گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

 علمای اسلام به عنوان پاسداران نهضت، دوستاران اهل بیت علیهم السلام را همیشه بر سبک صحیح و منطقی عزاداری توصیه می کردند چرا که آسیب به پیکرۀ عزاداری یعنی انحراف، مقاله پیش روی به آداب و سبک عزاداری بر اساس سیره بزرگان و اولیای الهی مخصوصا علامه طهرانی ره اختصاص دارد.

بسم الله الرحمن الرحیم

محفل اُنس (آداب جامع ظاهری و باطنی حضور در مراسم عزاداری سید الشهداء علیه السلام)

منبع: سلسله مقالات، تالیف: حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی حفظه الله

محفل انس است دو عالم ولی                       شمع دل افروز حسین است و بس

در مکتب بلند مرتبۀ معرفت و تربیت اسلام، آنچه بیش از هر امری، زمینه و بستر هدایت و رشد و کمال انسان را فراهم می سازد، کسب علم و معرفت همراه با ادب و از آن مهمتر بکار بستن آن است.

تمام انبیاء و اولیای الهی و صالحان، همه ی دست آوردهای خود را در باب علم و معرفت، در ظاهر و باطن، مرهون و مدیون مکتب حیات بخش حضرت اباعبد الله الحسین علیه السلام و توسّل به آن حضرت و حضور در مجالس منسوب به آن حضرت می دانند. مرحوم قاضی رحمة الله علیه می فرمودند: هیچ کس به هیچ مرتبه اى از معنویت نرسید و گشایش و فتح بابى برایش نشد مگر در حرم مطهر امام حسین علیه السلام و یا در توسل به آن حضرت .

مرحوم علامه طهرانی اعلی الله مقامه الشریف در کتاب رسالۀ لب اللباب می فرمایند:

اکثر افرادى که موفّق به نفى خواطر شده و توانسته‏اند ذهن خود را پاک و صاف نموده و از خواطر مصفّا کنند و بالأخره سلطان معرفت براى آنان طلوع نموده است در یکى از این دو حال بوده است: اوّل در حین تلاوت قرآن مجید و التفات به خواننده آن، که چه کسى در حقیقت قارى قرآن است و در آن وقت بر آنان منکشف مى‏شده است که قارى قرآن خداست جلّ جلاله. دوّم از راه توسّل به حضرت ابا عبد الله الحسین علیه السّلام زیرا آن حضرت را براى رفع حجاب و موانع طریق نسبت به سالکین راه خدا عنایتى عظیم است.

سیدنا الاستاد حضرت علامه طهرانی می فرمودند: ما تمام جلسات ذکر را برای وصول و قرب به سید الشهدا علیه السلام می خواهیم.

به طور کلی مسالۀ توسّل و برپایی مجالس روضه و عزاداری برای سیدالشهدا علیه السلام در نزد ائمه اطهار علیهم السلام و عرفای الهی و بزرگان فقط یک مراسم بزرگداشت و احیاء یک امر دینی نبوده، بلکه نظر آنان بر مساله سیدالشهداء نظر، ‌نظرِ غنیمت بوده است.

اما چه کنیم تا بهره ظاهری مخصوصا باطنی ما از انوار قدسی و ملکوتی امام حسین علیه السلام و توسل و حضور در جلسات منسوب به آن حضرت بیش از پیش باشد؟

که باید گفت: بر اساس آیات قرآن و صریح روایات و توصیه بزرگان، رعایت ادب و اخلاق، موثرترین راهکارهاست.

بر این اساس باید اموری را که برگرفته از آیات قرآن و متن روایات و کلمات بزرگان که شامل آداب و اخلاق حضور و شرکت در این جلسات است، مورد توجه قرار دهیم که به مواردی اشاره می شود:

اول : باید دانست مجالس اباعبد الله الحسین علیه السلام، عالی ترین مصداق جلسات عبادت و ذکر است؛ مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه یکی از مهمترین مظاهر توحید را برگزاری مجالس اهل بیت علیهم السلام می دانستند که تاثیر بسیاری در تطهیر قلوب او اوساخ عالم ماده داشته و موجب تسریع در سیر سالکین الی الله به سوی مقام لقاء و قرب الهی می گردد.

