وقتی پای صدقه دادن و انفاق به میان می آید، عده ای نداری شان را پیش می کشند و جیب و دست های خالی را بهانه می کنند که خوشا به حال آنهایی که دارند، ما که نداریم؛ یا اینکه برای ما ندارها که نگفته اند؛ با این پندار که صدقه فقط ردّ کردن مال است. در حالیکه ملکوت صدقه و انفاق، اصلِ گذشت است؛ نوشتار حاضر متن یکی از سخنرانی های حجت الاسلام شاهرخ همدانی است که به مصادیقی از انفاق های غیر مالی پرداختند.
انفاق خوبی ها (کارهایی که صدقه محسوب می شوند)
منبع: برگرفته از سخنرانی های حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی
امام حسین علیه‌السلام فرمودند: بخشندهترین مردم کسی است که به آن که چشم امید به او نبسته، بخشش کند. (کشف الغمّه، ج 2 ص 242)
معمولا وقتی پای صدقه دادن و انفاق می رسد، عده ای نداریشان را پیش می کشند و جیب و دست های خالی را بهانه می کنند که خوشا به حال آنهایی که دارند، ما که نداریم؛ یا اینکه برای ما ندارها که نگفته اند؛ با این پندار که صدقه فقط ردّ کردن مال است. در حالیکه ملکوت صدقه و انفاق، اصلا گذشتِ مال نیست، بلکه از دست دادن تعلق و اصلِ گذشت است بله بیشتر اوقات نشانه آن گذشت و عدم تعلق، مسائل مالی است.
اگر پول نیست، محبّت که هست، مهربانی و تواضع که هست، دست بر سر یتیم کشیدن که هست؛! آیا برای اینها هم از ما پول می خواهند؟ آیا محبت به همسر و مهربانی با او و درست صحبت کردن و نشست و برخاست با او خرج اضافی دارد؟ آیا خوبی و نیکی به فرزند خیلی گران است؟ آیا یک سرکشی و حال دلشکسته ای را پرسیدن خرجی دارد؟ آیا نگاهی از سر محبت به پدر و مادر از ما بر نمی آید؟
نداری بی پولی نیست، بلکه بی مهریست؛ خیلی کارها خرجش کم اما قیمتش اندازه ندارد
گفتم هوای میکده غم می برد ز دل گفتا خوش آن کسی که دلی شادمان کند
حال ببینم در کلام رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام چه کارهایی صدقه محسوب می‌شوند:
پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله و سلم در این باره می‌فرمایند:
بر هر مسلمانی است که هر روز صدقه بدهد.
عرض شد: چه کسی توان این کار را دارد؟
حضرت فرمود: برداشتن چیزهای آسیب رسان از سر راه، صدقه است؛
نشان دادن راه به دیگری، صدقه است، (و چه عالی است که این راه، راه خدا و طریق وصول به معارف باشد.)
عیادت از بیمار، صدقه است،
امر به معروف و نهی از منکر، صدقه است
و جواب سلام را دادن، صدقه است. (بحار الأنوار، ج 75 ص 50)
پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله و سلم همچنین فرمودند: زبانت را ( از اموری که مورد رضای خدا نیست مثل غیبت، دروغ، تهمت، ناسزا )، نگهدار؛ زیرا این کار صدقه ای است که برای خودت میدهی. (کافی، ج 2 ص 114)
امام صادق علیه‌السلام نیز در بیان مصادیق صدقه ای که مورد رضایت خداوند است، می‌فرمایند: صدقهای که خدا آن را دوست دارد عبارت است از: اصلاح میان مردم، هرگاه رابطه شان تیره شد؛ و نزدیک کردن آن ها به یکدیگر، هرگاه از هم دور شدند. (کافی، ج 2 ص 209)
حضرت در جای دیگری می فرمایند: فهماندن سخن به ناشنوا، بی آن که از این کار به ستوه آیی، صدقه ای گواراست. (بحار الأنوار، ج 74 ص 388)
یکی از بهترین صدقات، کمک به همسر در خانه و بودن در کنار خانواده است.
پیامبر صلی الله علیه و آله در ضمن حدیثی طولانی به امیر المومنین علیه السلام می فرمایند: ای علی ساعتی در خدمت خانواده بودن بهتر است از عبادت هزار سال وهزار حج و هزار عمره و ازاد نمودن هزار بنده و انجام هزار جنگ و عیادت هزار مریض و شرکت درهزار نماز جمعه و تشییع هزار جنازه و سیر کردن هزار گرسنه و پوشاندن هزار برهنه و فرستادن هزار اسب در راه خدا و اعطای صدقه هزار دینار به مستمندان و برای فرد بهتر است از اینکه تورات و انجیل و زبور و قران را قرائت کند و از ازاد کردن هزار اسیر و بخشایش شتر به مستمندان چنین شخصی که به خانواده خود خدمت می نمایداز دنیا نمی رود مگر اینکه جایگاه خود را در بهشت می بیند. (مستدرکالوسائل، ج13 ص4)
اللهم صل علی محمد و آل محمد