّب است از کسانى که قصد رسیدن به مرتبه اى از مراتب کمال را داشته ولى به قیام شب و انجام نوافل آن بى توجّه هستند!.و ما هیچگاه ندیده و نشنیده ایم که احدى به یک مرحله و مرتبه اى از کمال راه یافته باشد مگر بواسطه برپادارى نماز شب!)

3- وَ عَلیکُمْ بِقرائة الْقرآنِ الْکریم فى اللَیل بِالصوتِ الْحَسَنِ الْحزین، فهُوَ شرابُ الْمُؤمنین.

(بر شما باد به قرائت قرآن کریم در نافله هاى شب که انسان را حرکت داده، سیر او را سریع مى نماید وبراى او بسیار مفید است. تغنّى به قرآن، انسان را بخدا نزدیک مى کند! بخلاف غناى محرم که آدمى را به لهو مى کشاند. پس تا مى توانید در شبها قرائت قرآن کنید، چرا که قرائت قرآن شراب مؤمنین است.) (6)

4- وَ علیکُمْ بالتزام الْأوْراد الْمعْتادَة التى هى بید کُلِّ واحدٍ منْکُمْ. وَ السّجْدَة الْمَعهُودَة مِنْ 500 إلى 1000.»

(بر شما باد اینکه: به انجام دادن اوراد و أذکارى که هر یک از شما بعنوان دستور در دست دارید، ملتزم و متعهد باشید! (7) و بر شما باد به مداومت سجده یونسیّه و گفتن ذکر یونسیّه: «لا إلهَ إلا أنتَ سُبحانکَ إنى کُنْتُ مِن الظالمین (8)» در سجده از پانصد تا هزار مرتبه.)

5- وَ زیارَة المشْهد الْمعظَّم الْأعظم کُل یومٍ. وإتیانُ الْمساجدِ الْمعظَّمَة ما أمْکنَ. وَ کذا سائِرَ الْمساجدِ. فَإنَّ الْمُؤْمن فى الْمسجد کالسَّمَکة فى المآءِ.

(بر شما باد به زیارت مشهد اعظم، که مراد همان حرم مطهر امیرالمؤمنین و قبر نورانى آن بزرگوار است. و نیز سایر مشاهد مشرفه اهل البیت علیْهم السلام و مساجد معظمه مانند: مسجد الحرام، مسجد النبى، مسجد کوفه، مسجد سهله و بطور کلى هر مسجدى از مساجد! زیرا مؤمن در مسجد، همانند ماهى است در آب دریا!.) (9)

6- وَ لا تترُکوا بَعدَ الصلواتِ الْمفروضاتِ تسبیحة الصِّدیقة صلواتُ اللهِ علیها، فإنَّها مِنَ الذِّکْر الکبیر. وَ لا أقَلَّ فى کلِّ مَجْلِسٍ دوْرَة.»

(و هیچگاه پس از نمازهاى واجب خود، تسبیحات حضرت صدیقه صلَوات الله علیها را ترک ننمائید، زیرا این تسبیحات، یکى از انواع «ذکر کبیر» شمرده شده است.)

7- وَ مِنَ اللازمِ الْمُهمَّ الدُّعآءُ لفرجِ الْحجَّة صَلواتُ اللهِ عَلیهِ فى قُنوتِ الْوتر. بَل فى کُلِّ یومٍ و فى جمیع الدَّعوات.

(یکى از وظائف مهم و لازم براى سالک إلى الله، دعا براى فرج (10) حضرت حجّت صلوات الله علیه در قنوت «وَتْر» است. بلکه باید در هر روز و در همه اوقات و همه دعاها، براى فرج آن بزرگوار دعا نمود.)

8- وَ قراءة الْجامعة فى یومِ الجُمُعة أعْنى الجامعة الْمعروفَة الْمشروحَة.  (11)

(و یکى دیگر از وظائف لازم و مهم، قرائت زیارت جامعه، معروف به «جامعه کبیره» در روز جمعه است.)

9- وَ لا تَکونُ التلاؤَة أقلَّ مِنْ جزْءٍ.»

(لازم است که قرائت قرآن حتماً کمتر از یک جزء نباشد.)