لذا شرکت در این مجالس برای فقط ثواب و انجام تکلیف و غیره نیست بلکه برای این باید رفت که انسان تغییر کند تحولی در زندگی او پیدا شود حال او عوض شود به طوریکه خود را جزو یکی از آن افرادی قرار دهد که شب عاشورا در خیمه امام حسین علیه السلام با آن حضرت بودند. شرکت در جلسات روضه نباید عادت و لذت و حضّ نفس باشد.

پس با این بینش، چه بهتر منظور و مقصود خود را وصول به اعلی درجه و مراتب از کمالات انسانیت و کسب مقام بندگی و عبودیت که مورد نظر خدای متعال و اولیائش می باشد، قرار دهیم و در نیل به این مقصود، نظر را به کمتر از آن قانع نگردانیم که سفره امام حسین علیه السلام سفرۀ توحید است.

پس قبل از هر چیز باید نیت را خالص گردانیده و تعبّد و تقیّد بیشتر به انجام واجبات و ترک محرمات و توجه کامل به دستورات شرع را مد نظر قرار داد و در یک کلام، تقوا را کما هو حقه رعایت بداریم  که از روشن ترین مصادیق تقوا رعایت حق الناس است محال است کسی ذره ای حق الناس بر گردن او باشد و از او عزاداری و گریه بخواهند مواظب صداهای بلند و بلندگوها باشیم مراعات همسایگان و اختلال در رفت و آمد آنها و پارک کردن وسایل نقلیه بر درب منزل آنها را بنماییم. بزرگی می فرمود: حتی باید مواظب حقوق کودکان در این مجالس باشیم.

دوم : حضور قلب بر دریافت و استفاده و فیض ظاهری و باطنی انسان در جلسات روضه، بسیار اهمیت دارد که باید شخصی که قصد و آهنگ شرکت در این جلسات را دارد، از ساعت ها قبل بر نیّت و اعضاء و جوارح خود، مواظبت داشته و بر امر مراقبه بیش از پیش اهتمام ورزد تا قلب، آن  پاکی و صفای لازم را برای جذب انوار رحمانی خدا و الطاف و عنایات خاصۀ اهل بیت علیهم السلام پیدا نماید؛ و حتی پیروی از یک برنامه غذایی مناسب و سالم از جهت کیفیت و کمیت بر حضور قلب ما در این ایام می افزاید.

بعضی از بزرگان با توجه به مستحب بودن روزه در دهۀ اول ماه محرم الحرام غیر از روز عاشورا، دستور روزه می دانند.

در جلسات تمام توجه باید به امام حسین باشد، حسین است و بس.

سوم : طهارت ظاهری و باطنی از آداب مهم حضور در جلسات است؛ طهارت باطن با غسل و وضو و پاک نگه داشتن اعضاء مخصوصا زبان و چشم از گناه و آلودگی هاست که البته برای خواص طهارت از هر آنچه غیر خدا و انوار اوست. و طهارت ظاهری، استفاده از عطر و در دست داشتن انگشترهای توصیه شده در روایات و از همه مهمتر پوشیدن لباس های نیکو و تمیز و در خورِ شأن یک مومن و شیعه واقعی و البته مناسب با مجالس عزاست که یقینا همین پوشش و پیراستگی و آراستگی ظاهری، اثر مستقیمی در کسب فیوضات از جلسات سیدالشهدا علیه السلام دارد.

علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: ادب مجلس ائمه علیهم السلام اقتضا می کند که همه خوش بو باشند و از همه با عطر و بوی خوش مانند گلاب پذیرایی شود

مردان خوب است از لباس مناسب استفاده کرده و از پوشیدن لباس های رنگارنگ و تنگ و نامناسب که در شأن انسان حق جو و فرهیخته و مومن نیست، پرهیز کنند و بر بانوان محترمه فرض و حتم است که از پوشش کامل اسلامی استفاده کنند و از لباس های جلب توجه کننده و یا آرایش جدا پرهیز نمایند؛ طوری لباس بپوشیم و در انظار ظاهر شویم که امنیت ظاهری و قلبی دیگران را محفوظ نگه داریم که رضای امام حسین علیه السلام قطعا در این حقیقت است.

چهارم : خوب است در جلساتی شرکت کنیم که در بین الطلوعین برگزار می شود که بهترین اوقات شبانه روز و از زمان های بهشتی محسوب می شود که در این زمان درهای معنویت و معرفت از هر زمانی گشوده تر است بین الطلوعین وقت تقسیم ارزاق ظاهری و باطنی است.

مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: آن فیضی که در بین الطلوعین به عزاداران اهل بیت یا حتی به مجالس شادی و مجالس موالید اهل بیت، می‌رسد در سایر اوقات نیست؛ بلکه کمتر است.

در غیر این صورت اگر مجالس در شب تشکیل می شوند، خوب است آقایان همراه با خانواده شرکت کنند و بانوان هم حتما با همراهی از محارم و اذن همسر و یا پدر و سرپرست خود شرکت کنند.

جلسات شب در همان ابتدای شب تشکیل شود و به درازا نکشد تا انسان و عزاداران از فیوضات سحر و تهجد مخصوصا در دهۀ اول محرم محروم نمانند که بیداری سحرهای این ماه خصوصا  دهه اول مورد نظر است.

پنجم : هر مکانی که روضه سیداشهدا علیه السلام در آنجا برگزار می شود از جهت شرافت و منزلت، حکم حرم آن حضرت را دارد و محل طواف ملائکه است؛ یقین بدانیم سیدالشهداء در مجالس عزایش حضور دارد، پس هنگام حضور، نیّت را برای خدا خالص کرده و با حالتی آکنده از ادب و تواضع حاضر شویم؛ خوب است در ابتدای ورود ادب کرده درب مسجد و یا حسینیه و یا مکانی که به این منظور در نظر گرفته شده را بوسید و به کتیبه ها و سیاهی ها و پرچم های منقّش به أسماء مقدسّه، تبرّک جست. مرحوم علامه طباطبایی رحمة الله علیه می فرموند: همین در و دیوار و سیاهی ها، روز قیامت از ما شفاعت خواهند کرد.

و چه پسندیده است از بیانات خود سیدالشهدا علیه السلام و از اشعار پر مغز و با معنا مثل اشعار مرحوم محتشم به عنوان کتیبه استفاده کرد و از کتیبه هایی که رنگارنگ هستند و محتوایی هم ندارند پرهیز کرد. بزرگی می فرمود: این اشعار حکایت دارد از آن دارد که شاعر اهل بیت مرحوم محتشم رحمة الله علیه با اخلاص آنها را سروده است.

ششم : هنگام ورود سعی شود در هر مکانی که جا هست و متصدیان جلسات ما را بدان راهنمایی می کنند، نشسته و از نشستن در معابر و جاهایی که محل رفت و آمد است، به منظور حفظ نظم جلسه، خودداری نمود؛ مستحب است رو به قبله نشست. اگر جا بود تکیه داده و الا جا را برای دیگران و مخصوصا کهنسالان در نظر بگیریم که صریح آیه قرآن است که کسانی که در جلسات برای دیگران جا باز می کنند، ما برای آنان در بهترین مکان های بهشت جا باز می کنیم.

البته بسیاری از بزرگان اینطور بودند که اگر در مجلس روضه حاضر می شدند، اجازه نمی دادند کسی پشتی یا متکا برایشان بیاورد و دوست داشتند متناسب با مجلس عزا بنشینند و می فرمودند: در مجالس اهل بیت علیهم السلام باید طوری حاضر شد که احساس نشود جلسه استراحت است.

مرحوم قاضی رحمة الله علیه در مجالس روضه روی زمین بدون فرش می نشستند.

پدران و مادران مقیّد باشند اطفال و فرزندان عزیز خود را در کنار یا جلوی خود بنشانند و از رها کردن آنان بدون مسولیت پرهیز نمایند؛ حتما از حضور پسران 5 سال به بالا در مکان و جمع بانوان و بالعکس پرهیز شود که سهل انگاری در این امور در تربیت کودکان و شکل گیری شخصیت  آنان در آینده نقش دارد.

هفتم : از همان ابتدا با حالت توجه همراه با سکوت وارد شویم، با بغل دستی خود، در حدّ ضرورت، سلام و احول پرسی کنیم؛ از بلند شدن و نشستن زیر پای افراد با هر عنوان و منصبی شدیدا پرهیز کنیم، سر وقت بر اساس ساعتی که اعلام می کنند، حاضر شویم. وقت شناسی جهت حضور به موقع و تنظیم کارهای روزانه برای این منظور، میزان توجه و اهمیت ما به جلسات سیدالشهدا علیه السلام و بهره مندی ما را می رساند؛ قبل از شروع، در جای خود مستقرّ شده که این حالت به طمأنینه و سکون نفس کمک می کند تا بهتر استفاده ببریم. حال ما باید حال کسانی باشد که در واقعه کربلا حضور داشتند.

