گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

در عالم دنیا که از نگاه دین و عرفان بستری برای تربیت و تکامل انسان است، ضرورت هر چیز، به میزان نقش آن در رشد و تعالی انسان اندازه گیری می شود؛ از این روی نیاز انسان به جفت و زوج ضرورتی انکار ناپذیر است. کتاب «یار با یار» از تألیفات حجّت الاسلام حاج شیخ محمّد شاهرخ همدانی است که به نقش این مهمّ از نگاه دینی و عرفانی به تربیت و کمال انسان می پردازد و نسخه الکترونیکی آن آماده شده و در سه بخش تقدیم علاقه مندان می گردد

بسم الله الرحمن الرحیم

کتاب "یار با یار" (نقش ازدواج در شخصیت سازی فراگیر انسان)

منبع: سلسله مقالات تالیف حجت الاسلام حاج شیخ محمد شاهرخ همدانی

قسمت سوم: آفت و آسیب های مجرّد ماندن

به همان اندازه که پیوند زناشویى در اسلام مورد ترغیب و تشویق قرار گرفته، عزوبت و خوددارى ورزیدن از ازدواج و تشکیل خانواده مورد نکوهش قرار گرفته است.

قرآن کریم مى‏فرماید: «... وَ رَهْبانِیَّةً ابْتَدَعُوها ما کَتَبْناها عَلَیْهِمْ» (حدید( 57)، آیه 27.)

رهبانیّتى (سرباز زدن از ازدواج و مجرد ماندن) را که (حواریون عیسی) ابداع کرده بودند، ما بر آنان مقرّر نداشته بودیم‏

پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله با جمله معروف لا رَهْبانِیَّةَ فِى الْاسْلامِ، تَزَوَّجُوا (مستدرک سفینة البحار، ج 4، ص 262) امت اسلامى را متوجّه تأمین هدف والاى انسانى در سایه ازدواج و تشکیل کانون گرم خانواده کرده و عثمان بن مظعون را که شب ها به عبادت مى‏ پرداخت و روزها را با روزه به پایان مى ‏رساند و زن و فرزند را ترک کرده بود، به شدّت نکوهش نمود.

تربیت یافتگان مکتب رسول خدا صلى الله علیه و آله نیز به پیوند زناشویى اهمیّت مى‏ دادند و روا نمى‏ دانستند که هیچ مردى هر چند براى مدّتى کوتاه، بدون همسر بماند و این نکته را، حتى در مواقع بُحرانى فراموش نمى‏ کردند؛

حضرت فاطمه سلام ‏الله ‏علیها پیش از شهادت خویش به امیر مؤمنان صلوات‏ الله ‏علیه این گونه وصیت کرد: یَابْنَ عَمِّ اوصیکَ اوَّلًا انْ تَتَزَوَّجَ بَعْدى‏ بِابْنَةِ اخْتى‏ امامَةِ فَانَّها تَکُونُ لِوُلْدى‏ مِثْلى‏، فَانَّ الرِّجالَ لابُدَّ لَهُمْ مِنَ النِّساءِ.

(اى پسر عمو! به تو وصیت مى‏کنم که پس از من با دختر خواهرم «امامه» ازدواج کنى، زیرا او براى فرزندانم مانند من است. همانا مردان چاره‏اى جز ازدواج ندارند.)

نقل شده، تعدادى از یاران پیامبر صلى الله علیه و آله مباشرت با همسر و خوردن و خوابیدن را بر خود حرام کرده بودند. وقتى آن حضرت این خبر را شنید، به سراغ آنان رفت و ضمن هشدار به نادرست بودن روش آنان، راه درست را پیش رویشان نهاد و فرمود:

أَتَرْغَبُونَ عَنِ النِّساءِ فَانّى‏ اتِى النِّساءَ وَ اکُلُ بِالنَّهارِ وَ انامُ بِاللَّیْلِ، فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتى‏ فَلَیْسَ مِنّى‏» (سنن النّبى، علامه طباطبایى، ص 146)

(آیا از همسرانتان دورى مى‏کنید، در حالى که من با همسران مباشرت مى‏کنم، در روز غذا مى‏خورم و شب مى‏خوابم؟ هر کس از سنّت من پیروى نکند، از من نیست.)

رُهبانیت و تارک دنیا شدن در اسلام و خوددارى از ازدواج نه تنها پسندیده نیست بلکه این عمل إعراض از سنت رسول اکرم و انحراف از صراط مستقیم فطرت شناخته شده است.

گاهى بعضى از افراد، براى توجیه مجرد ماندن خویش، از راه دین وارد مى‏شوند و خیال مى ‏کنند عزوبت نوعى ارزش و فضیلت است، غافل از آنکه اگر چنین بود، رهبران دین و وارستگان جامعه چنان مى ‏کردند.

