گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

سلام علیکم جناب حجة الاسلام شاهرخ؛ ممکن است بفرمایید با توجه به سنت پیامبر اکرم و اهل بیت علیهم السلام و نظر حضرت علامه ، نحوه تهیه و پخت عقیقه به چه صورت باید باشد.!؟ چون بنده شنیده ام فقط باید با آب و نمک پخته شود. اگر به صورت آبگوشتی که امروزه مرسوم است تهیه شود اشکال دارد. پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

سلام علیکم جناب حجة الاسلام شاهرخ؛ ممکن است بفرمایید با توجه به سنت پیامبر اکرم و اهل بیت علیهم السلام و نظر حضرت علامه ، نحوه تهیه و پخت عقیقه به چه صورت باید باشد.!؟ چون بنده شنیده ام فقط باید با آب و نمک پخته شود. اگر به صورت آبگوشتی که امروزه مرسوم است تهیه شود اشکال دارد.

پاسخ از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

هو العلیم. علیکم السلام و رحمة الله؛ از سابق تحقیقی درباره عقیقه توسط حقیر شده بود لذا آن را به صورت جامعتر به صورتی که تمامی روایات باب عقیقه در کتب شیعه و بعضا کتب اهل تسنن دیده شد و به انضمام سیره سیدنا الاستاد حضرت علامه طهرانی اعلی الله مقامه با ذکر اسناد تقدیم می نمایم.

سنّت مؤکّدۀ عقیقه در اسلام

یکی از مستحبات هنگام تولد نوزاد در اسلام که بسیار هم بر آن سفارش و تاکید شده است عقیقه کردن است سنتی که باید گفت متاسفانه فراموش شده است در حالیکه امام صادق علیه السلام در رابطه با آن می فرمایند: «کُلُّ مَوْلُودٍ مُرْتَهَنٌ بِعَقِیقَتِهِ؛ هر مولودی در گرو عقیقه خود است.» (کافی، ج‏6، ص: 24).

به عبارت دیگر عقیقه نوعی بیمه عمر و سلامت فرزند است امری که بیش از هر چیز دغدغه والدین است که متاسفانه بی اطلاعی و بی تفاوتی بسیاری از والدین فرزندشان را از این حقّ و سنّت الهی محروم کرده است

متاسفانه برخی هنگام تولد قربانی می کنند اما نه به نیت عقیقه که به تصریح کلامی از امام صادق علیه السلام که می فرمایند: وَ الْعَقِیقَةُ أَوْجَبُ مِنَ الْأُضْحِیَّة، بسیار بهتر است که والدین قربانی فرزندشان را را به نیت عقیقه انجام دهند. (کافی، ج ‏6، ص: 25)

طبق روایات صحیحه، عقیقه مقدّم بر اسم گزاری فرزند است و مستحبّ است ابتدا در روز هفتم عقیقه کنند و بعد اسمی برای نوزاد انتخاب نمایند.

عقیقه در اصل به معنای پاره کردن و بریدن آمده است. از این رو، به موی سر نوزاد پس از ولادت از این جهت که طبق سنت تراشیده می شود "عقیقه" گویند و اطلاق آن به حیوانی که برای نوزاد قربانی می شود، از آن رو است که حلقوم آن شکافته و بریده می شود. (الحدائق الناضرة ج 25 ص 56)

مساله عقیقه در اسلام و نزد معصومین علیهم السلام چنان اهمیتی دارد که اولا از حقوق والدین بر فرزند شمرده شده و در برخی از روایات نسبت به کسانی که تموّل و تمکّن مالی دارند، تعبیر و تصریح به وجوب شده است که بر این اساس برخی از فقها در سابق حکم به وجوب عقیقه می دادند؛ (الانتصار فی انفرادات الإمامیة، ص 407)

از ابی بصیر است که می گوید از امام صادق علیه السلام درباره عقیقه سوال کردم که آیا واجب است؟ قَالَ: نَعَمْ وَاجِبَةٌ. حضرت فرمودند: بله واجب است. (کافی؛ ج‏6 ؛ ص25)

البته بعد از جمع بندی همه روایات بدست می آید که مراد از وجوب تاکید است که در نتیجه باید گفت: عقیقه از مستحبات بسیار مؤکّد در اسلام است.