خوب است تا قبل از شروع رسمی جلسه، خود را با حفظ آرامش، به تلاوت قرآن و یا گفتن اذکار سفارش شده مثل لا اله الا الله و صلوات مشغول سازیم که البته توجه و تفکر همراه با محاسبۀ نفس، از بهترین عبادت ها و اذکار و بسیار مورد سفارش اولیای الهی بوده است.

هشتم : شروع جلسه خوب است با تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید مزین گردد و بعد از آن قرآئت زیارت عاشورا همراه دو رکعت نماز به قصد زیارت امام حسین علیه السلام.

بهترین حالت و ادب این است که هنگام تلاوت قرآن و یا زیارت عاشورا سکوت کرده و فقط گوش دهیم و یا اگر کسی قصد خواندن دارد این کار را در ضمیر خود انجام دهد تا حواسّ و آرامش قلب دیگران بهم نخورد.

از اضافه کردن بعضی فقرات به ادعیه و زیارات مخصوصا زیارت عاشورا که متاسفانه در برخی از جاها مرسوم شده باید پرهیز کرد که این عمل بدئت محسوب شده و در روایات از موارد مشابه آن نهی شده است و همچنین از صحبت کردن و روضه خواندن در وسط زیارت عاشورا خوب است اجتناب ورزید.

کسانی که گوشی تلفن خود را از همان ابتدا در منزل و یا ماشین گذاشته و یا حداقل در طول جلسات خاموش نگه می دارند، نشانه ادب و شخصیت دینی و تربیت انسانی آنان است و قطعا به بهرمندی خویش از جلسات کمک می کنند و از طرفی به رعایت حقوق دیگران اقدام نموده و به آنان احترام می گذارند و اگر بهانه ی ما برای آوردن گوشی، صرفا برقراری ارتباط با همراهان برای خروج از جلسه است، خوب است از قبل با یک برنامه ریزی مناسب مثل همین چند سال گذشته که تلفن همراه در دسترس نبود، عمل کرد.

متاسفانه فرهنگ استفاده از گوشی همراه در مساجد و جلسات هنگام سخنرانی ها حتی نماز بسیار مخدوش و نامناسب و زننده است.

نهم : محور تمام جلسات الهی باید کسب معارف و علوم بر محور توحید و ولایت و محبت باشد و از شرکت در جلساتی که رعایت این اصل نمی شود، نهی شده است؛ در این مجالس باید به معرفت و فهم و محبت ما نسبت به خدا و اهل بیت علیهم السلام اضافه شود. ملاک ما در جلسات بزرگی و شلوغ بودن و پر سر و صدا بودن نباشد بلکه نظر به اخلاص و تقید به اعمال صالحه و بیان معارف باشد.

مرحوم قاضی رحمة الله علیه می فرمودند: روضه ولو دو سه نفر باشد، اسباب گشایش امور است‏.

پس باید بنا را بر شنیدن و استماع مطالب و تواضع و قبول مطالبی که بر اساس حق بیان می شود، گذاشت و با توجه و حضور قلب به آنچه گفته می شود گوش فرا داد و تصمیم به پیاده کردن آن در متن زندگی گرفت.

پدران و مادران مقید باشند فرزندان مخصوصا کودکان خردسال خود را همراه بیاورند که رسول خدا صلی الله علیه و آله از اینکه والدین در جلسات فرزندان را همراه نمی برند، شکایت کردند. بزرگان بر این امر تاکید فراوان داشتند و بر اساس آموزه های دینی وعلمی،  حضور کودکان در چنین جلساتی، در شکل گیری شخصیت دینی و مثبت آنان در آینده، بسیار موثر است.

مرحوم حداد رحمة الله علیه می فرمودند: شما اطفال خود را در کنار اطاق روضه خوانى یا اطاق ذکرى که دارید قرار بدهید! علماء سابق اینطور عمل مى‏نمودند. زیرا آثارى را که طفل در این زمان به خود اخذ مى‏نماید تا آخر عمر در او ثابت مى‏ماند و جزو غرائز و صفات فطرى وى میگردد. چرا که نفس بچّه در این زمان، قابلیّت محضه است؛ گرچه این معنىِ مهمّ و این سرّ خطیر را عامّه مردم ادراک نکنند.