10- وَ أکْثروا منْ زیارة الإخوان الأبرار؛ فإنهمْ الاخْوانُ فى الطریق وَ الرَّفیقُ فى المضیق.

(تا مى توانید بسیار به دیدار و زیارت برادران نیکوکار خود بشتابید، چرا که براستى آنها برادرانى هستند واقعى که در تمام مسیر، همراه انسانند و با رفاقت خویش، آدمى را از کریوه هاى نفس و تنگناها و عقبات آن عبور مى دهند!.)

11- وَ زیارة القبور فى النَّهار غبّاً وَ لا تزورُوا لیْلًا.

(به زیارت اهل قبور ملتزم باشید ولى نه بصورت مداوم و همه روزه (مثلًا در هفته، یک روز انجام بگیرد) و نباید زیارت قبور در شب واقع گردد.)

مَا لنا ..... وَ للدُّنْیا؟! قَدْ غرّتْنا! وَ شَغلتْنا وَ اسْتهوَتنا وَ لیْسَتْ لَنا!!.

فَطوبى لرجالٍ أبْدانُهمْ فى الناسوت وَ قلوبُهُمْ فى اللاهوتِ .... اولئک الأقلونَ عدَداً ...... وَ الأکْثرونَ مَدَداً ..... أقولُ ما تسْمعونَ. وَ أَسْتغفرُالله.»

(ما را با دنیا چه کار؟! براستى دنیا ما را فریب داده، به پستى و ذلّت کشانید! ما را از مقام عزت و رفعت پائین آورد! و دنیا پست تر از آنست که براى ما هدف قرار گیرد! پس آن را براى اهل دنیا واگذارید!!.

پس به به! خوشا بحال آن مردانى که بدنهاى آنان در این عالم خاکى است ولى قلوبشان در عالم لاهوت، یعنى در عالم احدیت و واحدیّت و عزّ پروردگار در پرواز مى باشد!. و این افراد، اگر چه از نظر تعداد بسیار کم هستند ولیکن از نظر قوّت و مدد و از جهت واقعیت و اصالت و حقیقت داراى اکثریت مى باشند.

من مى گویم آنچه را که شما مى شنوید و از ذات اقدس حضرت حق طلب مغفرت مى نمایم.1357 ه ق )(تمام شد دستورات مرحوم قاضی رحمة الله علیه)

آری، مرحوم علامه طهرانی رحمه الله علیه بعد از بیان این دستورات در حالیکه همه افراد حاضر از بیانات ایشان سرمست شده و حالت امید و شوق و رغبت و انتظار حلول ماه رجب در دل هایشان پدیدار گشته بود، فرمودند:

(این دستوراتى است که مرحوم قاضى به شاگردان خود داده است، و رفقا این دستورات را در این سه ماه انجام مى دهند؛ البته این اعمال را در حد امکان، هر کسى که نمى تواند هر روز را روزه بگیرد حتى الامکان 5 روز از رجب و 10 روز از شعبان را بگیرد، خلاصه بحسب ملاحظه مزاج و قوه و حال و استعداد بگیرد. (12) و قراءة القرآن در شب على حد قدره.اگر مى توانى نخواب و اگر کسى نمى تواند همه شب را نخوابد؟ صب باشد، صب یعنى جگر سوخته، بیدار خوابى کند، شب زود بخوابد و سعى کند بیدار خواب کند طورى که بدن استراحت خود را بگیرد.مرحوم قاضى اول شب مى خوابیدند بعد نماز مى خواندند و بعد مى خوابیدند و باز نماز مى خواندند، همینطور تا دو ساعت به اذان که دیگر نمى خوابیدند، مرحوم آخوند 3 ساعت به اذان صبح بیدار بودند، اگر نافله شب را بجا نیاورید فائده ندارد و عرفان معنى ندارد.

و در آخر هم فرمودند: خلاصه رفقا، عرفان به عمل است نه به گفتن!                                                      

(اللهم صل على محمد و على محمد)

تحقیق و تنظیم : شیخ محمد شاهرخ

پی نوشت ها:

(1)   ذیل آیه 101 از سوره آل عمران: 3.

(2)   قسمتى از آیه 15 از سوره الشورَى: 42.

