گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

بسم الله الرحمن الرحیم

آداب افطار

منبع: یادداشت هایی از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

پسندیده است که شخص روزه دار، هنگام افطار، روزه و عمل خود را ختم و مزین به آدابی نماید که اقتضای بندگی و عبودیت اوست.

کردم از عقل که بگو ایمان چیست؟                 عقل در گوش دلم گفت که ایمان ادب است

بخشی از آداب افطار از این قرار است:

اول : مقدم داشتن نماز

مستحب است ابتدا نماز مغرب خواند شود و بعد افطار گردد

امام صادق علیه السلام می فرمایند: مستحب است، روزه دار اگر توانایی دارد، ابتداء، قبل از افطار، نمازش را بخواند. (وسائل الشیعه، ج 10، ص 150)

البته این امر مقدس در دو جا استثنا شده است که بر هر دو مورد روایاتی از معصومین علیهم السلام، صراحت دارند.

اول: در جایی که انسان توانایی نداشته باشد

دوم : جایی که  کسانی بر سر سفره منتظر انسان باشند

دوم : دعای هنگام افطار
از مهمترین آداب افطار دعای مخصوص افطار است که : ألَّلهُمَّ لَکَ صُمتُ وَ عَلَى رِزقِکَ اَفطَرتُ وَ عَلیکَ تَوَکّلتُ

(خدایا براى تو روزه گرفتم و با روزى تو افطار مى کنم و بر تو توکل دارم.)

چقدر شیرین و پسندیده است که پدران و مادران این دعای مخصوص افطار را با صدای بلند بخوانند و از فرزندان خردسال خود بخواهند با آنها تکرار کنند که اثری مطلوب بر تربیت دینی فرزندان دارد.

امام رضا علیه السلام می فرمایند: هر کس هنگام افطارش، این دعا را بخواند، خداوند آنچه را از نقص و زیان، بر روزه اش وارد ساخته، می بخشاید. ( بحار الانوار ج 93 ص 312 )

البته دعاهای دیگری در این باب، در مفاتیح آمده است.
سوم : گفتن ذکر لا اله الا الله
در روایات ما بهترین ذکر و نورانی ترین و اثربخش ترین ذکر ذکر لا اله الا الله است و ذکر شریف صلوات در مرتبه بعد از این ذکر است.

امام صادق علیه السلام فرمودند: هر کس روزه خود را با کلام صالح و عمل صالح به پایان رساند، خداوند، روزه او را قبول می فرماید. گفته شد: ای پسر رسول خدا، کلام صالح چیست؟ فرمود: شهادت به کلمه لا اله الا الله و عمل صالح خارج کردن فطریه از مال خویش است. ( امالی صدوق 34 )

چهارم : افطار کردن با ...

الف : خرما
پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و سلم فرمودند: کسی که با خرمای حلال افطار کند، ثواب نماز وی، چهار صد برابر خواهد شد.
امام صادق علیه السلام فرمودند: پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله با اولین چیزی که افطار می فرمود، در زمانی که رطب یافت می شد، با رطب و در زمانی که خرما بود، با خرما. ( محاسن ص 531 )
نقل شده پیامبر صلی الله علیه و آله با خرما افطار می نمود و هرگاه شکر نیز می‌یافت، با آن افطار می‌کردند و نقل شده پیامبر صلی الله علیه وآله با شیرینی افطار می‌کرد و اگر چیز شیرینی نمی‌یافت، با آب گرم افطار می‌کردند.

ب : آب
امام صادق علیه السلام فرمود: افطار کردن با آب، گناه قلب را می شوید.
جابر بن عبدالله گوید: شنیدم امام باقر علیه السلام می فرمود: رسول خدا صلی الله علیه وآله  با دو سیاهی افطار می کرد، گفتم: رحمت خدا بر شما باد، آن دو چه بودند؟ فرمود: خرما و آب، کشمش (سیاه) و آب، و با همین دو چیز نیز سحری می خوردند.( وسائل الشیعه ج 10 ص  145 )
به همین جهت آب گرم با شکر یا نبات، توصیه می شود.
پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله فرمود: آب گرم کبد و معده انسان را پاک، و دهان را خوشبو می کند، دندانها و حدقه چشم را قوت می بخشد، دید چشم را زیاد و گناهان را می شوید، رگهای هیجان آور را تسکین می بخشد، و درد سر را از بین می برد. ( مکارم الاخلاق ص 27 )
چهارم :  خواندن سوره قدر هنگام افطار
امام زین العابدین علیه السلام فرمود: هر کس سوره قدر را هنگام افطار و سحرش (قبل از افطار و قبل از خوردن سحری) بخواند، بین سحر و افطار (یعنی هنگام روز) ثواب کسی را دارد که در راه خدا به شهادت رسد و در خون خود غوطه ور باشد. ( وسائل الشیعه ج 10  ص 149 )

ششم : گفتن بسم الله و دعا کردن
امام موسی بن جعفر علیه السلام از پدران بزرگوارش علیهم السلام نقل فرمود: برای روزه دار، هنگام افطارش، یک دعای مستجاب است. پس وقتی اولین لقمه را برداشتی، بگو: بسم الله یا واسع المغفره اغفر لی.
در جای دیگر می فرماید: هر کس موقع افطار کردن، بگوید: بسم الله الرحمن الرحیم، خداوند گناهان او را می آمرزد.
اللهم تقبل منا ...