والدین مخصوصا مادران خوب است فرزندان را با سوال از محتوای مطالب گفته شده و اشعار و روضه های خوانده شده در بعد از جلسه و تهیه جایزه، ترغیب و تشویق به سکوت و گوش دادن در جلسات نمایند که این روش، روشِ تربیتیِ علمیِ حضرت زهرا سلام الله علیها بوده است. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که بر دیگران لازم است حضور اطفال و خردسالان را غنیمت دانسته و با صبر و حوصله بر احیانا گریه و سر و صدای کودکانه آنان، بردباری ورزند و طوری رفتار نشود که والدین از آوردن اطفال خجالت زده شوند و از آوردن آنان به چنین جلساتی خودداری کنند.

دهم :  یکی از ارکان و اصول آداب حضور در جلسات، اهمیت دادن به ذکرِ روضه و گریه است، هیچ امری مانند گریه بر سیدالشهدا علیه السلام تاکید نشده و کارگشا نیست؛ بزرگی می فرمود: اشکی را که برای امام حسین عیله السلام ریخته می شود پاک نکنید، زیرا هم پاک است هم پاک کننده.

اما رعایت و در نظر گرفتن چند نکته در باب گریه و روضه خوانی و سینه زنی ضروری می نماید:

الف – مقصود از گریه در جلسات روضه را تصفیه جان و تنویر قلب و زمینه سازی برای رسیدن به مقام بندگی و شوق وصول به مراتب توحید قرار دهیم که مراد امام حسین علیه السلام که فرمودند: من کشتۀ اشک چشم ها هستم، چنین معنای پر مغزی است.

ب – گریه و عزاداری نباید انسان را از حضور قلب و سکون نفس بازدارد و یا طوری عمل شود که در شأن جلسات الهی نباشد؛ اگر چه گریه حتی با صدای بلند، فقط و فقط در روضه و ذکر مصیبت حضرت اجازه داده شده، اما اصرار و تعمد بر اینگونه گریه کردن در حال اختیار هم نهی شده است. مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: حال تصنع و ساختگی برای مومن و سالک حرام است.

حفظ وزانت و متانت جلسات روضه از اهم ضروریات مجالس سیدالشهدا علیه السلام است.

ج – گاهی ممکن است شخصی بر اثر انقلاب درونی و حالتی خاص و شخصی، مورد جذبه الهی قرار گرفته و از حال ارادی خارج گشته و به نحو خاصی عمل نماید؛ که این را باید حالتی خاص دانست و از او پیروی نکرد و دیگران هم وی را بر این عمل، مورد اعتراض قرار ندهند. البته اقتضای سعه صدر و صبر و تحمل این است که انسان بر خود و عوارض مترتب بر قلب کنترل داشته باشد و عنان نفس را در اختیار گیرد. 

د – شأن مجالس روضه باید حفظ شود؛ از صداهای زننده وگوش خراش و حرکاتی مثل بالا و پایین پریدن هنگام سینه زنی جدا باید پرهیز کرد. علامه طهرانی می فرمودند: جلسات سیدالشهدا علیه السلام عزیز است پس رفتار و عمل ما مناسب با چنین جلساتی تعیین گردد.

ه -  گاهی ممکن است حال حزن انسان همراه با اشک باشد که این خود توفیقی است و گاهی ممکن است بدون اشک باشد که اولا در چنین وضعی از خدا طلب اشک کنیم و ثانیا تاکید شده است که در اینگونه موارد حال گریه به خود بگیریم.

و - خوب است هنگام سنّت بسیار نورانی و عظیم سینه زنی، همه روضه خوان را همراهی کنند؛ در واقع همه روضه خوان باشند.

مرحوم آیة الله گلپایگانی رحمة الله علیه گاهی افراد منزل را جمع می کردند و برایشان روضه می خواندند.

در هنگام سینه زنی آقایان با صدای رسا و بانوان با صدای آهسته ابتدا خوب گوش داده و بعد جواب لازم را تکرار می نمایند. اینکه عده ای سینه زنی کنند و یا بایستند و عده ای فقط در کنار تکیه داده و فقط تماشاچی باشند اهانت به ساحت جلسه و صاحب جلسه است.