ملکوت و اثر باطنی عقیقه و قربانی

عقیقه، علاوه بر اینکه شکرانه نعمتی است که خدا به انسان ارزانی داشته، دارای آثار جسمی و مخصوصا روحی بسیاری برای نوزاد است. به عبارت دیگر قربانی کردن اثر باطنی و ملکوت و نوری دارد که موجب طهارت نفس و در نتیجه تقرّب به خدای متعال و نیل به تقوا می شود که این تاثیر هم در سعادت دنیوی کودک اثر دارد و او را در پرتو خویش محافظت می کند و هم در قیامت؛ که این مطلب را از تأکیدهای فراوانی که در روایات (من لا یحضره الفقیه، ج‏3، ص: 484) بر عقیقه شده و همچنین کلمات بزرگان از اولیای الهی مخصوصا سیرۀ حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه، می توان بدست آورد.

ایشان درباره اثر باطنی قربانی هایی که در راه خدا داده می شود می فرمودند:

تمام این قربانی هایی که انسان انجام می دهد گرچه طبعا یک فوایدی مانند رسیدگی به فقرا و مستمندان و اطعام دارد، اما جان و روح و سرّ این آن پاکی و طهارتی است که انسان در اثر این عمل کسب می کند یعنی بر اثر قربانی انسان کسب طهارت می کند که آن طهارت بدرد انسان می خورد؛  خود قربانی و اطعام و ریختن خون حیوان و گوشت او را در راه خدا دادن، اینها همه اش مال این عالم است و لیکن روح و نتیجۀ این کار که آن تقوای مُکتسَب از این عمل است، او به سوی خدا می رود. (بخشی از سخنرانی های مرحوم علامه طهرانی به مناسبت عید سعید قربان)

حتی به تصریح روایات صدقه دادن قیمت حیوانی که می خواهند عقیقه کنند، جایگزین عقیقه نمی شود و از آن کفایت نمی کند؛ بلکه قید شده است حتی اگر کسی هنگام تولد نوزاد امکان عقیقه کردن ندارد صبر کند تا این قدرت را پیدا کند و آنگاه عقیقه کند حتی اگر این زمان قدری طولانی شود. (کافی، ج ‏6، ص: 25)

شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد ما می خواهیم عقیقه دهیم اما گوسفند عقیقه پیدا نکردیم آیا می توانیم پولش را صدقه دهیم؟ حضرت فرمودند: لَا، إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَ إِرَاقَةَ الدِّمَاءِ. اینکار را نکنید خدا دوست دارد که خونی ریخته شود و مجلس اطعام برقرار شود. (کافی، ج ‏6، ص: 25)

به این نکته باید دقت کرد که قربانی کردن به هر شکل و نیت اثری دارد که هیچ صدقه ای آن اثر را ندارد و کأنّ اصلا منظور از قربانی صدقه دادن و رساندن مقداری گوشت به نیازمندان نیست بر خلاف آنچه اکثریت مردم تصور می کنند، بلکه صرف خون ریختن و ذبح گوسفند یک اثری در عالم تکوین و نظالم تکاملی و تربیتی عالم توحید دارد که هیچ صدقه و انفاق و امر خیری جایگزین آن نمی شود حتی برای اموات مخصوصا بسیار سفارش شده که گوسفندی قربانی شود یعنی معلوم می شود همانطور که در برخی روایات ذکر شده قربانی کردن اثری در عالم برزخ و قیامت دارد که به این اثر در روایات درباره عقیقه تصریح شده است.

