یکى از مظاهر نبوغ علمى امام جعفر صادق علیه السلام، توصیه او به مادران است به اینکه کودکان شیرخوار را در طرف چپ خود بخوابانند. حکمت این توصیه را در ادامه مطلب ملاحظه نمایید
بسم الله الرحمن الرحیم
توصیه امام صادق علیه السلام به خوابانیدن نوزاد در طرف چپ مادر
منبع: کتاب امام شناسی، تالیف علامه طهرانی ج 17 ص 165
یکى از مظاهر نبوغ علمى امام جعفر صادق علیه السلام، توصیه او به مادران است به اینکه کودکان شیرخوار را در طرف چپ خود بخوابانند.
این توصیه قرنها چون یک سفارش زاید یا بى مورد جلوه مىکرد. علَّتش این بود که هیچ کس به فایده این سفارش پى نمىبرد و بعضى هم بکار بستن این سفارش را خطرناک مىدانستند و فکر مىکردند که اگر طفل شیرخوار در طرف چپ مادر خوابانیده شود ممکن است که مادر هنگام خواب بغلطد و طفل را زیر تنه خود خفه کند
از محمَّد بن ادریس شافعى که در سال 150 هجرى و دو سال بعد از رحلت امام صادق علیه السلام در غزّه متولّد شد و در سال 199 هجرى در قاهره زندگى را بدرود گفت، پرسیدند: که آیا مادر طفل شیرخوار را باید در طرف راست خود بخواباند یا در طرف چپ؟
وى جواب داد: بین چپ و راست تفاوتى وجود ندارد، و مادر مىتواند طفل را در هر طرف خود که راحت تراست بخواباند.
گاهى هم سفارش امام صادق علیه السلام را که فرموده بود کودک را در سمت چپ مادر بخوابانند، مغایر با عقل سلیم مىدانستند، چون از نظر آنها راست بیش از چپ احترام داشت و فکر مىکردند که مادر بایستى طفل را در طرف راست خود بخواباند تا اینکه کودک از کرامت راست برخوردار شود.
نه کسى در شرق براى این توصیه امام صادق علیه السلام قائل به ارزش شد نه در غرب و حتّى در دوره تجدّد که دانشمندان با دیده انتقاد هر موضوع علمى را مورد توجّه قرار دادند کسى براى گفته ی حضرت قائل به اهمیّت نگردید، و در صدد بر نیامد بفهمد که آیا آن گفته، از نظر علمى ارزش و فائده دارد یا نه؟
قرون شانزدهم و هفدهم و هیجدهم میلادى که قرون دوره تجدّد بود گذشت و قرن نوزدهم میلادى فرارسید و در نیمه دوم آن قرن، دانشگاه «کورنیل» در آمریکا ساخته شد و شروع به کار کرد.
عزرا کورنیل، بانى دانشگاه کورنیل که دوران شیرخوارگى و کودکى بسیار سخت را گذرانیده بود تصمیم گرفت که در آن دانشگاه یک انستیتوى مخصوص تحقیق در نوزادان و کودکان شیرخوار را به وجود بیاورد.
این انستیتو در اوَّلین سال شروع به تدریس از طرف دانشگاه کورنیل به وجود آمد و منضمّ به دانشکده پزشکى گردید و اینک متجاوز از یک قرن است که به تحقیق در مورد نوزادان و کودکان شیرخوار ادامه مىدهد.
در مسائل مربوط به نوزادان و کودکان شیرخوار چیزى وجود ندارد که مورد تحقیق این مؤسّسه قرار نگرفته باشد، و در جهان هیچ مرکز علمى از لحاظ داشتن اطلاعات راجع به نوزادان و کودکان شیرخوار به پاى این مرکز نمىرسد.
محال است که یک موضوع مربوط به نوزادان و کودکان شیرخوار وجود داشته باشد و این مؤسّسه راجع به آن تحقیق نکند حتّى تابلوهائى که شکل نوزادان و کودکان شیرخوار روى آنها کشیده شده، مورد تحقیق این مؤسّسه قرار گرفته است.