هنگام دعا کردن خوب است رو به قبله نشسته و حاجات خود را در نظر گرفته و همت را در دعا عالی کنیم و به حوائج دنیوی اکتفا نکرده و ذوی الحقوق از پدر و مادر و اساتید را مد نظر بگیریم و حق آنا را از حضور در جلسات ادا کنیم و در انتها بر اساس روش بزرگان و عرفای الهی با قرآئت فاتحه آنان را از بهره های معنوی جلسات بهره مند سازیم.

یازدهم : از آداب مجالس و حضور روضه های سید الشهدا علیه السلام نشستن بر سفره اطعام و پذیرایی آن حضرت است. سفره ها و پذیرایی های مجالس امام حسین علیه السلام جان را بیش از جسم سیر و سیراب می کند.

علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند: چایی روضه را میل کنید، این چایی ها هم ولایت دارند و با حساب و کتاب به این جلسات می آیند؛ می فرمودند: چایی روضه برکت دارد و این چای از برکات مجلس روضه متبرک شده و مورد عنایت است و خوردن دارد.

نظر ما به طعام و سفره غذا نظر آلی و توحیدی باشد اینکه "از کیست؟" و "از چیست؟" را کنارگذاشته و فقط بدانیم که همه میهمان سفره کرم و کرامت و احسان اباعبد الله الحسین علیه السلام هستیم و بس.

از طرفی اطعام به نیت آن حضرت، مورد سفارش اکید و برکت مال فراوان است؛ حتی انبیاء گذشته بر آن سنت، عمل می کردند. کسانی که قصد اطعام دارند، نیّت را خالص گردانیده، موادّ غذا را از بهترین مواد تهیه کنند که قطعا کمیّت در این میان اصلا مورد توجه نیست؛ هر کسی به هر مقداری که استطاعت دارد می تواند از این فیض بهره مند گردد. خوب است در انجام این امر گشاده دست بود و کریمانه رفتار کرد رعایت موازین و احکام شرع را بنماییم و با نذر چیزهایی که با قید و بند و شرط و شروط غیر لازم همراه است، متصدیان جلسات و بانیان خیر را در محذور قرار ندهیم.

دوازدهم : خدمت کردن و پذیرایی از حاضرین و شرکت کنندگان در جلسات ثواب و اجری غیر قابل ذکر دارد؛ بانی مجلس و صاحب منزل خوب است که در دمِ درب ورودی به میهمانان اباعبد الله علیه السلام خوش آمد گوید و با رویی باز و تعارف گلاب که روش عرفای الهی بوده، از آنان استقبال نماید. مرحوم قاضی رحمة الله علیه خود عهده دار جفت کردن کفش ها می شدند و می فرمودند: می خواهم اربابم سید الشهدا علیه السلام شاهد باشد که من نوکرم.

دیگران باید با خادمان جلسات کمال مهربانی و همکاری را در راستای برقراری نظم بیشتر مبذول دارند و از طرفی بر خادمین فرض است که همه شرکت کنندگان را با هر سلیقه و ظاهری، میهمانان و عزاداران حضرت بدانند و نظرشان به قلب ها باشد و بر اساس ظواهر افراد حکم نکنند؛ از نیت خوانی و حمل قصدها بر مقاصد دنیوی، شدیدا پرهیز کنند و قصد همه را حتی کسانی را که فقط بر سفره غذا حاضر می شوند، حمل بر بهترین وجوه کنند و خود با نیاتی خالص و رویی گشاده و مهربان و رفتاری اسلامی همراه با ادب و تواضع و رعایت احترام با حاضرین، برخورد کنند. بزرگان می فرمودند: بهترین صفت برای خادمین این است که خود را در این امر هیچ بدانند و تنها در این امر خود را منتظر الطاف کریمانۀ مولایشان امام حسین علیه السلام بدانند.

سیزدهم : خادمین که همگی با نیت های صالحه و دل های شیفته و پر از شوق که نوکری اباعبد الله الحسین علیه السلام را زیباترین عنوان برای خود یافته اند و خود را با وجودی سراسر نور و صفا مهیای خدمت و پذیرایی از میهمانان کرده اند، نباید از کسب معرفت و علوم در این جلسات غافل باشند که اهتمام بدین امر بر محتوای نیت و عمل آنان می افزاید؛ لذا چه پسندیده است که آنها هم برنامه ها را از قبل طوری تنظیم کنند که بتوانند همراه با سایرین در جلسه سخنرانی شرکت و از روضه بهره ببرند و همینکه بر درب مکان های جلسات و آبدار خانه ها و آشپزخانه ها تجمع نکرده و سکوت می کنند بر غنای و بهای مجالس می افزایند.