عقیقه قبل و بعد از اسلام

در روایات داریم که پیامبر صلی الله علیه و آله برای حسنین علیهما السلام خودشان با دست مبارک عقیقه کردند و بسیار بدان مقید بودند.

گرچه عقیقه پیش از اسلام نیز بوده، ولی از سنت های جاهلی نیست، بلکه از سنت های دینی و ابراهیمی است که به جای ذبح اسماعیل، خداوند قوچی را برای ابراهیم علیه السلام فرستاد و این یک سنت شد و به مرور زمان در جاهلیت تغییراتی پیدا کرد؛ زیرا از همان زمان مسئله ذبح حج گزاران در منا مطرح است و در روایتی وارد شده که عقیقه ساقط نمی شود، مگر اینکه کسی در حج ذبح کند. چنانچه وارد است که: حضرت ابو طالب علیه السلام در روز هفتم ولادت پیغمبر صلی الله علیه و آله، عقیقه ‏اى کرد، و خاندان خود را دعوت نمود، گفتند: این مهمانى براى چیست؟ فرمود: عقیقه براى احمد. پرسیدند: چرا نامش را احمد نهاده ‏اى؟ گفت چون اهل زمین و آسمان او را حمد و ثنا مى‏گویند. (مکارم الأخلاق، ترجمه میرباقرى، ج‏1، ص: 435)

حضرت ابوطالب همچنین این سنت را برای فرزندشان امیر مومنان علیه السلام انجام دادند که طبق روایات ده شتر را برای حضرت عقیقه کردند. («ینابیع المودة» ص 255)

همه ائمه اطهار علیهم السلام به سنت عقیقه ملتزم بودند و حتی برای فرزندان خود بیش از یک گوسفند عقیقه می کردند؛ طبق ابراهیم بن ادریس گویند: وَجَّه اِلَیَّ مَولایَ اَبُومُحمَّد... بِکَبشَینِ، وَ کَتَبَ: بِسمِ اللهِ الرَحمنِ الرَحیم عَقَّ هینَ الکَبشَن عَن مَولاک،وَ کُل هَنّاکَ الله،وَ اَطعِم اِخوانَکَ، فَفَعَلتُ. (حیاة الامام العسکری- ص 80)

مولای من امام حسن عسکری علیه السلام دو رأس گوسفند فرستاده و برایم نوشت:بسم الله الرحمن الرحیم،این دو گوسفند را برای مولای خود امام زمان عقیقه کن و از گوشتش بخور که گوارایت باد و به برادرانت نیز اطعام کن، من نیز چنین کردم.  

البته در روایات تصریح شده که کسی که توان مالی برای عقیقه ندارد این مستحب از او ساقط است. (کافی؛ ج‏ 6 ؛ ص26)

استحباب عقیقه در سنین بالا

ممکن است برخی از افراد والدینشان برایشان عقیقه نکرده باشند طبق روایات مستحب است که خودشان اقدام به این سنت موکد بنمایند.

شخصی به نام عمر بن یزید می گوید: خدمت امام صادق علیه السلام عرض کردم من نمی دانم که پدرم برایم عقیقه انجام داده یا نه؟ که حضرت در حالیکه در آن موقع دیگر پیر شده بودم به من فرمودند: خودت برای خودت عقیقه کن و بعد فرمودند: عقیقه از قربانی کردن بسیار بهتر است. (کافی، ج ‏6، ص: 25)

آداب و مستحبات و مکروهات عقیقه

عقیقه مستحباتی دارد که عبارتند از:

1.اصل عقیقه بر پدر نوزاد مستحب است و اگر او نتوانست یا نبود این امر بر دیگران مستحب است (وسائل‏الشیعة ج : 21 ص : 430)

2.عقیقه حتما باید یکی از انعام ثلاثة باشد؛ یعنی یا از جنس گوسفند باشد که البته بز نیز در این باب با گوسفند یک جنس حساب می شود. و یا از جنس گاو باشد و یا از جنس شتر که از برخی روایات استفاده می شود که ذبح گوسفند بهتر است.

