یکی از موضوعاتی که درباره عزاداری سید شهیدان حضرت اباعبد الله الحسین علیه السلام مورد بحث است پوشیدن لباس سیاه است ؛ این درحالی است که همگان بر اساس روایات صحیح اذعان دارند که پوشیدن لباس سیاه در غیر موارد ضرورت کراهت دارد، حال سوال این است که آیا این پوشش در عزای امام حسین علیه السلام سنّت است یا خیر؟ حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی به این پرسش پاسخ می دهند.
بسم الله الرحمن الرحیم
حکم پوشیدن لباس سیاه در عزای سید الشهداء علیه السلام
منبع: سلسله مقالات تالیف حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی
کراهت شدید لباس سیاه در روایات
امیر المومنین علیه السلام از پوشیدن لباس سیاه به شدت نهی می کردند و می فرمودند: لَا تَلْبَسُوا السَّوَادَ فَإِنَّهُ لِبَاسُ فِرْعَوْن (وسائلالشیعة ج : 4 ص : 382)
(لباس سیاه نپوشید چرا که لباس فرعون است) و این به لحاظ اثری است در این رنگ که موجب نوعی تفاخر به حساب می آید.
انس اجنه به لباس سیاه
مرحوم علامه طهرانی رضوان الله علیه می فرمودند: جن به لباس سیاه علاقمند است؛ و لذا کراهت شدید دارد که انسان لباس سیاه در بر کند. لباس سیاه لباس اهل جهنّم است و مستحبّ است که انسان لباس سفید بپوشد، لباس سفید لباس فرشتگان است (معاد شناسى، ج3، ص: 137)
لباس سیاه لباس اهل جهنم است
رنگ سیاه یادآور غم و غصه است و تمامی روانشناسان بر آن اتفاق دارند و خود ما در عالم شهود و خارج اینطور هستیم که وقتی به رنگ سفید و روشنی برخورد می کنیم حالت انبساط و سرور در قلبمان پیدا می شود و بالعکس وقتی با رنگ سیاه مواجه می شویم یک حالت قبض و گرفتگی در باطن حاصل می گردد.
بر اساس روایات رنگ سیاه لباس شیاطین و اهل جهنم است بخلاف لباس هایی با رنگ های سفید و روشن و بسیار موجب کدورت و ظلمت نفس است.
امام صادق علیه السلام دراینباره می فرمودند: أَوْحَى اللَّهُ إِلَى نَبِیٍّ مِنْ أَنْبِیَائِهِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِی وَ لَا تَطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِی وَ لَا تَسْلُکُوا مَسَالِکَ أَعْدَائِی فَتَکُونُوا أَعْدَائِی کَمَا هُمْ أَعْدَائِ (وسائلالشیعة ج : 4 ص : 38)
(خدای متعال به یکی از انبیائش وحی فرمود که به مومنان بگو لباس دشمنان مرا نپوشند و از غذاهایی که آنان مصرف می کنند مصرف نکنند و به شکل آنان زندگی نکنند که در اینصورت اینها هم دشمنان من می شوند همانطور که آنان دشمنان من هستند)
در جای دیگری امام صادق علیه السلام تصریح دارند که: أَنَّهُ لِبَاسُ أَهْلِ النَّار؛ (وسائ لالشیعة ج : 4 ص : 38)
(من می دانم که لباس سیاه لباس اهل جهنم است)
استثنائات پوشیدن لباس سیاه
با توجه به روایات اینطور نتیجه گیری می شود که استفاده از رنگ سیاه به عنوان لباس و پوشش مکروه است و در روایات از آن نهی شده است و فقط دو استثناء دارد:
اول: عدم کراهت لباس سیاه در کفش و عمامه و عبا و چادر
پوشیدن لباس سیاه مکروه است مگر در کفش و عمامه و عبا برای مردان و حجاب برای زنان
مستند این استثناء روایاتی است که در این باب وارد است که فقط به یک مورد اشاره می شود:
امام صادق علیه السلام می فرماید: یُکْرَهُ السَّوَادُ إِلَّا فِی ثَلَاثَةٍ الْخُفِّ وَ الْعِمَامَةِ وَ الْکِسَاءِ (وسائل الشیعة ج : 4 ص : 382)
(پوشیدن لباس سیاه مکروه است، مگر در سه مورد: کفش سیاه، عمامه سیاه و عبا یا قبای سیاه که این مورد شامل حجاب زنان نیز می شود)
نظر علامه طهرانی درباره استثناء اول
البته مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:
اینکه در روایات وارد است که لباس سیاه مطلقاً مکروه است مگر در عمامه و عبا و کفش، از باب ضرورت و در خصوص عمامه از لحاظ تقیّه است، و گرنه مطلقات کراهت لُبسِ سَوَاد (سیاه پوشیدن) به حال خود باقى است، و استحباب سفید پوشیدن حتّى در عمامه و عَبا و نعال به طور إطلاق، دلیل بر عدم رضایت اولیّه شارع بر لُبس سواد حتّى در حال ضرورت است. فلهذا مستحب است که جمیع نمازگزاران حتّى سادات و علویّین در حال نماز عمامه سفید بر سر ببندند؛ غایةالأمر براى حفظ نسب، حفظ شعار سبز مطلوب، و امّا شعار سیاه که لباس فرعون و لباس اهل جهنّم است و از مختصّات حکّام جائر و غاصبین خلافت، از بنىعبّاس است، اصلًا مجوّز ندارد.