در نیمه اول این قرن (قرن بیستم) محقِّقین این مؤسّسه تابلوهاى مربوط به نوزادان را در موزههاى دنیا از نظر گذرانیدند و از 466 تابلو که در موزههاى معروف جهان در نظرشان رسید دیدند که اکثریّت با تابلوهائى است که در آنها مادران، کودک خود را در طرف چپ بغل گرفتهاند. در 373 تابلو، مادران کودک را در طرف چپ در بغل داشتند و در 93 تابلو در طرف راست.
بنابر این در هشتاد درصد از تابلوها که در موزههاى معروف به نظر رسید مادران کودکان را در طرف چپ بغل گرفته بودند.
در ایالت نیویورک چند زایشگاه وابسته به مرکز تحقیق مربوط به نوزادان و شیرخواران دانشگاه کورنیل است و دکترهائى که در آن زایشگاه کار مىکنند نتیجه مطالعات و معاینات خود را براى مرکز تحقیق مربوط به نوزادان و شیرخواران مىفرستند.
از گزارشهائى که در طىّ یک مدّت طولانى از طرف آن دکترها به مرکز تحقیق مىرسد این نتیجه به دست مىآید که در روزهاى اوَّل بعد از تولّد، وقتى نوزاد در طرف چپ مادر مىخوابد آسودهتر از آن است که در طرف راست بخوابد. و اگر آنها را در طرف راست مادر بخوابانند در فواصل نزدیک از خواب بیدار مىشوند و شیون مىکنند.
محققین مرکز تحقیق، مطالعات خود را منحصر به نژاد سفید پوست آمریکایى نکردند بلکه در صدد برآمدند بدانند که آیا در نژادهاى سیاه و زرد نیز این موضوع صدق دارد یا نه؟
بعد از یک دوره طولانى تحقیق در نژادهاى دیگر، متوجه شدند که این موضوع در تمام اقوام صدق مىکند و در همه جا نوزادان بخصوص در روزهاى اول تولد اگر در طرف چپ مادر بخوابند آرامتر از آن هستند که در طرف راست مادر به خواب بروند، و این واقعیت اختصاص به نژاد سفید پوست ندارد و یک واقعیت جهانى است.
مرکز تحقیق دانشگاه کورنیل بدون انقطاع این موضوع را مورد مطالعه قرار مىداد. ساعت ها شکم زن باردار از طرف پزشکان مرکز تحقیق به وسیله اشعه مجهول مورد معاینه قرار مىگرفت تا اینکه جنین را در شکم مادر ببینند. اما از دیدن جنین چیزى بر اطلاعاتشان افزوده نمىشد تا اینکه «هولوگرافى» اختراع گردید.
هولوگرافى به معنى ساده آن یعنى عکس بردارى از اشیاء خیلى ریز، و عکس بردارى سه بعدى. و امروزه به وسیله هولوگرافى نه فقط از اشیاء خیلى ریز عکس بر مىدارند، بلکه از صدا هم عکس بردارى مىشود و امواج صدا روى فیلم عکّاسى به شکل دائرهها و بیضىهاى منظّم به چشم مىرسد، و قدرت هولوگرافى براى عکس بردارى از اشیاء ریز به قدرى است که یک گلبول سفید یا قرمز را که در خون است به اندازه یک فیل نشان مىدهد.
بعد از اختراع هولوگرافى، پزشکان مرکز تحقیق در صدد برآمدند که با هولوگرافى و در حالى که اشعه مجهول جنین را در شکم مادر روشن کرده از آن عکس بردارند و آن وقت دیدند که امواج صداى ضربان قلب مادر که در تمام بدن پخش مىشود به گوش جنین مىرسد.
بعد از این مرحله و براى وقوف بیشتر لازم بود که بدانند توقف ضربان قلب مادر، آیا در جنین عکس العمل به وجود مىآورد یا نه؟
چون نمىتوانستند قلب مادر را متوقف کنند زیرا سبب هلاک آنها مىشد، تحقیق را در جانوران پستاندار ادامه دادند و هر بار که قلب جانورى را که جنین در زهدان داشت متوقف کردند، دیدند که در جنین واکنش به وجود آمد.