(3)   صدر آیه 30 از سوره فصّلت: 41.

(4)   از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم روایت شده است که فرمود: مردم کدامیک از شما مى‏خواهید توبه کنید؟ راوى مى‏گوید: گفتیم: رسول خدا همه ما مى‏خواهیم توبه کنیم. حضرت فرمودند: غسل کرده، وضو گرفته و چهار رکعت نماز بجا آورید. در هر رکعت یک بار «فاتحة الکتاب»، سه بار«قل هو اللّه احد»و یک بار «معوذتین» (قل اعوذ برب الناس‏وقل اعوذ برب الفلق)بخوانید. آنگاه هفتاد بار استغفار نموده و در پایان«لا حول و لا قوّة إلا باللّه» بگویید. سپس بگویید:«یا عزیز یا غفّار اغفر لی ذنوبی و ذنوب جمیع المؤمنین و المؤمنات فإنّه لا یغفر الذّنوب إلا أنت» (اى عزیز اى بخشاینده گناهان من و گناهان تمام مردان و زنان مؤمن را ببخش که جز تو کسى گناهان را نمى‏بخشد). آنگاه فرمود: بنده‏اى از امت من چنین عملى را انجام نمى‏دهد، مگر این که از آسمان به او ندا مى‏رسد: بنده خدا عمل را از نو شروع کن که توبه تو قبول، و گناهانت بخشیده شد. فرشته دیگر از زیر عرش ندا مى‏کند: اى بنده مبارک باد بر تو و بر خانواده و خاندانت. منادى دیگرى صدا مى‏زند: در روز قیامت، دشمنانت را از تو راضى مى‏نمایند. فرشته دیگرى ندا مى‏کند: اى بنده با ایمان از دنیا مى‏روى دینت از تو گرفته نشده و قبر تو وسیع و نورانى خواهد شد. منادى دیگرى صدا مى‏زند: پدر و مادرت راضى مى‏شوند، گرچه خشمگین باشند، پدر و مادر، تو و خاندانت بخشیده شده و در دنیا و آخرت خوش رزق خواهى بود. جبرئیل ندا مى‏کند: من با فرشته مرگ پیش تو آمده و به او دستور مى‏دهم که با تو خوش رفتار بوده، بخاطر مرگ آسیبى به تو نرسانیده و بنرمى روح را از بدنت خارج نماید. گفتیم: رسول خدا اگر کسى در زمان دیگرى چنین بگوید چطور؟ فرمودند: چیزهایى را که گفتم براى او نیز خواهد بود. جبرئیل این مطالب را در شب معراج به من گفت. ( ترجمه‏المراقبات ص :  369 )

(5)   سالکان راه خدا باید توجه داشته باشند که قرآئت این یک جزء در هر روز غیر از آن دستور قرآئت قرآنی است که به صورت حزب در بین الطولعین دارند.

(6)   بدینصورت که چهار رکعت از عصر و دو رکعت از مغرب و «وُتَیره» که مجموعاً هفت رکعت مى باشد حذف شود. (این توضیح از مرحوم علّامه طهرانى روحى فداه است.)

(7)   مهمترین اذکاری که در بزرگان در این ماه به شاگردانشان دستور می دادند ذکر لا اله اله الله و ذکر یونسیه در حال سجده است

در روایت است که پیامبر صلی الله علیه و اله فرمودند: کسى که در ماه رجب هزار مرتبه "لا إِلَهَ إِلا اللهُ" بگوید خداوند عز و جل براى او صد هزار حسنه عطا کند و براى او صد شهر در بهشت بنا فرماید.

(8)   ذیل آیه 87، از سوره الْأنبیاء: 21.