چهاردهم : بر میهمانان است که آداب و اخلاق اسلامی را هنگام صرف نذری رعایت کنند؛ از خوردن غذا در حال ایستاده و معابر به شدت پرهیز کنند که شان عزاداری و جلسات پایین نیاید. نظافت را رعایت کرده و از همه مهمتر به همان مقداری که غذا در اختیارمان قرار می دهند، قانع و شاکر و ممنون باشیم؛ دیگران را بر خود مقدم داشته و به غذا به دیده تبرک نگاه کنیم و حالت طلب کاری و حرص را که دو صفت مذموم است از خود دور کنیم و به این نکته توجه کنیم که بانیان جلسات ضمانت تهیه و تامین غذای روزانه خانواده و خانه را نکرده اند. طوری رفتار نکنیم که با خجالت بانیان مواجه شویم و مجبور شوند کلمه "تمام شد" و "نداریم" را مرتبا تکرار کنند که از عزت نفس آنان کاسته شود. و این را بدانیم که از حساس ترین مواضع که انسان می تواند مورد محک قرار گیرد، سفرۀ غذاست.

بعد از این مرحله و چگونگی تعامل و رفتارمان با غذا، می توانیم نیت و خلوص و میزان تاثیر جلسات را بر خود اندازه گیری نماییم و ببینیم با ادب و گذشت و ایثار و از خودگذشتگی چقدر آمادگی همراهی با امام حسین علیه السلام را پیدا کریم.

پانزدهم : بلافاصله بعد از پایان مراسم، جلسه را به قصد منزل ترک کنیم و با این عمل بانیان و متصدیان را برای آماده سازی و نظافت مکان برای جلسه بعد و همچنین رسیدگی به امور شخصی شان کمک کنیم.

جدّا از تجمع بر درب مساجد و حسینیه ها و منازل در کوچه و خیابان خودداری کنیم؛ مخصوصا اینکه اغلب این اجتماعات منجر به اختلاط زنان و مردان نامحرم می شود که این امر چنان کدورتی دارد که به یکباره تمام آثار بدست آمده را از بین خواهد برد.

چقدر خوب است که بعد از جلسه، حالت مراقبه و محافظت بر اندوخته های به دست آمده از حضور در جلسات روضه را شدت بخشیم و بر آنچه از انوار و آثار ملکوتی و روحانی بر جان های ما نشسته، مراقبه کنیم. بزرگان می فرمودند: حالتان را تا جلسه بعد ذخیره کرده و در طول روز ذره ذره از آن خرج کنید و باید بدانیم این مراقبه و محافظت جز با کم حرفی و حفظ آرامش دل و پرهیز از گناه و صحبت و تماس های غیر ضروری حاصل نمی شود.

شانزدهم : بزرگان بر مبنای آیات و روایات اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین بهترین خواست و نیت ما را از حضور و شرکت در جلسات کسب عبودیت و بندگی و معرفت به ذات باری تعالی می دانند و در این مسیر باید از معصومین علیهم السلام طلب همّت نمود و یقین کنیم شاه کلید رسیدن به این منظور و مقصود، رعایت زیبایی های اخلاق و آداب الهی است.

در نهایت با حالتی مودبانه و فقیرانه، بر آستان تابناک سیدالشهدا علیه السلام سر تسلیم و تعظیم فرود می آوریم و مدام زمزمه می کنیم و می گوییم آنچه را که از اول خلقت گفتند و خواهند گفت که:

باب نجات از غم و بحر بلا                           کشتی منجی حسین است و بس

دست شفاعت همه را روز حشر                   از کرم و جود حسین است و بس

گر تو بخواهی که شوی رستگار                   راه تولای حسین است و بس

رَبَّنا احْشُرْنا مَعَ الْحُسَیْنِ وَ الْمُسْتَشْهَدینَ بَیْنَ یَدَیْهِ؛ رَبَّنا وَ تَقَبَّلِ الدُّعآءَ