3.در جمع بندی روایات به این نکته می رسیم که عقیقه هم برای پسر مستحب است هم دختر و فرقی در نر بودن و ماده بودن گوسفند نیست بلکه بهتر است عقیقه را از گوسفند نر انتخاب کرد (کافی؛ ج‏6 ؛ ص26)

4. مستحب است عقیقه در هفتمین روز ولادت باشد؛ ولی اگر با عذر یا بدون عذر از روز هفتم تأخیر افتاد، استحباب آن ساقط نمی شود، حتی اگر کودک بمیرد، باز هم مستحب است برای او عقیقه کنند. البته اگر قبل از ظهر روز هفتم بمیرد، استحباب عقیقه ساقط می شود. (کافی، ج ‏6، ص: 39) و اگر تا زمان بلوغ عقیقه نشد، مستحبّ است خودش برای خودش عقیقه کند. یعنی تا وقتی طفل بالغ نشده، استحباب و سنت بودن عقیقه برای پدر نوزاد است و پس از بلوغ، بر خود فرزند سنت و مستحب است که برای خودش عقیقه کند و باز هم اگر کسی برای خودش در تمام مدت زندگی عقیقه نکرد، مستحب است برای او پس از مُردنش عقیقه کنند.

5. مستحب است حیوانی که برای عقیقه درنظر می گیرند: حیوان سالم باشد و نقصی در بدنش نباشد، به عبارت بهتر مستحب است عقیقه واجد شرایط و صفات قربانی در عید قربان باشد؛ بنابراین اگر شتر است، سنش کمتر از پنج سال نباشد. اگر گاو است، کمتر از دو سال نباشد. اگر بز است، کمتر از یک سال کامل نباشد. اگر گوسفند است، کمتر از هفت ماه نباشد. امام صادق علیه السلام فرمودند: هر گوسفندی برای عقیقه کفایت می‌کند، منتها هر چه چاق ‌تر باشد بهتر است (کافی، ج 6، ص 30)

6. مستحب است هنگام کشتن عقیقه دعاهایی را که وارد شده است، بخوانند و از خداوند تعالی بخواهند که عقیقه را فدیه (فدایی) نوزاد قرار دهد؛ یعنی گوشت آن در مقابل گوشت کسی که عقیقه برای اوست، استخوان در مقابل استخوان، پوست در مقابل پوست و مو در مقابل مو باشد.

دعا هنگام سر بریدن عقیقه

امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی که اراده کردی عقیقه را ذبح کنی و سر ببری، می گویی: «یَا قَوْمِ إِنِّی بَرِیءٌ مِمَّا تُشْرِکُونَ إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلَاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیَایَ وَ مَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذَلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ اللَّهُمَّ مِنْکَ وَ لَکَ بِسْمِ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ مِنْ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ.» سپس مولود را نام می بری و حیوان را ذبح می کنی.

همچنین دعای دیگری از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود: هنگام ذبح عقیقه بگو: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ إِیمَاناً بِاللَّهِ وَ ثَنَاءً عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ الْعِصْمَةُ لِأَمْرِهِ وَ الشُّکْرُ لِرِزْقِهِ وَ الْمَعْرِفَةُ بِفَضْلِهِ عَلَیْنَا أَهْلَ الْبَیْتِ.» و اگر کودک پسر است بگو: «اللَّهُمَّ إِنَّکَ وَهَبْتَ لَنَا ذَکَراً وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِمَا وَهَبْتَ وَ مِنْکَ مَا أَعْطَیْتَ وَ کُلَّمَا [کُلَّ ما] صَنَعْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا عَلَی سُنَّتِکَ وَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ اخْسَأْ عَنَّا الشَّیْطَانَ الرَّجِیمَ لَکَ سُفِکَتِ الدِّمَاءُ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»