(9)   منظور از مشاهد مشرفه اولا و در مرتبه اول زیارت معصومین علیهم السلام است که در روایات به سه زیارت در این ماه سفارش اکید شده است

اول : زیارت خانه خدا و بجا آوردن عمره رجبیه و زیارت پیامبر صلی الله علیه و اله

دوم: زیارت امام رضا علیه السلام که در ماه رجب معادل با چندین عمره مقبوله است در روایت است: «روایت میکند أبو على اشعرى از حَسن بن على کوفىّ از حسین بن سَیف از محمّد بن أسلم از محمّد بن سلیمان که گفت:

من از حضرت أبو جعفر امام محمّد تقىّ علیه السّلام پرسیدم راجع به مردى که حِجّة الإسلام خود را انجام داده بود متمتّعاً با عمره، یعنى حجّ تمتّع‏ بجاى آورده بود، و خداوند وى را کمک نموده بود تا اینکه آنها را صحیحاً بجاى آورد؛ و پس از آن به مدینه آمده بود و زیارت رسول اکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم را بجاى آورده بود، و سپس با معرفت به حقّ تو و به اینکه تو حجّت خداوند در روى زمین هستى و درِ خدا مى‏باشى که باید از آن در وارد شد، به سوى تو آمده بود و تو را زیارت نموده و بر تو سلام داده بود. و پس از آن به سوى حضرت أبا عبد الله الحسین صلوات الله علیه آمده و بر آنحضرت سلام داده، و سپس به بغداد رفته و بر حضرت أبو الحسن موسى علیه السّلام سلام داده و زیارت نموده، و پس از آن به سوى شهر خود مراجعت نموده است. اینک که موسم حجّ فرا رسیده است، او متمکّن از حجّ میباشد، بفرمائید: براى او با این کیفیّتى که ذکر شد که حِجّة الاسلام خود را انجام داده است، آیا باز حجّ بیت الله الحرام براى او أفضل است، یا اینکه به سوى خراسان برود و بر پدرت علىّ بن موسى علیهما السّلام سلام کند؟!

حضرت فرمود: نه! بلکه به خراسان رود و بر حضرت أبو الحسن علیه السّلام سلام کند البتّه آن افضل است؛ ولیکن باید زیارت و سلامش در ماه رجب باشد. و سزاوار نیست که زیارت آن حضرت را در امروز بجاى آورید؛ زیرا سلطان وقت این عمل را براى ما و براى شما قبیح و ناپسند مى‏شمرد.»

سوم : زیارت سید الشهداء؛ از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده است که: هر کس امام حسین علیه السلام را در روز اول رجب زیارت کند، خداوند او را بیامرزد. البته قابل ذکر است که زیارت از راه دور هم مورد قبول است؛ ان شاء الله.

(10)                       دعاى فرج در مفاتیح الجنان آمده است و با این جملات شروع مى شود:«إلهى عَظمَ الْبلاءُ وَ برح الْخفاءُ ...

(11)                       بزرگان می فرمودند چون دعاهای ماه رجب زیاد است بهتر است بعد از هر نماز یکی از دعا ها خوانده شود اما بهترین دعا همان دعایی است که از ناحیه مقدسه امام زمان ارواحنا له الفدا بیان شده است همان دعایی که با اللهم انی اسالک بجمیع مایدعوک به ولاة امرک شروع می شود

(12)                       یکی از دستورات اکید حضرت علامه طهرانی رضوان الله تعالی علیه روزه ماه رجب وشعبان بود

امام صادق علیه السلام فرمود: «وقتى که حضرت نوح علیه‏السلام سوار بر کشتى شد، اوّلین روز از ماهِ رجب بود، به همراهانش دستور داد که این روز را روزه بگیرند و سپس فرمود: روزه‏ى این روز تا سال آینده، روزه‏گیر را از آتش دور مى‏کند و فردى که هفت روز از این ماه را روزه بگیرد درهاى عذاب به روى او بسته مى‏شود.»

علامه طهرانی می فرمودند: اولیای خدا در سابق روزه این دو ماه را متصل به ماه مبارک رمضان می کردند اما ایشان به شاگردانشان می فرمودند رفقا در این امر نباید افراط کنند و باید جانب اعتدال و مواظبت بر مزاج را به نحو اکمل رعایت کنند تا بدن که از آن تعبیر به مرکب روح می کردند نیافتد و بتوان این بار را به منزل بکشد.

علامه بر اساس روایت ابن بابویه می فرمودند: به حد توان روزه بگیرید و کسانی هم که نمی توانند روزه بگیرند به حساب هر روز صد مرتبه این ذکر را بگویند: « سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِیلِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَنْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَکْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ  »