آزمایشهاى مکرَّر در مورد چند نوع پستاندار ثابت کرد که وقتى ضربان قلب مادر متوقّف مىشود در جنین واکنش به وجود مىآید، و بعد از مرگ مادر جنین هم به هلاکت مىرسد، براى اینکه جنین از خون قلب مادر که به وسیله شریان بزرگ موسوم به «آئورت» برایش فرستاده مىشود تغذیه مىنماید و وقتى قلب مادر متوقّف گردید غذا به جنین نمىرسد و هلاک مىشود.
بعد از آزمایشهاى متعدّد، دانشمندان مرکز تحقیق دانشگاه کورنیل دانستند که طفل در شکم مادر، نه فقط عادت به شنیدن ضربان قلب او مىکند، بلکه آن ضربان به حیات وى نیز وابستگى دارد، و هر گاه ضربان ادامه نیابد طفل در شکم مادر از گرسنگى مىمیرد.
عادتى که جنین قبل از تولّد به شنیدن صداى ضربان قلب مادر دارد طورى در وى نافذ مىشود که بعد از تولّد هم اگر صداىِ قَرعههاى قلب مادر را نشنود احساس اضطراب مىنماید، و هوش کودک نوزاد به خوبى صداى قرعههاى قلب مادر را تشخیص مىدهد، و به همین جهت وقتى نوزاد در طرف چپ مادر قرار بگیرد چون صداى قَرعههاى قلبش را مىشنود آرام مىگیرد لیکن در طرف راست چون آن صداها به گوشش نمىرسد مضطرب مىشود.
اگر بانى دانشگاه کورنیل یک مرکز تحقیق راجع به نوزادان و شیرخواران در آن دانشگاه به وجود نمىآورد و آن مرکز به طور مستمر راجع به نوزادان و شیرخواران تحقیق نمىکرد معلوم نمىشد، فرموده ی « امام جعفر صادق علیه السلام » که به مادران توصیه کرد که فرزندان شیرخوار را در طرف چپ خود قرار بدهند و بخوابانند مبتنى بر چه مصلحت و فائده مىباشد.
امروزه در تمام شیرخوارگاههاى وابسته به مرکز تحقیق دانشگاه کورنیل در اطاقى که نوزادان خوابیدهاند دستگاهى است که صداى قرعات قلب مادر را به وجود مىآورد و در تختخواب هر نوزاد یک گوشى مىباشد که قَرعات مصنوعى قلب مادر را به گوش کودک مىرساند. قلب انسان بالغ، زن یا مرد به طور عادى در هر دقیقه 72 بار مىطپد.
در شیرخوارگاههائى که وابسته به مرکز تحقیق دانشگاه کورنیل مىباشد بارها آزمودهاند که اگر شماره قَرعات مصنوعى قلب مادر در هر دقیقه یکصد و ده یا یکصد و بیست قرعه بشود، صداى شیون تمام کودکان که در یک اطاق هستند به گوش مىرسد، و بایستى شماره قرعات مصنوعى قلب مادر در هر دقیقه 72 قرعه باشد تا اینکه کودکان مضطرب نشوند و به شیون در نیایند.
در شیرخوارگاههاى وابسته به مرکز تحقیق، چند بار این آزمایش را کردهاند. عدّهاى از نوزادان را در اطاقى قرار دادهاند که در آنجا صداى قرعات مصنوعى قلب مادر به گوش کودکان نمىرسید، و عدّهاى را هم در اطاقى قرار دادند که نوزادان در آنجا صداى قرعات مصنوعى قلب مادر را مىشنیدند هر دفعه که این آزمایش را کردند معلوم شد که در اطاقى که در آنجا قرعات مصنوعى قلب مادر شنیده مىشود، وزن کودکان سریعتر از کودکان اطاق دیگر زیاد مىشود، در صورتى که غذائى که به کودکان دو اطاق داده مىشود از حیث نوع، متشابه است.
