گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

یکی از ادعیه ماثوره از ناحیه معصومین علیهم السلام دعای عهد است؛ یادداشتی از حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی درباره اهمیت و سیره اولیای الهی درباره این دعا تقدیم می گردد

بسم الله الرحمن الرحیم

اهمیت دعای عهد در روایات و کلام اولیای الهی

منبع: سلسله یادداشت ها تالیف حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

یکی از ادعیه ماثوره از ناحیه معصومین علیهم السلام دعای عهد است

حضرت امام صادق می فرمایند : هرکس چهل صباح این عهد را بخواند از یاوران قائم ما باشد و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد او را از گور بیرون آورند و در خدمت آن حضرت باشد و حق تعالی به هرکلمه از حسنه او را کرامت فرماید و هزار گناه از او محو کند. (مفاتیح الجنان )

به نظر می رسد چون دعای عهد به منزله تعهد و بیعت و اعلام وفاداری به امام عصر علیه السلام است، بنابراین مناسب است که اول روز بعد از نماز صبح خوانده شود؛ به قرینه ای که در متن این دعا وارد است که: « اللهم اجدد له فی صبحه یومی هذا و ما عشت من ایامی عهدا و عقدا و بیعه له فی عنقی؛

(بار خدایا من تجدید عهد می کنم برای او (امام عصر علیه لاسلام) در بامداد امروزم و آنچه از روزهایم که تا کنون سپری کرده ام).

و منظور از صباح هم از هنگام اذان صبح تا وقت طلوع آفتاب است

طبق روایتی از امام صادق علیه السلام، جبرئیل به حضرت محمد صلی الله علیه و آله گفت: یا محمد! کسی که در ماه رمضان با دعای"اللهم رب النور العظیم" قبل از افطار دعا کند، خداوند دعاهای او را مستجاب، نماز و روزه ی او را قبول و ده دعای او را بر آورده می نماید، گناهان او را می بخشد غم و غصه ی او را از بین می برد و گرفتاریهایش را برطرف می کند، حاجت او را برآورده می نماید، او را به مقصودش می رساند، عمل او را با عمل صدیقین و پیامبران بالا می برد و در روز قیامت چهره ی او درخشان تراز ماه شب چهارده خواهد بود. (المراقبات به نقل از سید بن طاووس)

یکی از آداب خواند دعای عهد این است که در انتهای دعا مخصوصا آنجا که کلمه العجل را تکرار می کنند با دست راست بر روی زانو یا دست چپ زده که این زدن بر زانو یا بر سینه یا بر اعضای بدن معمولا از فرط غم و ناراحتی است و علامت زیادی حزن و اندوه است از غیبت آن حضرت و طولانی شدن فراق.

بزرگی می فرمود: هرگاه مردم آنقدر مضطرّ شدند که از شدّت اضطرار وشدّت تنگنا، دستها را بر روی پا زدند وظهور را طلب نمودند موقع فرج محمّد وآل محمّد علیهم السلام است.

مرحوم قاضی رحمة الله علیه می فرمودند: از آن چیزها که بسیار لازم و با اهمیت است دعا برای فرج حضرت حجت ـ صلوات الله علیه ـ در قنوت نماز وتر است بلکه در هر روز و در همه دعاها.

سیدنا الاستاد علامه طهرانی رحمة الله علیه راجع به دعای عهد و بعضی از آداب آن می فرمودند:

این زیارتى است که بعد از نماز صبح مستحب است امام زمان- عجّل الله فرجه- را با آن زیارت نمود. و در «مفاتیح الجنان» ص 538 از طبع اسلامیّه آمده است. مرحوم محدّث قمّى در ص 532 آن را از «مصباح الزّائر» سیّد بن طاوس بعد از ذکر دعاى ندبه عنوان کرده است. و مجلسى بنا به نقل قمّى؛ در ص 539 گفته است: من در بعضى از کتب قدیمه دیده‏ام که بعد از این زیارت دست راست را به دست چپ بزند مثل زدن در بیعت. (امام شناسى، ج ‏17 ص 464)

حضرت علامه رضوان الله تعالی علیه به دعای عهد سفارش می کردند و به بعضی از شاگردان دستور داده بودند که هر روز پس از نماز صبح بر این زیارت حضرت حجت علیه السلام مداومت نمایند و پس از آن نیز دعای: اللهم ادفع عن ولیک و خلیفتک و حجتک علی خلقک ... (این دعا در مفاتیح بعد از دعای عهد در امر چهارم آمده است) را قرائت نمایند.