حضرت رضا علیه السّلام فرمود: زنى در مقام سؤال به امام باقر علیه السلام عرض کرد من «متبتله» هستم، حضرت فرمود: مقصودت از تبتل چیست؟ جواب داد تصمیم دارم هرگز ازدواج نکنم، فرمود براى چه؟

گفت براى نیل به فضیلت و کمال، حضرت فرمود: از این تصمیم منصرف شو، اگر خوددارى از ازدواج، فضیلتى در برمیداشت حضرت زهرا سلام الله علیها به درک این فضیلت از تو شایسته‏تر بود، چنین نیست که احدى در فضیلت بروى پیشى گیرد. (بحار، جلد 23، صفحه 51)

مناسب این مقام است که گزارشی را که چندی پیش خوانده بودم و از آن یادداشت برداشته بودم ذکر کنم

این گزارش به نقل از مرکز خبری  پانا به نقل از سایت هفته نامه آلمانی فوکوس است که در آن آمده  "تانر ییلدیز" در پاسخ به ادعای خطرناک بودن انرژی هسته‌ای برای نسل‌های آینده خاطرنشان کرد که برخلاف تبلیغات صورت گرفته، خطر معضلات اجتماعی برای جوانان بسیار بیشتر از خطرات این انرژی است.

ییلدیز با اشاره به نتایج تحقیقات صورت گرفته در آمریکا می گوید: طبق آمارها انرژی هسته‌ای می‌تواند ۰۳/. روز از عمر انسان را کوتاه کند در حالی‌که خطر مسائلی مانند مجرد ماندن برای بشر بیشتر است، چرا که طبق تحقیقات افراد مجرد ۶ سال زودتر از متاهلین می‌میرند.

رسول‏ خدا صلى الله علیه و آله هزار و اندی سال قبل متذکر آن شدند و فرمودند: شِرارُکُمْ عُزَّابُکُمْ، رَکْعَتانِ مِنْ مُتَأَهِّلٍ خَیْرٌ مِنْ سَبْعینَ رَکْعَةً مِنْ غَیْرِ مُتَأَهِّلٍ» (کنز العمّال، ج 16، ص 277)

(بدترین شما بى‏همسران شما هستند. دو رکعت نماز شخص متأهّل از هفتاد رکعت نماز فرد بى‏همسر بهتر است.)

مردى بنام عکاف زن نمیگرفت، روزى به محضر رسول اکرم صلی الله علیه و آله شرفیاب شد. حضرت پس از اینکه از تمکن مالى و سلامت جسمى او پرسشهائى کرد و او جواب مثبت داد در کمال صراحت فرمود: تزوّج و الّا فانت من المذنبین‏ (مستدرک جلد 2 صفحه 531)

(ازدواج کن و الا موجب فساد خودت و جامعه خواهی شد)

مسلمانى که در طول زندگى، همسرى را انتخاب نکند و از دنیا برود، مورد مذمت و نکوهش پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله قرار گرفته است: رُذالُ مَوْتاکُمُ الْعُزَّابُ (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 156.)

(بدترین مردگانِ شما، عزبهایند.)

در روایتى دیگر آمده است که آن حضرت فرمود: لَوْ خَرَجَ الْعُزَّابُ مِنْ مَوْتاکُمْ الَى الدُّنْیا لَتَزَوَّجُوا (مستدرک الوسائل، ج 14، ص 156)

(اگر کسانى که بدون همسر از دنیا رفتند، بار دیگر به دنیا باز گردند، حتماً ازدواج خواهند کرد)

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله، در تعبیری مجردها را برادران شیطان خوانده است: شِرارُکُمْ عُزَّابُکُمْ، وَالْعُزَّابُ اخْوانُ الشَّیاطینِ. (مستدرک الوسائل، ج 14، ص 156)

(بدترین شما، عزبهایند، عزبها برادران شیطانند.)

در روایتی آمده است که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله آن دسته از مردان و زنانى را که مى‏گویند: ما ازدواج نمى‏کنیم، لعنت کرده است‏ (مستدرک الوسائل، ج 14 ص 248)

ازدواج بر اساس فطرت و تکامل فردی و اجتماعی یک اصل اجتناب ناپذیر است پس برای رفع موانع آن باید تلاش کرد

نکته مهم اینکه ازدواج در مسیر کمال و پویایی انسان اصل است و وقتی چنین است باید سایر امور را بر اساس آن تنظیم نمود پس باید اهتمام نمود و مشکلاتی که اسم مانع به خود گرفته اند را برداشت نه اینکه بخاطر مشکلات اصل را از دست داد.

نداشته ها و موانع را نباید بهانه از دست دادن هدف های والا نمود بلکه باید آن ها را تبدیل به زمینه و فرصت کرد.