(مطلع انوار، ج10، ص: 484)
دوم: عدم کراهت لباس سیاه در عزای سیدالشهداء علیه السلام
پوشیدن لباس سیاه مکروه است مگر در عزاداری سیدالشهداء علیه السلام که برای مرد و زن، اشکالی ندارد.
نظر مرحوم علامه طهرانی درباره استثناء دوم
مرحوم علامه طهرانی دراینباره می فرمودند: حتی در مورد عزای امام حسین علیه السلام دلیل خاصی بر استحباب و یا حتی عدم کراهت پوشیدن لباس سیاه نداریم گرچه می فرمودند: این مصیبت آنقدر عظیم است که می توان گفت پوشیدن لباس سیاه برای امام حسین علیه السلام کراهتش برداشته شده است نه اینکه مستحبّ است.
اشکال نداشتن لباس سیاه براى سیّدالشّهداء دلیلى بر رجحان آن نیست.
به عبارت بهتر عدم کراهت پوشیدن لباس سیاه در عزای امام حسین علیه السلام هیچ دلیلی بر رجحان آن نیست بلکه سیره بزرگان از اولیای الهی حتی در عزای امام حسین علیه السلام پوشیدن لباس سیاه نبوده است.
پوشیدن لباس سیاه در عزا از رسوم قبل از اسلام بوده است
علامه طهرانی می فرمودند: سیره ای که میان برخی از اصحاب و شیعیان در گذشته و امروزه متداول است مبتنی بر دستورات شرع نبوده و از ترغیب معصومین علیهم السلام نشأت نگرفته است بلکه بر اساس پیروی از آداب و رسوم غیراسلامی و سنت عرب قبل از اسلام انجام میشده که در اسلام از این سنت نهی شده و لذا این سیره نمیتواند کاشف از حکم شرع باشد.
انسان باید در همه امور از سنت رسول خدا و اهل بیت آن حضرت علیهم السلام تبعیت کند و در هیچ امری بر آنان سبقت نگیرد. وقتی خود آن بزرگواران از رنگ سیاه نهی فرموده اند و از ایشان در غیر از عبا و عمامه و کفش ترخیصی نرسیده است، چرا ما برای اظهار حزن و عزا از این نشانه و علامت عزا استفاده کنیم که مرضی نظر آن حضرات نبوده است؟
البته روایاتی درباره پوشیدن ائمه اطهار علیهم السلام نقل شده که مورد وثوق نیست
لباس عزای معصومین، لباس روشن هم نباشد
اینکه گفته شد پوشیدن لباس سیاه در عزای معصومین سلام الله علیهم کراهت دارد و فقط در عزای امام حسین علیه السلام کراهتش برداشته شده بدین معنا نیست که حالا انسان لباس های رنگارنگ و روشن بپوشد
سیره بزرگان از جمله مرحوم علامه طهرانی اینطور بود که حتی در عزای امام حسین علیه السلام سیاه نمی پوشیدند بلکه یک عبا با رنگ تیره مانند قهوه ای یا خاکستری مى پوشیدند و حتى منع مى کردند از اینکه لباسهاى شاد پوشیده بشود،
بیشتر لباس های پیامبر سفید بوده است
طبق اخبار موثق یشتر جامه‌هاى پیامبر صلی الله علیه و آله سفید بود و میِ فرمود: البسوها احیاکم و کفنوا فیها موتاکم ،(محجة البیضاء، ج 4، ص 140.)
لباس سیاه در منظر مرحوم قاضی
مرحوم قوچانى میفرمودند: مرحوم قاضى همیشه لباس سفید رنگ مىپوشیدند و به شاگردان خود نیز توصیه مینمودند تا لباس سیاه نپوشند. یکروز که خدمتشان رسیدم در تن من قباى قهوهاى رنگ بود. فرمودند: چرا لباس سیاه پوشیده اى؟! عرض کردم: اینکه سیاه نیست. با تندى فرمودند: سیاه نیست؟! (جنگ های خطی مرحوم علامه طهرانی، جنگ 18 صفحه 159)
نظر مؤلف در پوشیدن لباس سیاه
در یک جمع بندی می توان به این نتیجه دست پیدا کرد که پوشیدن لباس سیاه کراهت شدید دارد و تنها در دو مورد استثنا شده و تنها کراهت آن مرفوع است اما رحجانی ندارد:
اول: در کفش و عبا و عمامه که حتی اگر تقیه هم باشد به دلیل عرف متشرعه و سیره اهل شرع در زمان غیبت کراهت آن برداشته شده است
دوم: در عزای سید و سالار شهیدان حضرت اباعبد الله الحسین علیه السلام در روز عاشورا
اللهم صل علی محمد و آل محمد