دعا هنگام سر بریدن

امام صادق علیه السلام فرمودند هنگامی که حیوان را سر بریدید، بگویید: «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مٰا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلٰاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیٰایَ وَ مَمٰاتِی لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِینَ لٰا شَرِیکَ لَهُ اللَّهُمَّ مِنْکَ وَ لَکَ اللَّهُمَّ هَذَا عَنْ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ. (الکافی، ج 6، ص 31)

دعای بعد از سر بریدن عقیقه

معروفترین دعا و بهترین دعا بعد از عقیقه که سیدنا الاستاد هم بر آن تاکید داشتند دعای ذیل است و اگر سایر دعاها ترک شد این دعا حتما خوانده شود که در این دعا لازم است اسم کودک و پدر آن ذکر شود

ابراهیم کرخی از امام صادق علیه السلام نقل کرده که آن حضرت فرمود: هنگامی که عقیقه کردی، بر عقیقه بگو: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ عَقِیقَةٌ عَنْ فُلَانٍ بنِ فُلَان، لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ وِقَاءً لآِلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله» (کافی ج ‏6، ص: 30)

7. مستحب است ران گوسفند و حیوان عقیقه شده یا یک چهارم آن را به قابله و کسی که نوزاد را به دنیا می آورد بدهند و اگر به قابله ندادند سهم مادر است که به هر کسی که خواست بدهد. (کافی، ج ‏6، ص: 29)

8. گوشت عقیقه را می توان به هر طریقی طبخ کرد و آن را اطعام نمود که در روایت معتبری از طریق مصرف کردن عقیقه از امام صادق علیه السلام سوال شد؟ که حضرت فرمودند: یُکْسَرُ عَظْمُهَا وَ یُقْطَعُ لَحْمُهَا وَ یُصْنَعُ بِهَا بَعْدَ الذَّبْحِ مَا شِئْتَ. (وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 424)

(استخوان ها را از مفصل جدا می کنی و بعد گوشت آن را قطعه قطعه می کنی آنگاه هر طور که خواستی آن را طبخ می کنی)

اما بر اساس روایتی که منسوب به امام رضا علیه السلام است، بهترین روش در مصرف عقیقه، طبخ آن به صورت آب و گوشت و نمک است که حضرت می فرمایند: أَنَّ أَفْضَلَ مَا یُطْبَخُ بِهِ مَاءٌ وَ مِلْحٌ.(من لا یحضره الفقیه، ج ‏3، ص: 486)  و اینکه عده ای از مومنان را که حداقل ده نفر باشند دعوت کرد و از آنها پذیرایی نمود. البته اگر طبخ عقیقه میسور و مقدور نبود می توان آن را خام بین مؤمنین که حداقل آنها دَه نفر باشد تقسیم کرد؛ البته تصریح است که هر چه تعداد مهمانان بیشتر باشد، بهتر است. (وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 421)

سیدنا الاستاد حضرت علامه طهرانی رحمة الله علیه به سنت عقیقه در همان روز هفتم بسیار مقیّد بودند و برای نوادگانشان این سنّت را انجام می دادند و رفقای سلوکی را دعوت می کردند و همان آبگوشت معمولی که گوشت و نخود و سیب زمینی و ادویه جات بود توسط رفقا و طلّاب طبخ می شد؛ به یاد دارم در أواخر فرمودند: سیرۀ پیامبر صلی الله علیه و آله این بوده که عقیقه را به صورت ساده و گوشت و نمک طبخ کنند که از آن به بعد عقیقه ها همانطور طبخ می شد.

