گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

بسم الله الرّحمن الرّحیم‏

ملکوت روزه (بخش دوّم)

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون. ( سوره البقرة : آیه 183 )

( اى اهل ایمان، بر شما هم روزه واجب گردید چنان که امم گذشته را فرض شده بود، و این دستور براى آن است که پاک و پرهیزکار شوید.)

طبق آیه مبارکه باید روح و حقیقت روزه انسان را به مقام تقوى رهبرى کند؛ و براى حصول آن باید هفت امر را مراعات کرد که در قسمت قبل امر اول بیان شد.

دوّم: نگاهداشتن زبان از هر چه گفتنش شایسته نیست؛ مانند دروغ، غیبت، نمّامى، فحش، سبّ، جفا و تعدّى در گفتار، خودنمائى، مجادله و بطور کلّى هرزه‏گوئى یا سخنان بیهوده و لغو گفتن و یاوه ‏سرائى نمودن.

در ثواب الأعمالِ مرحوم صدوق رحمة الله علیه با إسناد خود روایت کرده است از رسول اکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم که:  

إنّه قالَ: ... مَنِ اغْتابَ مُسلِمًا بَطَلَ صَومُهُ و نُقِضَ وُضُوؤُهُ، فَإن ماتَ و هُوَ کَذلِکَ ماتَ و هُوَ مُستَحِلٌّ لِما حَرَّمَ اللهُ. (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 284 )

( کسى که غیبت مسلمانى را بکند روزه‏اش باطل خواهد شد و طهارتش زایل مى ‏شود. پس اگر در این حال از دنیا برود در حالى مى‏ میرد که محرّمات الهى را حلال شمرده است.)

گردش زبان، دل را به گردش در مى‏ آورد؛ اگر زبان به ذکر خدا مترنّم گردد، دل نیز در حرم خدا حرکت مى‏ کند، و اگر زبان به گناه حرکت کند، دل نیز در این مرتع شیطان جولان مى ‏کند. یک علّت مهم آشوب دلها همانا تکثیر در کلامها است؛ به روایت عامّه حضرت رسول صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمودند: لَولا تَمرِیجٌ فى قُلوبِکُم و تَکْثیرٌ فى کَلامِکُم لَرَأیتُم ما أرَى و لَسَمِعتُم ما أسمَعُ. ( تفسیر المیزان، ج 5، ص 270 )

( اگر نبود تشویش و اضطراب در قلوب و زیاده سخن گفتن شما، قطعاً مى ‏دیدید آنچه را من مى ‏بینم و مى ‏شنیدید آنچه را من مى ‏شنوم)

و چون دل در هیجان و آشوب درآمد، مانند آب موّاجى عکس خورشید و ماه در او منعکس نخواهد شد؛ به خلاف آنکه آرام گیرد و به ذکر خدا مطمئن گردد، در آنوقت جمال الهى در او تابیده متّصف به صفات الهى خواهد شد.

حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: إذا صُمتَ فَلْیَصُمْ سَمعُکَ و بَصَرُکَ و شَعرُکَ و جِلدُکَ، و عَدَّدَ أشیَاءَ غَیرَ هَذَا؛ و قالَ لا یَکُونُ یَومُ صَومِکَ کَیَومِ فِطرِکَ. (الکافى، ج 4، ص 87 )

(هرگاه اراده نمودى که روزه بگیرى باید گوش و چشم و مو و پوست بدنت نیز روزه‏دار باشند (و سپس حضرت چیزهاى دیگرى را نیز اضافه نمودند، و فرمودند: اینطور نباشد که فرقى بین روزه و افطار تو احساس نشود )

و در روایت دیگر حضرت باقر علیه السّلام فرمودند:

قالَ رَسولُ اللهِ صلّى الله علیه و آله و سلّم لِجابِرِ بنِ عَبدِاللهِ: یا جابِرُ! هَذا شَهرُ رَمَضانَ؛ مَن صامَ نَهارَهُ و قامَ وِردًا مِن لَیلِهِ و عَفَّ بَطنُهُ و فَرجُهُ و کَفَّ لِسانَهُ خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ کَخُروجِهِ مِنَ الشَّهرِ. فَقالَ جابِرٌ: یا رَسولَ اللهِ! ما أحسَنَ هَذَا الحَدِیثَ! فَقالَ رَسولُ اللهِ صلّى الله علیه و آله و سلّم: یا جابِرُ! و ما أشَدَّ هَذِهِ الشُّرُوطَ! (همان مصدر )

( پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم به جابر بن عبدالله انصارى فرمودند: اى جابر این ماه، ماه رمضان است. کسى که در روز این ماه روزه بدارد و پاسى از شب را به ذکر پروردگار و عبادت و قرائت قرآن بگذراند، و شکم خود را از غذاى حرام باز دارد و امیال جنسى را در موارد حرام بکار نگیرد و زبانش را در خلاف رضاى پروردگار بگردش نیاورد، از گناهان گذشته بیرون مى ‏آید همچنان که از ماه رمضان خارج خواهد شد.

جابر عرض کرد اى رسول خدا! عجب خبر بشارت دهنده‏اى به ما فرمودید، حضرت فرمودند: بلى ولیکن رعایت این شروط بسیار مهم و سخت است. )

حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: إنَّ الصِّیامَ لَیسَ مِنَ الطَّعامِ و الشَّرابِ وَحدَهُ؛ ثُمَّ قالَ: قالَتْ مَریَمُ: إنِّى نَذَرتُ لِلرَّحمنِ صَومًا، أى صَومًا صَمتًا (وَ فِى نُسخَة اخرَى أى صَمتًا)؛ فَإذا صُمتُم فَاحفَظُوا ألسِنَتَکُم و غُضُّوا أبصارَکُم و لا تَنازَعُوا و لا تَحاسَدوا. قالَ: و سَمِعَ رَسولُ اللهِ صلّى الله علیه و آله و سلّم امرَأة تَسُبُّ جارِیَة لَها و هى صائِمَة، فَدَعا رَسولُ اللهِ صلّى الله علیه و آله و سلّم بِطَعامٍ فَقالَ لَها: کُلِى! فَقالَتْ: إنِّى صائِمَة؛ فَقالَ: کَیفَ تَکُونِینَ صائِمَة و قَد سَبَبتِ جارِیَتَکِ؟! إنَّ الصَّومَ لَیسَ مِنَ الطَّعامِ و الشَّرابِ. قالَ: و قالَ أبُوعَبدِاللهِ علیه السّلام: إذا صُمتَ فَلْیَصُمْ سَمعُکَ و بَصَرُکَ مِنَ الحَرامِ و القَبِیحِ، و دَعِ المِرَاءَ و أذَى الخادِمِ، و لْیَکُنْ عَلَیکَ وَقارُ الصِّیامِ، و لا تَجعَلْ یَومَ صَومِکَ کَیَومِ فِطرِکَ. (همان مصدر )

( امساکِ در روزه منحصر به مأکولات و نوشیدنیها نیست. سپس حضرت فرمودند: حضرت مریم در خطاب به مردم فرمود: من نذر نموده‏ ام براى خدا روزه بدارم، یعنى روزه سکوت، (و در نسخه ‏اى دیگر کلمه روزه حذف شده است) پس هرگاه روزه گرفتید زبان خود را محفوظ بدارید و چشمان خود را از نگاه به نامحرم و آنچه خلاف رضاى خداست بپوشانید و با هم نزاع نکنید و به یکدیگر حسد نورزید. سپس حضرت فرمود: روزى رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم شنیدند، زنى در حال روزه به کنیز خود دشنام مى ‏دهد، حضرت غذائى را حاضر کردند و به آن زن فرمودند: از این غذا تناول کن. آن زن عرض کرد: من روزه دارم اى رسول خدا، حضرت فرمود: چگونه روزه دارى درحالیکه کنیز خود را دشنام مى ‏دهى، روزه فقط امساک از خوردنیها و نوشیدنیها نیست.

ونیز امام صادق علیه السّلام فرمودند: وقتى روزه داشتى گوش و چشم خود را از عمل حرام و زشت دور نگه‏دار و از جرّ و بحث کردن با مردم و اذیّت خادم خود بپرهیز، و حالت تو در روزه باید توأم با وقار و متانت بوده باشد و دو روزِ امساک و افطار تو یکسان نباشد. )

اللهم صل علی محمد و آل محمد

ادامه دارد ...