گوهر معرفت
عرفان و اخلاق کاربردی بر مبنای قرآن و عترت

بسم الله الرحمن الرحیم

سیرۀ علّامه طهرانی (ره) در دعا

منبع: کتاب نور مجرّد ج 2 ص 357

دعا حقیقت عبادت و روح آن و اعتراف به عجز و فقر و مسکنت در محضر حضرت رب العزه و یکی از ارکان سلوک الی الله است علامه والد رضوان الله علیه در رساله شریفه نور ملکوت دعا به تفصیل درباره آداب و شرائط و حقیقت دعا توضیح فرموده اند از جمله می فرمایند:

دعا روح عبادت و عبادت روح دین است و بنابراین دعا روح دین است بواسطه دعا بنده به حرت قاضی الحاجات متصل شده و جریان امور خود را از منبع فیض و سرچشمه جود طلب می کند و بزرگترین وسیله ایست که برای نیل به مقصود مفید است چون تمام امور مبتنی بر یک سلسله اسبابی است که منتهی به ذات مقدس ربوبی می گردد و دعا درخواست از آن ذات مقدس است و کلید گشایش تمام قفلها.

در «کافى» با إسناد خود از سکونى از حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام حدیث مى‏ کند که:

قالَ النَّبىُّ صلى الله علیه و آله: الدُّعاءُ سِلاحُ المُؤمِنِ و عَمودُ الدِّینِ و نورُ السَّماواتِ و الأرضِ.

(رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: دعا سلاح مومن و ستون دین و نور آسمان ها و زمین است)

و با همین إسناد حدیث مى ‏کند که:

قالَ أمیرُالمُؤمِنینَ علیه السّلام: الدُّعاءُ مَفاتِیحُ النَّجاحِ و مَقالِیدُ الفَلاحِ، و خَیرُ الدُّعاءِ ما صَدَرَ عَن صَدرٍ نَقِىٍّ و قَلبٍ تَقِىٍّ، و فى المُناجاة سَبَبُ النَّجاة و بِالإخلاصِ یَکونُ الخَلاصُ، فَإذا اشتَدَّ الفَزَعُ فَإلَى اللهِ المَفزَعُ.

(امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: دعا کلیدهای رستگاری و سعادت است و بهترین دعا دعایی است که از سینه ای پاک و قلبی پرهیزکار برخیزد و وسیله نجات در مناجات پروردگار است و خلاصی در گروه اخلاص پس هرگاه دل نگرانی شدت یابد آنگاه پناه به سوی خداست)

و از ابن قدّاح از حضرت صادق از حضرت أمیرالمؤمنین علیهما السّلام‏ نقل مى ‏کند که:

قالَ أمیرُالمُؤمِنینَ علیه السّلام: الدُّعاءُ تُرسُ المُؤمِنِ، و مَتَى تُکثِرْ قَرعَ البابِ یُفتَحْ لَکَ. (انوارالملکوت، نور ملکوت دعا، ص 243)

(امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: دعا سپر مومن است و هرگاه درب را زیاد بکوبی برایت گشوده می شود)

حال دعا و مناجات و تضرع به درگاه قاضی الحاجات در مرحوم علامه والد همواره مشهود بود علاوه بر انواع اعدیه که در نمازها و در تعقیبات بر آن مداومت داشتند به قرائت برخی از ادعیه خاصه نیز عنایت داشتند و برخی را به شاگردان خود نیز سفارش می نمودند.

دعای ندبه را دوست داشتند و درباره آن می فرمودند: دعای خوبی است و حقیقت آن اظهار سوز و گداز و ابراز آتش فراق حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف و تقاضای ظهور موفور السرور آن حضرت و تشرف به دیدار طلعت مقدسشان است و خوب است که سالک همیشه این حال عشق و فراق را در قلبش زنده نگه داشته و با این اسباب قلبش را به یاد آن ولی والی عالم امکان حیات بخشد.

ولی باید توجه داشت که هدف اصلی معرفت حقیقت و مقام نورانیت آن امام همام است که ملازمه معرفت حضرت حق است و باید قرائت دعای ندبه در مسیر حرکت به سوی توحید و فناء و عبودیت و همراه با اطاعت واقعی از آن حضرت باشد تا اثر مطلوب خود را بگذارد و گرنه انسان را متوقف نموده و از اصل به فرع و از مقصد به طریق غافل نموده است.

حقیر درباره سند آن از خدمتشان سوال کردم فرمودند: محتوای آن محتوای خوبی است و بیش از این جوابی نفرمودند.

به دعای عهد نیز سفارش می کردند و به بعضی از شاگردان دستور داده بودند که هر روز پس از نماز صبح بر این زیارت حضرت حجت علیه السلام مداومت نمایند و پس از آن نیز دعای: اللهم ادفع عن ولیک ... را قرائت نمایند.

(منظور از دعای عهد همان دعای عهد معروف است که با این الفاظ آغاز می شود: اللهم رب النور العظیم. و مرحوم محدث قمی آن را پس از آداب سرداب مطهر و زیارات حضرت حجت ارواحنا فداه در امر سوم ذکر نموده است و دعای شریف اللهم ادفع عن ... را نیز پس از دعای عهد و ذیل امر چهارم آورده است.)

برخی از زیارات دیگر را نیز مثل زیارت آل یاسین به صورت موردی و مقطعی دستور می فرمودند.

به زیارت عاشورا نیز اهمیت بسیاری می دادند و به برخی از افراد دستور خاص می دادند که یک اربعین یا بیشتر آن را قرائت کنند می فرمودند: خواندن این زیارت در روز عاشورا و اربعین با صد لعن و سلام بسیار مطلوب است و اگر گاهی انسان حال توجهی داشت و خواست این زیارت را بخواند مانعی ندارد ولی مداومت بر آن خصوصا با کیفیت وارده (با صد لعن و سلام) دستور عام نیست. و محتاج اذن می باشد و نظر شریف مرحوم حضرت آقای حداد و مرحوم حضرت آیت الحق قاضی رضوان الله علیهم نیز چنین بوده است.

(در نقل کامل الزیارات و مصباح شیخ در ذیل روایت علقمه از حضرت ابوجعفر امام باقر علیه السلام آمده است: یا علقمه ... (کامل الزیارات ص 177؛ و مصباح المتهجد ص 776 و 777)

ولی از این دستور که خطاب به علقمه وارده شده نمی توان استفاده عموم کرد زیرا هم القاء خصوصیت از این نوع روایات مشکل است و هم روایت مشروط به ان استطعت است که رعایت رفق و مدارا در آن ملحوظ است)