البته همانطور که ذکر شد این مساله فقط در یک روایت آمده است چنانچه در کتاب من لا یحضر الفقیه به لفظ "رُوِیَ" ذکر شده که دلالت بر ضعف روایت دارد که نهایتا افضلیت از آن فهمیده می شود و البته کلام علامه را به عنوان عمل اصحاب که برای ما حجّت است را می توان مؤیّد بر آن دانست و از این طریق ضعف سند را جبران کرد و الا می شود گوشت عقیقه را به هر صورت حتی به صورت خورشت یا کباب هم طبخ کرد که حتی برخی از رفقا و شاگردان علامه اینگونه عمل می کردند و هیچ اشکالی هم ندارد که عرض شد این طریق مُصرَّح روایات هم هست چرا که اصل عقیقه است.

9. طبق تصریح روایات مستحب است عقیقه را به اهل ولایت و مومنان داد یعنی نیاز نیست به فقیر داد بلکه بهتر است به کسانی که اهل توحید و ولایت هستند و معروف به ایمان هستند داد چنانچه در روایت است که : وَ لَا یُعْطِیهَا إِلَّا لِأَهْلِ الْوَلَایَة یعنی اصلا عقیقه را به غیر اهل ولایت ندهید. (کافی، ج ‏6، ص: 32)

مسلّم است که نفوس کسانی که بر قربانی و مجلس إطعام و خیر مخصوصا عقیقه اجتماع می کنند یا گوشت عقیقه و قربانی بدستان می رسد، در ملکوت و نور و آثار ظاهری و باطنی آن بسیار موثر است که این معنا را هم از عمومات آیات و روایات می توان اثبات کرد و هم از روایات خاصّی که در این زمینه وارد شده است (کافی، ج ‏6، ص: 32)

همانطور که خواهد آمد مستحبّ است افرادی که بر سفرۀ عقیقه حاضر می شوند یا گوشت عقیقه بدستشان می رسد دعا کنند از این روی پر واضح است هر چه نفوس آنان طاهر و پاکتر باشد، اثر دعایشان و اجتماعشان بیشتر است!؛ به عبارت دیگر سهم قربانی آنگاه که در بدن مومن جای می گیرد اثرش بسیار بالاتر است و به طور کلی در مساله قربانی و حتی موارد مصرف انفاق اهل ولایت و معرفت مقدم بر فقیرند.

لذا بهتر است در دعوت برای عقیقه یا تقسیم آن کسانی را در نظر گرفت که اهل تقوا و خلوص و تقیّد به معارف و احکام شرع باشند که به مراتبِ آن افراد آثار عقیقه بیشتر و نورانی تر می گردد که مسلّم است بهترین مصداق برای این منظور، اهل سیر و سلوک و معرفت الی الله می باشند که حتی اگر انسان مجبور باشد عقیقه را برای نیل به این مقصود به دیگران و حتی شهر دیگری واگذار نماید بهتر است و سیره شاگردان علامه و تابعین ایشان هم بر همین امر استوار است.

10. بهتر آن است که اطعام و ولیمه کودک در روز باشد حال یا یک روز یا دو روز. امام باقر علیه السلام فرمود: الولیمة یوم او یومین‏؛ (وسائل الشیعه، ج 16، ص 456) اطعام در حد یک روز یا دو روز است. و سیره سیدنا الاستاد هم بر اطعام عقیقه در روز همین بود.

11. مستحب است کسانی که گوشت عقیقه را مصرف می کنند، پس از آن برای کودک دعا کنند که قطعا این دعا آنجا که برخاسته از نفوس اهل ایمان و صدق و معرفت الهی باشد بیشتر است.

