گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

26 تیر سالروز تأسیس نهاد شورای نگهبان است، نهادی که وظیفۀ نظارتی بر تصویب قوانین اسلامی مجلس شورا را عهده دار است؛ مرحوم عارف کامل حضرت علاّمه طهرانی قدّس الله نفسَه در تأالیفات نفیس و جامع خود به مسئولیّت خطیر و صلاحیّت این نهاد و چارچوب وظایف آن اشاره کردند که بسیار حائز دقّت و اهمیّت است

بسم الله الرحمن الرحیم

دیدگاه علاّمه طهرانی ره دربارۀ صلاحیّت و وظائف شورای نگهبان

منبع: ولایت فقیه در حکومت اسلام، تالیف علامه طهرانی ره، ج ۳، ص ۱۸۲

وظیفه شوراى نگهبان جعل قانون و حکم نیست؛ حکم از طرف مجلس (شواری اسلامی) صادر مى‌شود و وظیفه آنها کنترل حکم است، نه جعل آن.

فرق است بین حاکم، و آن کسى که در حکمِ حاکم نظر می کند که آیا مطابق با إسلام است یا خیر؟. حکم کردن کار أفرادى است که در مجلس مى ‌نشینند و بحث می کنند و قانون گذرانده، حکم را صادر می کنند؛ و أفراد شوراى نگهبان هیچ دخالتى در آن حکم ندارند؛ و حتّى به عنوان فرد واحد هم نمى ‌توانند حکمى که آنها صادر کرده‌ اند کم یا زیاد کنند و بگویند: آنجا أکثریّت‌ مثلًا سیصد نفر بود و حالا ما هم هفت نفر هستیم، می شود سیصد و هفت نفر. نه، سیصد و یک نفر هم حساب نمى ‌کنند؛ أصلًا حکم اینها لاحکم است. أعضاء شوراى نگهبان کنترل چى هستند؛ و حکمى را که از مجلس گذشت، از جهت مطابقت و عدم مطابقت با إسلام تطبیق می کنند و کار اینها هیچ ربطى به أصل حکم ندارد.

مثلًا اگر شما بخواهید با هواپیما به مشهد مسافرت کنید علل متعدّده ‌اى لازم است تا این مسافرت تحقّق پیدا کند: وجود هواپیما، بنزین، خلبان، پول شما، زحمت و مساعىِ مصروفه در این کار، بلیط گرفتن و أمثال ذلک.

أمّا وقتى می خواهید سوار هواپیما بشوید یکنفر بلیط شما را می گیرد و با خصوصیّات شما تطبیق مى ‌کند؛ این را می گویند کنترل چى. این شخص که شما را حرکت نداده است؛ حرکت و قوّه و شرائط، همه یک سلسله مقدّماتى است که انجام شده است. کنترل چى می گوید که: آیا شما همان زید هستى یا نه؟

کار شوراى نگهبان کنترل و تطبیق حکم است؛ یعنى این قانونى که مجلس تصویب کرده است آیا مطابق با شرع هست یا نه؟

مِنْ باب مثال: اگر قانونى مطابق با شرع بود، آیا اینها- در صورتى که طبق نظر شخصى خودشان إجراء آنرا مصلحت ندانند- می توانند بگویند: ما این قانون را إمضاء نمى ‌کنیم؟ نمی توانند بگویند! به ایشان اعتراض می شود: قانونِ إسلام است، چرا شما ردّ می کنید؟! اگر ردّ کنند خود آنها محکومند.

پس وظیفه آنها (أعضای شورای نگهبان) فقط دیدن و تطبیق کردن است و بیش از این وظیفه ‌اى ندارند؛ «حَکَمْتُ» (چنین حکم می کنم) و «مَا حَکَمْتُ» (و چنان حکم نمی کنیم) نمی توانند بگویند.

بنابراین، أفراد شوراى نگهبان در سلسلة آمریّت و حاکمیّت داخل نیستند. حاکم و آمر همان افراد مجلس (شورای اسلامی) مى ‌باشند، بِما هُمْ أفرادٌ (أعمّ از زن و مرد)