اما در اطاقى که صداى قرعات مصنوعى قلب مادر شنیده مىشود کودکان با اشتهاى زیادتر غذا مىخورند، و کودکان اطاقى که صداى قرعات مصنوعى قلب مادر در آنجا به گوش نمىرسد کم اشتها مىشوند.
در شیرخوارگاههاى وابسته به مرکز تحقیق دانشگاه کورنیل، راجع به صداى مصنوعى قلب مادر از لحاظ شدّت آن هم تحقیق کردهاند، و متوجّه شدهاند که: اگر آن صدا شدیدتر از صداى طبیعى قرعات قلب مادر باشد کودکان را مضطرب مىکند و به گریه در مىآیند.
یکى از پزشکان مرکز تحقیق دانشگاه کورنیل ضمن سفرهائى که در قارههاى جهان مىکرد دقّت مىکرد که بداند: مادران در کشورهاى مختلف در معابر، فرزندان خود را چگونه در آغوش مىگیرند.
این پزشک که به اسم دکتر «لى سالک» خوانده مىشود و اکنون در مرکز تحقیق دانشگاه کورنیل مشغول کار است مىگوید که اکثر زنها در تمام قارّههاى دنیا در معابر فرزندان خود را در طرف چپ در بغل مىگیرند.
زنهائى که فرزندان خود را در طرف راست در بغل مىگیرند اکثر با دست چپ کار مىکنند. آنها بخصوص اگر زنبیل خواروبار حمل کنند فرزندان را در طرف راست در آغوش مىگیرند تا اینکه بتوانند با دست چپ، زنبیل خواروبار را به راحتى حمل نمایند.
دکتر لى سالک در زایشگاه وابسته به مرکز تحقیق، از زنهاى زائو که بعد از وضع حمل از زایشگاه خارج مىشوند و نوزادان خود را در طرف چپ در بغل مىگیرند سؤال مىکند که آیا شما مىدانید که براى چه نوزادان خود را در طرف چپ بغل مىکنید؟!
اما هنوز هیچ زن به دکتر لى سالک جواب نداده که چون قلب در طرف چپ سینه قرار گرفته و شنیدن صداى قرعات آن براى نوزادان مفید است. مادران بدون اینکه بدانند چرا طرف چپ بدن را ترجیح مىدهند کودک را در طرف چپ در بغل مىگیرند.
حتّى زنهاى طوایف سیاه پوست آفریقائى، طفل خود را هنگامى که بر پشت حمل نمىکنند در طرف چپ بدن روى سینه قرار مىدهند. و در تمام طوائف سیه پوستان آفریقا زنها مىدانند که هر گاه نوزاد را در طرف چپ سینه قرار بدهند بهتر شیر مىنوشد و اشتهاى نوزاد براى نوشیدن شیر از پستان چپ مادر بیش از پستان راست است.
دکتر لى سالک از مادران شنیده است که در شب وقتى کودک گرسنه مىشود در تاریکى با سرعتى حیرت آور پستان چپ مادر را پیدا مىکند و دهان را بر پستان مىگذارد و شیر مىنوشد (1)
آنها تعجّب مىکنند: کودک بدون اینکه چراغ روشن باشد و پستان مادر را ببیند چگونه با سرعت دهان را بر پستان مىگذارد
دکتر لى سالک براى مادران توضیح مىدهد که در تاریکى شب راهنماى کودک براى نوشیدن شیر از پستان مادر، قرعات قلب وى مىباشد، و طفل که صداى تپش قلب مادر را مىشنود مستقیم و بدون تردید، پستانش را پیدا مىکند و دهان را بر پستان مىگذارد. (2)
پی نوشت ها:
(1) خواندنیها»، شماره 100، سال 33، «مغز متفکّر جهان شیعه»، ص 455 تا ص 461. «مغز متفکّر جهان شیعه»،
(2) ص 353. خواندنیها»، شماره 100، سال 33، «مغز متفکّر جهان شیعه»، ص 455 تا ص 461