دعای عهد حکم مشارطه ای را دارد که سالک باید هر روز صبح به آن مقید باشد و با خداوند و با امام عصر علیه السلام هر روز عهد و پیمان ببندد که از مسیر طاعت و بندگی خارج نشده و طوق عبودیت را از گردن خود باز ننماید. (نور مجرد ج 2 ص 359)

امام زمان در توقیعی که به شیخ مفید دارند، می‌فرمایند: «اگر شیعیان ما که خداوند به آنها توفیق اطاعت داده، یکدل و یکپارچه همه به عهدی که با ما داشتند وفا می‌کردند، دیدار ما با آنها عقب نمی‌افتاد، چیزی که باعث غیبت ما شده چیزهای ناپسندی است که ما از شیعیان می‌بینیم

متن دعای عهد:

بسم الله الرحمن الرحیم

اَللّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظیمِ، وَ رَبَّ الْکُرْسِىِّ الرَّفیعِ، وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ، وَ مُنْزِلَ التَّوْراةِ وَالْإِنْجیلِ وَالزَّبُورِ، وَ رَبَّ الظِّلِّ وَالْحَرُورِ، وَ مُنْزِلَ الْقُرْآنِ الْعَظیمِ، وَ رَبَّ الْمَلائِکَةِ الْمُقَرَّبینَ، وَالْأَنْبِیاءِ وَالْمُرْسَلینَ اَللّهُمَّ إِنّى أَسْأَلُکَ بوَجْهِکَ الْکَریمِ، وَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْمُنیرِ، وَ مُلْکِکَ الْقَدیمِ، یا حَىُّ یا قَیُّومُ، أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذى أَشْرَقَتْ بِهِ السَّمواتُ وَالْأَرَضُونَ، وَ بِاسْمِکَ الَّذى یَصْلَحُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَالْآخِرُونَ، یا حَیّاً قَبْلَ کُلِّ حَىٍّ، وَ یا حَیّاً بَعْدَ کُلِّ حَىٍّ، وَ یا حَیّاً حینَ لا حَىَّ، یا مُحْیِىَ الْمَوْتى، وَ مُمیتَ الْأَحْیاءِ، یا حَىُّ لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ.

اَللّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانَا الْإِمامَ الْهادِىَ الْمَهْدِىَّ الْقائِمَ بِأَمْرِکَ، صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ عَلى آبائِهِ الطّاهِرینَ، عَنْ جَمیعِ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ فى مَشارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغارِبِها، سَهْلِها وَ جَبَلِها، وَ بَرِّها وَ بَحْرِها، وَ عَنّى وَ عَنْ والِدَىَّ مِنَ الصَّلَواتِ زِنَةَ عَرْشِ اللَّهِ، وَ مِدادَ کَلِماتِهِ، وَ ما أَحْصاهُ عِلْمُهُ، وَ أَحاطَ بِهِ کِتابُهُ. أَللّهُمِّ إِنّى أُجَدِّدُ لَهُ فى صَبیحَةِ یَوْمى هذا، وَ ما عِشْتُ مِنْ أَیّامى عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَیْعَةً لَهُ فى عُنُقى، لا أَحُولُ عَنْها، وَ لا أَزُولُ أَبَداً. اَللّهُمَّ اجْعَلْنى مِنْ أَنْصارِهِ وَ أَعَوانِهِ، وَالذّابّینَ عَنْهُ، وَالْمُسارِعینَ إِلَیْهِ فى قَضاءِ حَوائِجِهِ، وَالْمُمْتَثِلینَ لِأَوامِرِهِ، وَالْمُحامینَ عَنْهُ، وَالسّابِقینَ إِلى إِرادَتِهِ، وَالْمُسْتَشْهَدینَ بَیْنَ یَدَیْهِ.