حتی خدای متعال فقر را که امروزه به عنوان بزرگترین مانع بر سر راه ازدواج از او یاد می شود، در مسیر ازدواج تبدیل به ثروت می کند

وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى‏ مِنْکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ. (النور : 32)

(و البته باید مردان بى‏زن و زنان بى‏شوهر و کنیزان و بندگان شایسته خود را به نکاح یکدیگر درآورید، اگر آن مردان و زنان فقیرند خدا به لطف و فضل خود آنان را بى‏نیاز و مستغنى خواهد فرمود و خدا رحمتش وسیع و نامتناهى و (به احوال بندگان) آگاه است)

اولین قدم در مسیر ازدواج توکل بر خداست

در جایی دیگر امام صادق علیه السلام می فرماید: من ترک التّزویج مخافة الفقر فقد أساء الظّنّ باللَّه.

از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: هر که از ترس تنگدستى ازدواج نکند به خدا بد گمان شده است.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: من ترک التّزویج مخافة العیلة فلیس منّا.

(هر که از ترس تنگدستى ازدواج نکند از ما نیست.)

تجربه و تحقیقات نشان داده است که کسانی که ازدواج کرده اند وضع مالی آنها به مراتب از مجردها بهتر است

امروزه بسیاری از جوانان دوستدار ازدواج هستند و میل به تشکیل خانواده دارند اما یکی از عمده مشکلات و موانع را تنگدستی و ضیق مالی بیان می دارند و در کلامی ساده عنوان می کنند که نمی توانند از عهده مخارج شخص دیگری برآیند. حقیر به این عزیزان عرض کرده و می کنم که: آیا الان شما گرسنه و بی کاشانه مانده اید؟ آیا آن دختری که قرار است همسر شما باشد گرسنه و بی خانه است؟ می گویند: خیر او الان در منزل پدر یا سرپرستش راحت زندگی می کند ما هم در منزل پدرمان هستیم. می گویم شما توقع دارید الآن رزق و روزی آن دختر از مسکن و پوشاک و مایحتاج زندگی و خوردن و آشامیدن و هر چه که هست نزد شما باشد و حال آنکه او الآن در خانه پدرش است؟ اگر قبل از آمدنش روزی اش را بخواهید لازمه اش این است که او در جای دیگری همین مشکلاتی که شما می گویید را پیدا نماید.

کلید رزق و روزی او بلکه فرزندان و حتی خود شوهر در گرو ازدواج و آمدن اوست لذا در روایات از وجود دختر تعبیر به رحمت و روزی شده است شخصی آمد خدمت امام صادق علیه السلام و عرض کرد آقا من فقیرم حضرت فرمودند: برو ازدواج کن عرض آقا ندارم فرمودند کلید روزی در ازدواج و همسر است.

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: سه کس‏اند، بر خداوند حقّ است که یاریشان کند؛ جهادگر در راه خدا، برده پیمان بسته‏اى که مى‏خواهد، تعهّد خود را پرداخت کند و خویشتن را باز رهاند و ازدواج‏کننده‏اى که خواهان پاکدامنى است.

البته این را هم بگوییم از اصلی ترین وظایف یک حکومت اسلامی فراهم آوردن مقدمات و اسباب ازدواج جوانان است که متاسفانه در این امر کوتاهی شده است.

مرحوم علامه طهرانی رحمة الله علیه می فرمودند:

بر عهده حکومت اسلام است که راه تزویج را به روى مردم باز کند؛ و مشکلات دختر و پسر و زن و مرد را در این امر از میان بردارد؛ تا با برنامه‏هاى صحیح، دختران و پسران در ابتداى بلوغ بتوانند ازدواج کنند و اولاد بیاورند، و در عین حال به تحصیل علوم لازمه نیز بپردازند، بطورى که ازدواج ابداً مانع پیشرفت و ترقّى نباشد، و داشتن اولاد یک أمر طبیعى و معمولى و قابل سازش با صنعت و فنّ و حرفه و علم به شمار آید.

البته ناگفته نماند که در بسیاری از موارد هم ضعف فرهنگی حاکم بر خانواده ها مانند سدّی بر راه ازدواج جوانان است

متاسفانه ازدواج به حاشیه رفته است و تجمل گرایی و تعصبات و چشم و هم چشمی مانعی برای ازدواج به حساب می آید

یکی دیگر از موانع ازدواج که باز زیاد شنیده می شود مساله سرخوردگی از یک عشق ناکام است که با یک تدبیر و مشاوره سنجیده نزد مشاوران متخصص و متعهد و دلسوز می توان از این بحران عبور کرد.

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

تمام شد به ید کمترین از عباد پرودگار شیخ محمد شاهرخ همدانی غفر الله ذنوبه در سنه 1435 هجری قمری در مدینه طیبه قم.