گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

همه انسان ها در بهتر بودن خود نیاز به آیین و برنامه و از مهمتر الگو دارند و حق ایشان است که الگوی آنان معصوم و عاری از هر خطائی باشد که این عالیترین احترام به شعور و حقوق انسانی است؛ از این روی الگویی را که خدا معرفی می نماید معصوم است، در این یادداشت برخی از الگوهای رفتاری امام رضا علیه السلام بیان شده است

بسم الله الرحمن الرحیم

حَدَّثَنَا الْحَاکِمُ أَبُو جَعْفَرِ بْنُ نُعَیْمِ بْنِ شَاذَانَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ:

مَا رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام جَفَا أَحَداً بِکَلِمَةٍ قَطُّ .

(هرگز ندیدم حضرت رضا علیه السّلام با کلامى در گفتارش به کسى جفا و یا درشتى کند)

وَ لَا رَأَیْتُهُ قَطَعَ عَلَى أَحَدٍ کَلَامَهُ حَتَّى یَفْرُغَ مِنْهُ .

(و هیچ گاه ندیدم سخن کسیرا قطع کند، صبر میکرد تا طرف سخنش تمام شود و بعد اگر لازم مى‏دید کلامى میگفت)

وَ مَا رَدَّ أَحَداً عَنْ حَاجَةٍ یَقْدِرُ عَلَیْهَا .

(و ندیدم کسى از او حاجتى بخواهد و مقدور آن حضرت باشد و ردّ کند)

وَ لَا مَدَّ رِجْلَهُ بَیْنَ یَدَیْ جَلِیسٍ لَهُ قَطُّ وَ لَا اتَّکَأَ بَیْنَ یَدَیْ جَلِیسٍ لَهُ قَطُّ .

(و هرگز نزد کسى پاى خود را دراز نمى‏کرد، و در برابر همنشین و جلیسى تکیه نمیداد)

وَ لَا رَأَیْتُهُ شَتَمَ أَحَداً مِنْ مَوَالِیهِ وَ مَمَالِیکِهِ قَطُّ .

(و هرگز ندیدم از خدمتکاران و کارگزاران خود کسى را بد بگوید و دشنام دهد)

وَ لَا رَأَیْتُهُ تَفَلَ وَ لَا رَأَیْتُهُ یُقَهْقِهُ فِی ضَحِکِهِ قَطُّ بَلْ کَانَ ضَحِکُهُ التَّبَسُّمُ .

(و همینطور ندیدم در پیش چشم کسى آب دهان بیندازد، و هرگز ندیدم در خندیدن قهقهه نماید، بلکه خنده‏اش تبسّم بود)

وَ کَانَ علیه السلام إِذَا خَلَا وَ نَصَبَ مَائِدَتَهُ أَجْلَسَ مَعَهُ عَلَى مَائِدَتِهِ مَمَالِیکَهُ وَ مَوَالِیَهُ حَتَّى الْبَوَّابَ السَّائِسَ .

(و چون خلوت میشد و سفره طعام براى او میگستردند همه غلامان و خدمتکاران را بر سر سفره میخواند، حتى دربان و آن کسی که مسئول رسیدگی به حیوانات بود)

وَ کَانَ علیه السلام قَلِیلَ النَّوْمِ بِاللَّیْلِ کَثِیرَ السَّهَرِ یُحْیِی أَکْثَرَ لَیَالِیهِ مِنْ أَوَّلِهَا إِلَى الصُّبْحِ .

(و امام رضا علیه السّلام بسیار کم خواب بود و بسیار بیدارى مى‏کشید، و بیشتر شب را با بیدارى بسر میبرد؛ از اوّل تا هنگام دمیدن صبح)

وَ کَانَ علیه السلام کَثِیرَ الصِّیَامِ فَلَا یَفُوتُهُ صِیَامُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ وَ یَقُولُ ذَلِکَ صَوْمُ الدَّهْرِ .

(و بسیار روزه میگرفت، و سه روز روزه هر ماه از وى فوت نمى‏شد و میفرمود: این روزه مانند روزه گرفتن همه سال است)

وَ کَانَ علیه السلام کَثِیرَ الْمَعْرُوفِ وَ الصَّدَقَةِ فِی السِّرِّ وَ أَکْثَرُ ذَلِکَ یَکُونُ مِنْهُ فِی اللَّیَالِی الْمُظْلِمَةِ فَمَنْ زَعَمَ أَنَّهُ رَأَى مِثْلَهُ فِی فَضْلِهِ فَلَا تُصَدِّقْه‏ .

(عیون أخبار الرضا علیه السلام ج‏2 ص 184)

11 ذی القعدة الحرام سنة 1431 هجری قمری