اما اینکه در میان عوام گفته می شود که مستحبّ است استخوان های عقیقه را دفن کرد، هیچ سند و مدرکى در روایات ندارد. (جامع المسائل، ج 2، ص 389) و حتی صاحب جواهر از فقهای بزرگ در اینباره می فرماید: اما آنچه بین مردم عراق مشهور شده که پیچیدن استخوانهاى آن،در پارچه‏اى سپید و دفن کردن آن‏ مستحبّ است نصّى بر آن نیافتم،و اللّه العالم. (حلیه المتقین ، باب چهارم ، فصل نهم)

12. برای کسانی که تمکن مالی دارند مستحب است که برای هر فرزند بیش از یک گوسفند عقیقه کنند که مُحدّث نوری رحمه الله در کتاب وسائل بابی را به این عنوان اختصاص داده و روایات و شواهد متعدّدی را بیان کرده است. (وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 447)

مکروهات در عقیقه:

1.بسیار مکروه است که پدر و مادر از گوشت عقیقه میل کنند تا جایی که برخی از قدمای فقهاء چون شیخ طوسی رحمة الله علیه حکم به حرمت هم کردند؛ اما استنباط جامع از روایات باب عقیقه که فتوای مشهور فقهای شیعه است، کراهت تناول والدین از گوشت عقیقه است که فرمودند: وَ لَا یَأْکُلُ مِنْهُ الْأَبَوَانِ (بحارالانوار، ج‏101، ص 117) و همینطور کسانی که نان خور پدرِ نوزاد هستند (برادران و خواهرانی که در منزل هستند یا هر شخصی که در منزل پدر نوزاد زندگی می کند)، مکروه است که از گوشت عقیقه مصرف کنند البته این نهی در مورد مادر نوزاد بسیار شدیدتر است به طوریکه در روایت است که هر کسی از گوشت عقیقه تناول کند مگر مادر. (کافی، ج ‏6، ص: 32)

بخلاف علمای اهل تسنن که خوردن گوشت عقیقۀ فرزند را برای والدین جایز می دانند. (الشرح الکبیر، ج3، ص589)

پدربزرگ و مادربزرگ و اجداد در حکم والدین هستند لذا بهتر است ایشان هم از گوشت عقیقه مصرف نکنند.

سیدنا الاستاد می فرمودند: دلیل این نهی آنست که در واقع این عقیقه بجای نوزاد و فدیه او تلقّی می شود همانطور که در دعای عقیقه قید می شود که گوشت این عقیقه بجای این نوزاد و ... و خود ایشان به عنوان پدربزرگ از عقیقه نوادگانشان میل نمی کردند.

شیخ مفید علیه الرحمة در کتاب "مُقنِعه" مرقوم فرموده است که: و یکره لأبوی الصبی أن یأکل من عقیقته‏ لأنها قربة إلى الله تعالى جاریة مجرى الکفارات. (المقنعة، ص: 583)

2. مکروه است که استخوانهای عقیقه شکسته شود، بلکه بهتر است آنها را از یکدیگر از سر مفاصل جدا کنند؛ به گونه ای که استخوانها نشکند. (کافی، ج ‏6، ص: 29)

خرافات در قربانی و عقیقه

در برخی جاها مرسوم است که مقداری از خون قربانی را به سر کودک می مالند که امروزه این امر را بیشتر در قربانی کردن برای وسائلی از جمله مرکب و وسیله نقلیه می بینیم که این امر به تصریح روایات یک عمل خرافی و جاهلی بوده و به شدت در روایات از آن نهی شده است تا جایی که از این عمل تعبیر به شرک شده است.

شخصی از امام صادق علیه السلام در اینباره سوال کرد که حضرت فرمودند: ذَاکَ شِرْکٌ قُلْتُ سُبْحَانَ اللَّهِ شِرْکٌ فَقَالَ لِمَ لَمْ یَکُنْ ذَاکَ شِرْکاً فَإِنَّهُ کَانَ یُعْمَلُ فِی الْجَاهِلِیَّةِ وَ نُهِیَ عَنْهُ فِی الْإِسْلَامِ. (وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 429)

این عمل شرک است چرا شرک نباشد در حالیکه این یک عمل جاهلی بوده که اسلام آن را نهی کرده است.

خداوند ما را موفق به انجام دستورات دینی همانطور که هست بفرماید. الهی رب العالمین