اَللّهُمَّ إِنْ حالَ بَیْنى وَ بَیْنَهُ الْمَوْتُ الَّذى جَعَلْتَهُ عَلى عِبادِکَ حَتْماً مَقْضِیّاً، فَأَخْرِجْنى مِنْ قَبْرى مُؤْتَزِراً کَفَنى، شاهِراً سَیْفى، مُجَرِّداً قَناتى، مُلَبِّیاً دَعْوَةَ الدّاعى فِى الْحاضِرِ وَالْبادى. اَللّهُمَّ أَرِنِى الطَّلْعَةَ الرَّشیدَةَ وَالْغُرَّةَ الْحَمیدَةَ، وَاکْحَُلْ ناظِرى بِنَظْرَةٍ مِنّى إِلَیْهِ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ، وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ، وَ أَوْسِعْ مَنْهَجَهُ، وَاسْلُکْ بى مَحَجَّتَهُ، وَ أَنْفِذْ أَمْرَهُ، وَاشْدُدْ أَزْرَهُ، وَاعْمُرِ اللّهُمَّ بِهِ بِلادَکَ ، وَ أَحْىِ بِهِ عِبادَکَ، فَإِنَّکَ قُلْتَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ: ظَهَرَ الْفَسادُ فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِى النّاسِ، فَأَظْهِرِ اللّهُمَّ لَنا وَلِیَّکَ وَابْنَ بِنْتِ نَبِیِّکَ الْمُسَمّى بِاسْمِ رَسُولِکَ

حَتّى لا یَظْفَرَ بِشَىْءٍ مِنَ الْباطِلِ إِلّا مَزَّقَهُ، وَ یُحِقَّ الْحَقَّ وَ یُحَقِّقَهُ، وَاجْعَلْهُ اللّهُمَّ مَفْزَعاً لِمَظْلُومِ عِبادِکَ وَ ناصِراً لِمَنْ لا یَجِدُ لَهُ ناصِراً غَیْرَکَ، وَ مُجَدِّداً لِما عُطِّلَ مِنْ أَحْکامِ کِتابِکَ، وَ مُشَیِّداً لِما وَرَدَ مِنْ أَعْلامِ دینِکَ، وَ سُنَنِ نَبِیِّکَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَاجْعَلْهُ اللّهُمَّ مِمَّنْ حَصَّنْتَهُ مِنْ بَأْسِ الْمُعْتَدینَ، اَللّهُمَّ وَ سُرَّ نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِرُؤْیَتِهِ، وَ مَنْ تَبِعَهُ عَلى دَعْوَتِهِ، وَارْحَمِ اسْتِکانَتَنا بَعْدَهُ ، اللّهُمَّ اکْشِفْ هذِهِ الْغُمَّةَ عَنْ هذِهِ الْأُمَّةِ بِحُضُورِهِ، وَ عَجِّلْ لَنا ظُهُورَهُ، إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعیداً وَ نَراهُ قَریباً، بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ.

در این هنگام سه مرتبه دست بر ران راست خود مى زنى و مى گویى :

اَلْعَجَلَ، اَلْعَجَلَ؛ یا مَولای یا صاحِبَ الزَّمانِ

اَلْعَجَلَ، اَلْعَجَلَ؛ یا مَولای یا صاحِبَ الزَّمانِ

اَلْعَجَلَ، اَلْعَجَلَ؛ یا مَولای یا صاحِبَ الزَّمانِ

ترجمه دعای عهد:

بنام خداوند بخشنده مهربان

پروردگارا ای رب نور حقیقی وجود کامل و خداوند کرسی با رفعت و خداوند دریای احسان و ای نازل کننده ی کتاب آسمانی تورات موسی و انجیل عیسی و زبور داود و ای پروردگار سایه و آفتاب گرم و ای نازل کننده ی قرآن عظیم الشان و ای پروردگار ملائک مقرب و پیغمبران و رسولان پروردگارا همانا از تو درخواست میکنم به حق ذات بزرگوارت و به نور جمالبی مثالت که عالم به آن روشن است و به ملک قدیم و سلطنت ازلیت ای زنده ی ابدی و ای پاینده ی سرمد از تو درخواست میکنم به حق آن اسمی که آسمان ها و زمین را به آن اسم نور وجود بخشیدی و به آن اسمی که اولین و آخرین اهل آلم را بدان اصلاح و تربیت دادی ای زنده ی پیش از هر زنده ای زنده ی ابدی بعد از هر زنده ای زنده هنگامی که احدی زنده نبود ای زنده کننده ی مردگان و میراننده ی زندگان عالم ای زنده بالذات که غیر تو خدایی نیست پروردگارا تو بر مولای ما حضرت امام عصر هادی امت و مهدی آل محمد قیام کننده به فرمان تو که درود خدا بر او وبر پدران پاک گوهر او باد از تمام مرد و زن اهل ایمان که در مشرق و مغرب های زمین هستند و در صحرا و کوه و بر و بحر عالمند از من و پدر و مادر من بر او درود و تحیتی فرست برابر عرش خدا و به قدر مداد کلمات حق و آنچه که علم خدا احصا و کتاب آفرینش حق احاطه بر آن نموده است پروردگارا من در صبح همین روزم و تمام ایامی که در آن زندگانی کنمبا او تجدید میکنم عهد خود و عقد بیعت او را که بر گردن من است که هرگز از این عهد و بیعت بر نگردم و تا ابد بر آن ثابت قدم باشم پروردگارا مرااز انصار و یاران آن بزرگوار قرارده و از آنان که از او دفاع میکنند و از پی انجام مقاصدش میشتابند و اوامرش را ماتثال و از وی حمایت کرده و به جانب اراده اش مشتاقانه سبقت میگیرند و در حضور حضرتش به درجه ی رفیع شهادت میرسند مرا از آنان مقرر فرما پروردگارا اگر میان من واو موت که بر تمام بندگانت قضای حتمی قرار داده ای جدایی افکند پس مرا از قبر بر انگیز در حالی که کفنم را ازار خود کرده و شمشیرم زا از نیام بر کشیده و لبیک گویان دعوتش را که بر تمام مردم شهر و دیار عالم لازم الاجابه است اجابت کنم ای خدا به ما آن طلعت زیبای رشید را بنما و از پرده ی غیب پدیدیار کن و سرمه ی نور و روشنی ابد به یک نظر بر آن جمال مبارک به چشم من درکش و و فرج آن حضرت را نزدیک و خروجش را آسان ساز و توسعه در طریق وی عطا فرما ومرا به طریقه ی با حجت و بیان او سلوک ده و فرمان آن حضرت را نافذ گردان و پشت او را قوی ساز و ای خدا شهر و دیارت را به وجود او معمور ساز و بندگانت را به واسطه ی او زنده ساز چون تو خود فرموده ای و کلام تو حق و حقیقت است فرمودی (ظهر الفساد فی البر و البهر بما کسبت ایدی الناس )

پس تو ای پروردگار ولی خود و پسر دختر پیغمبرت را که مسمی به نام پیغمبرت است بر ما از پرده ی غیب ظاهر فرما تا آن که بر هر باطل ظفر یابد و آن را محو و نابود سازد و حق راثابت و محقق گرداند و آن حضرت را ای پروردگار فریادرس بندگان مظلومت قرار ده و ناصر و یاور آنان که جز تو ناصر و یاری ندارند و مجدد احکامی از قرآن مجیدت که تعطیل شده و رفعت و استحکام بخش کاخ شعایر آیینت و سنن پیغمبر اکرمت صلی الله الیه و آله و او را ای پروردگار از بیداد ستمکاران در حفظ و امان خود بدار پروردگارا و پیغمبر اکرمت صلی الله عله و اله را شاد و مسرور گردان به دیدار او و پیروانش که دعوت حضرتش را اجابت کردند و ای خدا بر حال زار پریشان ما بعد از او ترحم فرمای ای خدا غم و اندوه آن بزرگوار را به حضورش از قلوب این ملت برطرف گردان و برای آرامش دل های ما به حضورش تعجیل فرما که مخالفان بعید دانند و ما فرج و ظهورش را نزدیک می دانیم ای خدا ای مهربان ترین مهربانان

تعجیل و شتاب فرما ای مولای من ای صاحب الزمان